Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Δρ. Κουτσοσίμου Μένη
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
ΜΔΕ στην Κοινωνική Ψυχιατρική-Παιδοψυχιατρική
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων
Μεταδιδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων στην Ποιότητα Υπηρεσιών
…και δεν σε βρίσκει. Κρύβεσαι ή μήπως άλλαξες διεύθυνση και παρέλειψες να το δηλώσεις;
Με βεβαιότητα σου το αναφέρω, ότι ποτέ δεν γνωρίζεις εξαρχής για ποιο λόγο βρίσκεσαι στη ζωή και τι σου επιφυλάσσει ο χρόνος. Τι θα άφηνες αλήθεια πίσω σου αν γνώριζες ότι σήμερα διανύεις την τελευταία σου ημέρα; Ποια θα ήθελες να είναι η κληρονομιά σου;
Στόχος μου είναι να σ’ ενθαρρύνω να βρεις τη σημασία της ζωής σου, το γιατί βρίσκεσαι εδώ τώρα και πως θα ήθελες να είσαι στη συνέχεια.
Είχες την τύχη να γνωρίσεις τον Randy Pausch, βραβευμένο καθηγητή της Επιστήμης των Υπολογιστών στο Carnegie Mellon; Έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό από τις διαλέξεις που έχει δώσει σε Πανεπιστήμια κι εκπομπές, καθώς και για το βιβλίο του Τελευταία Διάλεξη, το οποίο βρίσκεται στη λίστα των μπεστ σέλερ των Νew Υork Τimes, μεταφρασμένο σε 35 γλώσσες. Πρόκειται για την πνευματική κληρονομιά προς τη σύζυγό του Τζέι και στα τρία τους παιδιά Κλόε, Ντίλαν, Λόγκαν που ήταν αντιστοίχως δεκαοκτώ μηνών, έξι και τριών ετών, όταν απεβίωσε.
Αν δεν είχες την ευκαιρία να τον ακούσεις ή να διαβάσεις το έργο του μέχρι πρότινος, μην το αναβάλλεις. Στις εκπαιδεύσεις όλων των βαθμίδων που υλοποιώ, προτείνω την ομιλία του ανεπιφύλακτα, καθώς αποτελεί μάθημα ζωής, έναν τρόπο να ζεις και να ολοκληρώνεις την ανθρώπινη αποστολή σου με συνέπεια, πρωτίστως στον εαυτό σου.
Γνωρίζοντας αυτόν τον άνθρωπο μέσω του έργου του, δύο ερωτήματα γεννώνται ευθύς αμέσως:
Έχεις back up στη ζωή σου; …μην ξαφνιάζεσαι, όπως αυτό που έχουν οι υπολογιστές! Και
Έχεις ζήσει μία γεμάτη ζωή;
Θα σου το κάνω ακόμη πιο παραστατικό. Ξυπνάς μία ωραία πρωία και σε περιμένει η πιο δύσκολη δοκιμασία που σου επιφύλασσε ποτέ η πορεία σου και σε καλεί σε αναμέτρηση. Αμφίρροπο το αποτέλεσμα, εννοείται πως δεν γνωρίζεις την εξέλιξη. Η απόλυτη σύγκρουση και πέφτεις στο κενό… χάνεσαι στην πτώση και το αλεξίπτωτο δεν ανοίγει… πού σταματάς και πώς προσγειώνεσαι; Στο μηδέν. Πιο κάτω, δεν πάει. Και κει διαπιστώνεις ότι τα χάνεις όλα, μα όλα όμως. Ό,τι θεωρούσες περιουσία σου, δεν μετρά, τα δεδομένα σου είναι ανύπαρκτα… πώς παίρνεις ξανά φόρα να σηκωθείς; Πώς παίρνουν ξανά μπροστά οι μηχανές; Προς ποια κατεύθυνση; Με τι “καύσιμα”;
Αν γνωρίζεις το νόημα της δικής σου διαδρομής, πώς θα ήταν αν ακολουθούσες άλλες επιλογές; Οι έννοιες “επιτυχία” και “αποτυχία” είναι σχετικές στη ζωή. Στο ζωικό βασίλειο, όταν οι πιγκουίνοι ετοιμάζονται να πέσουν σε νερά όπου μπορεί να παραμονεύουν αρπακτικά, κάποιος θα θυσιαστεί, ο πρώτος, ο τελευταίος ή όποιος βρίσκεται πιο κοντά στον δράστη – τιμωρό(;), θα πληρώσει το τίμημα για τους υπόλοιπους.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι ζεις όλη σου τη ζωή, μόνο για να ανακαλύψεις (ή να σου αποκαλυφθεί) ότι έκανες λάθος επιλογές, λάθος πράγματα, σου αρκεί αυτό; Αλλά κάπως έτσι δεν χτίζεται η εμπειρία; Εμπειρία είναι αυτό που αποκτάς όταν δεν έχεις αποκτήσει αυτό που ήθελες, αγνοείς όμως το ενδεχόμενο ότι όταν δεν ρισκάρεις τίποτα, ρισκάρεις ακόμη περισσότερα. Πού μας οδηγεί όλο αυτό; Αντλώντας ουσία από την απλότητα που μόνο μια παιδική ψυχή μπορεί να προσφέρει, θα έλεγες ότι αν ήρθε η ώρα σου να φύγεις, έχεις “χορτάσει” τη ζωή σου; Οι περισσότεροι άνθρωποι φτάνουν στο τέλος, αφήνοντας πίσω τους ανοιχτά κεφάλαια, χωρίς να έχουν αξιοποιήσει στο μέγιστο τις δυνατότητές τους, χωρίς καν να απολαύσουν τους κόπους των επιλογών τους.
Πιστεύω πως τώρα, περισσότερο από ποτέ, οφείλουμε να κοιτάξουμε μέσα μας παρά γύρω μας, το τι είναι πραγματικά αυτό που μπορούμε να κάνουμε, που θα δώσει αξία και νόημα στη ζωή μας, που θα μας επιτρέψει να κάνουμε επιλογές ενεργοποιώντας όλες μας τις δυνάμεις… κάτι που στην πλειοψηφία των ανθρώπων δεν αποκαλύπτεται σχεδόν ποτέ.
Κι εν μέρει πιστεύω ακράδαντα στο ότι είναι βασικό να γνωρίζεις το πώς κυλά η ζωή σου, τι σου χαρίστηκε και τι όχι, αλλά και τι είναι αυτό που της δίνει πραγματικά νόημα και σκοπό. Αν δεν το γνωρίζεις ήδη, σε προτρέπω να αρχίσεις να δουλεύεις πάνω σε αυτό. Αν δεν μπορείς να το κάνεις μονομιάς, κατέβαλε τη λιγότερη δυνατή προσπάθεια, απλά μη σταματήσεις με την πρώτη δυσκολία. Αναρωτήσου. Ποιό είναι το έργο ζωής που οφείλεις να επιτελέσεις για σένα και την κοινωνία;
Κι αν δεν γνωρίζεις τι είναι αυτό που έχεις επιλέξει να κάνεις, αν δεν γνωρίζεις το λόγο για τον οποίο βρίσκεσαι σ’ αυτή τη ζωή, σε προτρέπω να ανακαλύψεις τι είναι αυτό που πραγματικά δίνει νόημα σ’ εσένα. Κάθε ανακάλυψη σε τοποθετεί σε θέση ισχύος. Αν πηγαίνεις στη δουλειά σου που σιχαίνεσαι, στερείσαι έμπνευσης στο μέρος που ζεις κι εργάζεσαι, αρρωσταίνεις και μόνο στην ιδέα να συναναστρέφεσαι με συγκεκριμένους ανθρώπους, ήρθε η ώρα να αναρωτηθείς γιατί σου συμβαίνει αυτό. Μία υπόθεση κάνω… Όταν πηγαίνεις σε μία εργασία απλά για βιοποριστικούς λόγους και γνωρίζεις από πριν το πόσο μακριά θα μπορούσες να φτάσεις, μπορείς να αντιληφθείς το πόσο εύθραυστο είναι το τοπίο σου. Το να είσαι κάπου που δε θεωρείς ότι σου ταιριάζει, σου τσακίζει την αυτοπεποίθηση, όσο με το να είσαι κάπου που δεν εκτιμούν την αξία σου.
Έτσι λοιπόν πιστεύω ότι σου αξίζει να βρεις το νόημα της δικής σου ζωής, τι είσαι προορισμένος να κάνεις. Να επιλέξεις με συνέπεια και θάρρος, παρά το τίμημα που σου αναλογεί.
Το ζήτημα της υλοποίησης των ονείρων σου είναι συνυφασμένο με την έννοια του περιορισμένου χρόνου και άρα και της υπερπήδησης των εμποδίων της σκληρής καθημερινότητας. Μην ξεχνάς ότι τα μεγαλύτερα εμπόδια τα βάζουμε εμείς στους εαυτούς μας, τα εσωτερικά εμπόδια επομένως. Ποιο είναι το επιμύθιο; Οι τοίχοι υπάρχουν για να σταματούν όσους δεν θέλουν κάτι αρκετά.
Και κάπου εκεί ο θάνατος, να ενεδρεύει πίσω από τις ανθρώπινες ματαιότητες. Εκείνο που σου επιτρέπει ίσως να ζήσεις ελεύθερος είναι ότι δεν γνωρίζεις ακριβώς το πότε θα φύγεις από αυτή τη ζωή. Ο χρόνος είναι ακόμη δικός σου. Κι όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, φτάνοντας στο τέλος της διαδρομής σου, είναι τότε που θα σε επισκεφθούν τα τελώνια… τα απομεινάρια των ονείρων σου, των σκέψεων που έκανες, των ικανοτήτων που απέκτησες καθ’ οδόν, των ταλέντων που σου δόθηκαν απλόχερα από την ίδια σου τη ζωή. Κι αν εσύ για κάποιους λόγους, δεν κυνήγησες ποτέ αυτά τα όνειρα, δεν ήσουν συνεπής στις σκέψεις και τις ιδέες που είχες, δεν αξιοποίησες τα δώρα που σου δόθηκαν… όλα αυτά που άφησες να σου γλιστρήσουν… θα σε κοιτάξουν, λίγο πριν το τέλος, διαπεραστικά και έντονα, απευθύνοντάς σου το λόγο για τελευταία φορά: “Ήρθαμε σε σένα… μόνο εσύ μπορούσες να μας χαρίσεις ζωή και τώρα πεθαίνουμε μαζί σου, για πάντα”.
Και το ερώτημα – κλειστό στη διατύπωσή του -, περιμένει τη δική σου απάντηση:
Αν υποθέσουμε ότι σήμερα είναι η τελευταία σου μέρα: Ζεις μια Ζωή Γεμάτη;
Ναι ( )
Όχι ( )
Ίσως ( )
ΥΓ. Όπως και να σημειώνεις την απάντησή σου, με x ή v, μην περιμένεις να βρεις ζωή χωρίς να “ματώσεις” στη μετωπική…
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Brenifier, Oscar (2012). Το νόημα της ζωής. Εκδόσεις Πατάκη.
Φρανκλ, Βίκτορ (2010). Το νόημα της ζωής. Εκδόσεις Ψυχογιός.
Μουρακάμι, Χαρούκι (2014). Ο άχρωμος Τσουκούρου Ταζάκι και τα χρόνια του προσκυνήματός του. Εκδόσεις Ψυχογιός.
Pausch, Randy (2009). Η Τελευταία Διάλεξη. Εκδόσεις Πατάκη.
Χατζόπουλος, Θανάσης (2004). Ένα μικρό κουτάκι ξύλινο. Εκδόσεις Μεταίχμιο.