Μαρία ΠολυκρέτηΆρθρο: Μαρία Πολυκρέτη
Ψυχολόγος
…Τα κόμικς είναι γνωστά και ως η ένατη Τέχνη, μία μορφή οπτικής τέχνης, που αποτελείται από εικόνες, που συνήθως συνδυάζονται με κείμενο το οποίο συχνά βρίσκεται σε «συννεφάκια κειμένου ή λεζάντες»… Κάπως έτσι θα μας ερμήνευε τον όρο κόμικς, η γνωστή σε όλους μας Βικιπαίδεια. Ωστόσο, Η εικαστική έκθεση ΔΙΑΨΕΥΣΕ ΤΟ, το Metamatic:Taf και η Βέρα Καρτάλου μας ξεναγούν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο στην ερμηνεία των comics. Στις 23 Οκτωβρίου, έντεκα έλληνες σχεδιαστές και τέσσερις σεναριογράφοι μας καλωσόρισαν στην ομαδική τους έκθεση από τον σύγχρονο χώρο των comics. Δέκα λέξεις, δέκα ιδέες, δέκα εγκαταστάσεις. Το σενάριο και η εικαστική γραφή αποσκοπούν στην ταύτιση του επισκέπτη με τους ανατρεπτικούς χαρακτήρες των κυρίως έργων. Η εμπειρία παύει να αποτελεί μία δυσδιάστατη ανάγνωση των κόμικς, όταν αντιληφθεί ο θεατής πως δεν πρόκειται για απλά δωμάτια που φιλοξενούν τα έργα των καλλιτεχνών, αλλά για χώρους που λειτουργούν ως εγκατάσταση, διακοσμημένοι και φωτισμένοι με τέτοιο τρόπο που να συμπληρώνουν διακριτικά το εικαστικό έργο και να κατευθύνουν αισθητικά την βιωματική εμπειρία του επισκέπτη. Ο χρόνος λίγος, τα σχέδια πολλά και η πρόκληση μεγαλύτερη, στο να αισθανθεί ο θεατής το μήνυμα του κάθε έργου αλλά και να συλλογιστεί την ανατροπή του. Βρέθηκα λοιπόν, σε αυτό το project και λίγο πριν να ξεναγηθώ στους ευφάνταστους εικαστικούς χώρους του Taf, συνάντησα την Βέρα Καρτάλου, την επιμελήτρια αλλά και μέλος της έκθεσης, μου είπε λίγα λόγια για την δομή και το νόημα της έκθεσης και στη συνέχεια ο κάθε καλλιτέχνης παρουσίασε το έργο του και τις προεκτάσεις που αυτό σηματοδοτεί στην σύγχρονη Ελληνική κοινωνία. Ίσως μία εικόνα να σημαίνει χίλιες λέξεις, μα όταν η εικόνα, η λέξη και ο χώρος έγιναν ένα, τότε μας αναδύθηκαν δέκα λέξεις! Διαίρεση, Ιδεοληψία, Ακεφιά, Ψεύδος, Εγωϊσμός, Υποκρισία, Σήψη, Εμμονή, Ταπείνωση, Οργή.
Θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για την επιμέλεια της έκθεσης και πώς προέκυψε;
Βέρα Καρτάλου: «…Θελήσαμε να κάνουμε κάτι, το οποίο θα φέρει σε επαφή τον κόσμο με τα κόμικς. Για μας, ο χώρος του TAF είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος. Υπάρχουν άλλωστε και οι ανάλογοι χώροι που δίνουν τη δυνατότητα στον κάθε καλλιτέχνη να δημιουργήσει και να στήσει το έργο του όπως εκείνος θέλει και τον εκφράζει…»
Πώς αναδύθηκε το θέμα της έκθεσης και η συνεργασία με όλους τους καλλιτέχνες;
Βέρα Καρτάλου: «Όσον αφορά το ΔΙΑΨΕΥΣΕ ΤΟ και το παιχνίδι με τις λέξεις, θέλαμε να είναι ένα θέμα, που θα εμπνεύσει τους καλλιτέχνες, και δεν θα τους περιορίσει. Οπότε επίλεξαν οι ίδιοι από κάποια γράμματα, τις έννοιες που τους άρεσαν και έτσι έγινε η τελική επιλογή. Όσον αφορά τους καλλιτέχνες θέλουμε να είναι τελείως διαφορετικό το στυλ τους. Να έχουν ιστορία και πορεία στο χώρο και να αγαπάνε τα κόμικς κατά κύριο λόγο, να έχουν διαφορετικό σχέδιο και από εκεί και πέρα να είναι και σε διαφορετικά επαγγελματικά στάδια, να υπάρχει δηλαδή ένα μίγμα από όλα τα επίπεδα.»
To ΔΙΑΨΕΥΣΕ ΤΟ αποτελεί ακροστιχίδα δέκα αρνητικών λέξεων, οι οποίες στα εικαστικά έργα ανατρέπονται, ποιο είναι το μήνυμα της έκθεσης;
Βέρα Καρτάλου: «Ουσιαστικά, θέλαμε να περάσουμε ένα θετικό μήνυμα αλλά με έναν εναλλακτικό τρόπο. Οπότε κάναμε ένα παιχνίδι με τις λέξεις έτσι ώστε η αρνητικότητα να αλληλοαναιρείται, λόγω του τίτλου. Από εκεί και πέρα και τα έργα ανάλογα με τους καλλιτέχνες, προκαλούν τον θεατή να τα διαψεύσει και να μπει σε μία διαδικασία σκέψης. Kάποιοι καλλιτέχνες μάλιστα ανέφεραν πως έκαναν και οι ίδιοι την προσωπική τους ανατροπή.»
Ο χώρος όπου διεξάγεται η έκθεση όχι μόνο φιλοξενεί τα έργα, αλλά λειτουργεί και σαν εγκατάσταση που συμπληρώνει την εικαστική έκφραση του κάθε καλλιτέχνη. Θα ήθελες να μας μιλήσεις για αυτό;
Βέρα Καρτάλου: «Κατ’ αρχήν ήμασταν ας πούμε λίγο τυχεροί, γιατί τα γράμματα ήρθαν πολύ όμορφα σε σχέση με το χώρο. Ξεκίνησε πάνω το «Δ-Ι-Α» οπότε και στον επισκέπτη… λείπει κάτι αν ξεκινήσει από κάτω, οπότε επισκέπτεται το πάνω. Υπάρχει και μία αποθήκη εδώ, η οποία λειτουργεί σαν το κενό μεταξύ του «Τ-Ο» και της υπόλοιπης ακροστιχίδας. Όσον αφορά το στήσιμο του κυρίως έργου, στα περισσότερα δωμάτια χρησιμοποιήσαμε τον υπάρχοντα φωτισμό, οπότε ήταν μία σκέψη αυτή και το είδαμε και συνολικά. Οπότε στήνοντας το κυρίως έργο και φωτίζοντας το, για να τραβήξει την προσοχή, στήσαμε και το υπόλοιπο δωμάτιο.»
ΔΙΑΙΡΕΣΗ
Κατερίνα Μπακαγιάννη: «Εδώ βλέπουμε να διαιρείται αρχικά ένα νόμισμα, γίνεται ανταλλακτικό μέσο, για να αγοραστεί ένα αβγό. Προκύπτουν ρέστα από το νόμισμα, δηλαδή, διαιρείται η μονάδα, η αρχική του αξία, η αρχική του ποιότητα, μοιράζεται στον ιδιοκτήτη του αβγού και μετέπειτα σε έναν ζητιάνο, το υπόλοιπο δηλαδή από το κόστος του αβγού. Και έπειτα το νόμισμα, το οποίο έχει μοιραστεί και μεταμορφωθεί σε αβγό, μοιράζεται σε ένα πουλάκι, το οποίο βρίσκεται μέσα στο κλουβάκι του και στον ήρωα μας, ο οποίος τρώει και εκείνος τη μερίδα του αβγού, δηλαδή το μοιράζεται στα δύο. Άρα λοιπόν, προκύπτει από τη διαίρεση ο πολλαπλασιασμός. Δηλαδή αντί να μικραίνουν ακριβώς τα πράγματα, δηλαδή να γίνονται λιγότερα, φτωχότερα, γίνονται πλουσιότερα. Και είναι στο πλαίσιο του να βλέπουμε τα θετικά στα αρνητικά. Τι θετικό μπορούμε να πάρουμε από οποιαδήποτε κατάσταση.» Κατερίνα Μπακαγιάννη e-mail: katbak@live.com Κώστα Παντουλάς: e-mail: kostaspantoulas@gmail.com
ΙΔΕΟΛΗΨΙΑ
Μανόλη, βλέπω ότι στα μικρά σενάρια που έχεις φτιάξει, αναφέρεσαι σε ατομικές πλευρές της ιδεοληψίας ενώ το κυρίως έργο αφορά στην κοινωνική εκδοχή της. Πώς πιστεύεις ότι μπορούν να συνδεθούν οι ατομικοί παράγοντες της ιδεοληψίας με εκείνους της κοινωνικής;
Μανόλης Φραγγίδης: «Πιστεύω ότι η ιδεοληψία δεν είναι κάτι μετρήσιμο, ή δεν υπάρχει κάποια ζυγαριά ιδεοληψίας, ή κάποιο ‘ιδεοληπτόμετρο’. Κυρίως κρίνεται από τις συνέπειες που έχει στο άτομο, το οποίο μπαίνει σε αυτό το ‘τρυπάκι’ και λειτουργεί με βάση εμμονές και στερεότυπα, τα οποία δεν έχουν λογική και εγκλωβίζεται μέσα σε αυτό. Παρόλαυτα, όσο τρομακτικό και αν είναι αυτό σε ατομικό επίπεδο, είναι πολύ πολύ πιο τρομακτικό σε κοινωνικό και όπως είπα και πριν, μπορεί να δικαιολογήσει τερατώδεις πράξεις από μία ομάδα ανθρώπων, ή από ένα ολόκληρο έθνος, απλά και μόνο επειδή κολλάς σε μία ιδέα, και δεν ψάχνεις να βρεις, αν είναι αληθής ή όχι, αν είναι λογική ή όχι, αισθάνεσαι σίγουρος, ξεκινάς μία σταυροφορία. Το τρομαχτικό σε αυτό το θέμα, – φυσικά αναφέρεται στο ναζισμό- , είναι ότι ένα ολόκληρο έθνος, φυσικά ήταν ένα σκεπτόμενο έθνος, με επιτεύγματα στο χώρο των επιστημών στο χώρο των τεχνών, στο χώρο της φιλοσοφίας, βρήκε μία πολύ βολική δικαιολογία, για να σκοτώσει και να βασανίσει ανθρώπους. -Ότι αυτοί δεν είναι άνθρωποι, είναι υπάνθρωποι, βρίσκονται δηλαδή σε μία ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο, και αυτά δεν είναι δικές μου ερμηνείες, είναι αποσπάσματα από ομιλίες οι οποίες έχουν εκφωνηθεί. Μάλιστα μία από αυτές τις ομιλίες είναι και κομμάτι του έργου. Η ειρωνεία είναι ότι το σύμβολο που χρησιμοποίησε ο Ναζισμός, η σβάστικα δηλαδή, έχει την αφετηρία του, το λίκνο του σύμφωνα με τις αρχαιολογικές ανασκαφές που έχουμε μέχρι στιγμής στη διάθεση μας, το σημείο αυτό να βρίσκεται στο Πακιστάν, οπότε αν ο μέσος έλληνας νεοναζί ανακαλύψει ότι το copyright της σβάστικας που θέλει τόσο πολύ πάνω στο μπράτσο του, το έχει σχεδιάσει ένας Πακιστανός, δεν ξέρω πώς ακριβώς θα το διαχειριστεί.» Μανόλης Φραγγίδης: e-mail: man_frag@yahoo.gr
ΑΚΕΦΙΑ
Πώς απεικονίζεις την ακεφιά εικαστικά και πώς αυτή συνδέεται με την αναίρεση της;
Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης : «Διάλεξα το θέμα ΑΚΕΦΙΑ, ίσως γιατί ήμουν άκεφος την περίοδο που με προσέγγισε η Βέρα. Έχοντας ως έναυσμα την λέξη αυτή, έστησα μια σελίδα χωρίς πολλά λόγια που στέκεται περισσότερο σε σκέψεις παρά στο ίδιο το συναίσθημα. Ο ήρωας μου – προφανώς άκεφος – τριγυρνάει νύχτα στην πόλη που μοιάζει άδεια, προσπαθεί να βάλει τις σκέψεις του σε μια σειρά, να ξεφύγει από την πραγματικότητα που τον προβληματίζει (και του χαλάει την διάθεση), να βρει μια διέξοδο – κάτι στο οποίο παραπέμπει η διακόσμηση του δωματίου που συμπληρώνει το έργο. Οι εφημερίδες με βομβαρδίζουν κάθε μέρα με νέα που μου προκαλούν ακεφιά, γι’ αυτό έχω διαλέξει κάποιους τίτλους,όπως θα είδες, κάπως δραματικούς. Τα μονοσέλιδα τέλος, είναι το έναυσμα προς την απελευθέρωση, το ταξίδι, το κέφι.» Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης e-mail: ksklavenitis@dolnet.gr
ΨΕΥΔΟΣ
Δημήτρης Βανέλης : «Το ψεύδος μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον. Εγώ έκανα μία ιστορία, η οποία δείχνει τις αρνητικές συνέπειες του ψεύδους, αλλά το θεωρώ από αυτά τα αρνητικά πράγματα, που ενίοτε μπορούν να έχουν και μία θετική πλευρά. Δεν είναι κάτι 100% αρνητικό. Λέω ένα πολύ απλό και καθημερινό παράδειγμα, που δυστυχώς έχει συμβεί σε πολλούς: Αν κάποιος πάσχει από μία ανίατη ασθένεια, μπορείς να μην του το πεις, αν αυτός είναι καλά και έχει ακόμα ένα χρόνο να ζήσει. Είναι ένα ψέμα που γίνεται για απόλυτα υγιείς λόγους. Μπορεί πολλοί να πουν ότι δεν είναι καλό αυτό, πρέπει να του λες την αλήθεια. Σύμφωνοι, το δέχομαι. Όμως, όποιος χρησιμοποιήσει για παράδειγμα αυτό το ψέμα, το κάνει με καλή πρόθεση.» Δημήτρης Βανέλης e-mail: vandim2@yahoo.com
ΕΓΩΙΣΜΟΣ
Ευγενία Κουμάκη: «Έχω αναλάβει τη έννοια του εγωισμού. Ανέλαβα αυτή την έννοια, καθώς πιστεύω ότι είναι ένα θέμα με το οποίο προβληματίζεται λίγο πολύ κάθε άτομο στη ζωή του και αυτό που ήθελα να δώσω στο έργο μου, ήταν μία ανατροπή. Μετά την αντιμετώπιση της έννοιας από μία σοβαρή άποψη, ήθελα να δείξω την χιουμοριστική πλευρά. Ουσιαστικά η διακόσμηση που έχω επιλέξει στο θέμα έχει να κάνει με τα βιώματα τα οποία έχω τοποθετήσει στον ένα τοίχο με τη μορφή balloons από κόμικς και έχω φυσικά και το κέικ της έριδος, το οποίο βρίσκεται αμέσως μετά το κόμικ και γνωρίζουμε πλέον για τί πρόκειται. Ζήτω τα κόμικς!» Ευγενία Κουμάκη e-mail: jenkumkbc@yahoo.gr
ΣΗΨΗ
Θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για τη δική σας θεματική;
Βέρα Καρτάλου: «Γενικά, το προσεγγίσαμε μεταφορικά. Βρήκαμε τις τέσσερις κινητήριες δυνάμεις, που θεωρούμε ότι είναι οι αντιπροσωπευτικές μίας κοινωνίας, που είναι η ψυχαγωγία, η ασφάλεια, η παιδεία και η υγεία. Θελήσαμε να τις παρουσιάσουμε σε κατάσταση Σήψης, είτε μέσω κάποιων παρασίτων, είτε να λειτουργούν αρνητικά για τον αναγνώστη. Και εν τέλει βάζουμε τους ανθρώπους σε χώρο και φόντο που ατενίζει την φωτεινή πόλη, γράφουμε έναν διάλογο και όντας και οι ίδιοι σε Σήψη αντίστοιχα, δείχνουμε μέσα από τον διάλογο, τι γίνεται όταν κάποιος δεν πράττει, δεν σκέφτεται, δεν ενεργεί και απλά το συζητάει και το αναμασά και δεν υπάρχει η Σκέψη και η κινητήρια δύναμη.» Βέρα Καρτάλου e-mail: verakartalou@yahoo.com Παναγιώτης Τσαούσης: Le Pit
ΕΜΜΟΝΗ
Φώτης Πεχλιβανίδης: «Κάθε άνθρωπος που βυθίζεται στην υψηλή τέχνη της αυτοϊκανοποίησης, το κάνει αρνούμενος την ισχύουσα σεξουαλική τάξη. Έστω και για λίγο αποκόπτεται από την κοινωνική υποκρισία, τη σοβαροφάνεια και τις πλαστές ιδέες. Στα πρόσωπα αυτών των γυναικών, αναγνωρίζει κανείς την ομορφιά της ιδεατής ηδονής, απέναντι σε κάθε κοινωνική προσποίηση. Την απρόσμενη χαρά της κίνησης έναντι της αταραξίας. Όποιος διαβάσει το κόμικ και δεν το διατρέξει απλώς, αντιλαμβάνεται την ανατροπή στη συγκεκριμένη εμμονή. Κατά τη γνώμη μου το καταληκτικό καρέ τα λέει όλα.» Φώτης Πεχλιβανίδης: fpeh@hotmail.com
ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ
Αγγελική Τζωρτζακάκη: «Ο Πρωταγωνιστής της ιστορίας χάνει το σπίτι του, δεν ξέρω πώς. Αφορά πολλές περιπτώσεις και ψάχνει για το πρώτο βράδυ να βρει κάπου να μείνει. Βρίσκει μία αποθήκη, μπαίνει από το παράθυρο και στην πορεία θυμάται, ότι έχει ξοδέψει τα τελευταία του λεφτά …και θυμώνει, …και σκέπτεται «πόσο επιπόλαια σκέφτηκα», παρόλαυτα μένει προσωρινά σε αυτή την αποθήκη, η οποία είναι ο χώρος που έχει διαμορφωθεί εδώ. Ο λόγος που διαμορφώθηκε εδώ, είναι ότι όταν μπαίνεις μέσα και διαβάζεις το έργο μετά, σαν να κοιτάς γύρω σου και ταυτίζεσαι, όσο γίνεται να ταυτιστεί κάποιος, με κάποιον άστεγο. Γενικά δεν το προσεγγίζει κανείς αυτό το στρες και εύχομαι να μην το βιώσει κανείς. Παρόλαυτα είναι πολύ ρομαντικός και λίγο μελαγχολικός και γνωρίζει τη γατούλα του και αισθάνεται μία οικειότητα. Το μόνο φαγητό που έχει είναι δύο κονσέρβες με αντσούγιες και το μοιράζεται με τη γατούλα του. Ωστόσο δεν έχει φτάσει στο σημείο της εξαθλίωσης, ακόμα δηλαδή είναι η πρώτη βραδιά, οπότε σου αφήνει λίγο το περιθώριο, αν θέλεις και είσαι αισιόδοξος ,ότι ψάχνει και λίγο, γιατί όπως βλέπεις έχει πάρει μία εφημερίδα (η εφημερίδα γράφει Ευκαιρίες Καριέρας) και μάλλον ψάχνει για κάτι τέτοιο, το οποίο είναι και λίγο ειρωνικό, γιατί καριέρα ίσως να μην κάνει και ποτέ. Έχει και τα λουλούδια, είναι αρκετά ρομαντικός και από τη γάτα το καταλαβαίνουμε αυτό. Τα μπουκάλια θα μπορούσαν να είναι από αλκοόλ.»
Οπότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι το μήνυμα της εγκατάστασης ότι παρόλο που υφίσταται η ταπείνωση μέσα σε αυτήν που μπορούν να προμηνύσουν κάτι καλύτερο.
«Ωστόσο και αυτό με μία σχετική επιφύλαξη. Και αυτός μάλιστα είναι αισιόδοξος, παρόλαυτα ενώ πιστεύει ότι θα ορθοποδήσει, πολλές φορές, όταν πέφτουμε λίγο σε μία κατάσταση που δεν μας αρέσει ή για κάποιους λόγους λέμε θα ορθοποδήσουμε, τελικά κάπου επαναπαυόμαστε, ουδέν μονιμότερον του προσωρινού. Σου αφήνει λίγο το περιθώριο να σκεφτείς, «…προσπαθείς για κάτι καλύτερο;» «…Σου αφήνει η κοινωνία το περιθώριο να προσπαθήσεις;», «…Θέλεις;» «…Δεν σε παίρνει και από κάτω;», «…Πόσο προσπαθείς;», «… Όταν είσαι άνεργος, όταν ψάχνεις για δουλειά.».» Αγγελική Τζωρτζακάκη e-mail: angel.tzortz@gmail.com Κωστής Τζωρτζακάκης e-mail: forgotten-neighborhood.blogspot.gr
ΟΡΓΗ
Σπυρλιάδου Σοφία: «Στη συγγραφή του έργου μου για την Οργή, λειτούργησα λίγο συνειρμικά, απλά, δουλεύτηκε αρκετά, επειδή ήταν μία σελίδα μόνο. Αφαίρεσα πάρα πολλά πράγματα, γι’ αυτό έχω εδώ δείξει και τα προσχέδια, για να δείξω, ότι ήταν ένα μεγάλο κείμενο, που αφαιρέθηκαν πράγματα. Δεν ξέρω κατά πόσο είναι μεν αυθόρμητο, αλλά είναι μέσα στην τεχνική τη δικιά μου για τα κόμικς. Η αφαίρεση είναι πολύ σημαντικό κομμάτι. Προσωποποίησα την οργή: Ο πρωταγωνιστής που περιγράφω, λέει ότι είναι κάποια άλλη που τον παρέσυρε ουσιαστικά και κάνει ότι κάνει. Το βασικό που ήθελα να δείξω είναι ότι στο τέλος μένεις μόνος σου με τα αποτελέσματα αυτού που έχει συμβεί. Και προσπάθησα να σκεφτώ «τι είναι οργή…;», «πώς εμφανίζεται;», «τι κάνεις την ώρα που συμβαίνουν αυτά τα πράγματα;», …νιώθεις μία ευφορία, δεν είναι μόνο αρνητικό το συναίσθημα της οργής, μπορεί να κάνεις πράγματα που ήθελες και δεν μπορούσες, υπό ορισμένες συνθήκες. Και ίσως είναι και μία δικαιολογία, το ότι «η οργή με παρέσυρε», είναι σαν να μην έχεις την ευθύνη για όσα έχεις κάνει. Αλλά στο τέλος μένεις με τις «συνέπειες» σου.»
Άρα από όσο καταλαβαίνω παρουσιάζεις και την θετική και την αρνητική πλευρά της οργής.
«Χωρίς να τα διαχωρίσω, η οργή είναι ένα πράγμα. Δεν υπάρχει λόγος να το διαχωρίσεις. Είναι κάτι φυσικό, δεν έχει συν και πλην. Δεν θα ήθελα να φανεί σαν δίδαγμα, αλλά νομίζω, όταν έχεις «μία αλήθεια» και την δείχνεις αντικειμενικά , ο άλλος (ο αναγνώστης) και ελεύθερος είναι να βγάλει το συμπέρασμα του φυσικά και πρέπει να μπει και στη διαδικασία να εξετάσει όλες τις πλευρές.» Σπυρλιάδου Σοφία e-mail: provato7@gmail.com