ΑnimartistsΆρθρο: Χριστίνα Τσακάλου
Υποψήφια Διδάκτωρ “Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής”
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Η εμπορία ανθρώπων αποτελεί ένα πολύπλοκο φαινόμενο που συνδέεται με επιμέρους τομείς, όπως τη μεταναστευτική πολιτική, το οργανωμένο έγκλημα, την πορνεία, την καταναγκαστική εργασία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη βία κατά των γυναικών και παιδιών, την κοινωνική παθολογία, που αντανακλούν αυτά τα φαινόμενα ακόμα και την ανά περιπτώσεις διαφθορά των διπλωματικών και διωκτικών αρχών.
Τι είναι όμως το τράφικινγκ και πως ορίζεται; Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και συγκεκριμένα με το άρθρο 3 του Πρωτοκόλλου για την Πρόληψη, Καταπολέμηση και Τιμωρία του Trafficking Προσώπων και ειδικότερα γυναικών και παιδιών, εμπορία ανθρώπων ορίζεται ως η παράνομη στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, εγκατάσταση ή παραλαβή προσώπων για την εργασιακή, σεξουαλική τους εκμετάλλευση χωρίς τη θέληση τους ή μέσω της εξαπάτησής τους. Το τράφικινγκ έχει να κάνει με τη διακίνηση προσώπων από χώρα σε χώρα, ακόμα και τη παράνομη διακίνηση και το εμπόριο οργάνων.
Ο επίσημος ορισμός αναφορικά με το ζήτημα του τράφικινγκ, απαντά σε τρία βασικά ερωτήματα:
- Ποιες δράσεις περιλαμβάνει (στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, εγκατάσταση ή παραλαβή προσώπων – τα στάδια που αναφέρονται δεν είναι απαραίτητο να ακολουθούν μια διαδοχική σειρά και μπορεί ένα στάδιο να υπολείπεται κάπου άλλου)
- Ποια είναι τα μέσα άσκησης του (απειλή, άσκηση βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, απαγωγή, δόλος, εξαπάτηση, κατάχρηση της δύναμης, κατάχρηση μιας τρωτής ή ευάλωτης θέσης, προσφορά ή αποδοχή οικονομικού ή άλλου οφέλους)
- Ποιοι είναι οι σκοποί του (εκμετάλλευση της πορνείας των άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την εξαναγκαστική εργασία ή παροχή υπηρεσιών, τη διαμόρφωση συνθηκών σκλαβιάς ή παρόμοιων με αυτήν πρακτικών, τη διαμόρφωση συνθηκών δουλείας ή τη λήψη σωματικών οργάνων)
Έτσι λοιπόν θα λέγαμε, ότι σχηματικά και σύμφωνα με τον ορισμό, το τράφικινγκ περιλαμβάνει τρία στάδια, τη στρατολόγηση, τη μεταφορά από τη χώρα αποστολής στη χώρα υποδοχής και την εκμετάλλευση.
Η πιο «διαδεδομένη» μορφή είναι εκείνη της παράνομης διακίνησης γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική τους εκμετάλλευση. Σύμφωνα με την Έκθεση του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO, 2014), το 56% των θυμάτων είναι γυναίκες και νεαρά κορίτσια και το 40% παιδιά κάτω των 18 ετών. Ο «ροζ τζίρος» στην Ευρώπη φαίνεται να ξεπερνάει πια αυτόν των ναρκωτικών και των όπλων, ενώ έχει πια κυριαρχήσει ένας τύπος μαστροπού – επιχειρηματία – δουλεμπόρου, ο οποίος διακινεί μεγάλο αριθμό γυναικών.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία είναι ενδεικτικά αποτύπωσης μιας κατάστασης, που στην πράξη λαμβάνει ακόμα πιο τρομακτικές διαστάσεις. Αν μιλήσουμε για νούμερα – ποσοστά, αυτά που καταγράφονται είναι σαφώς μικρότερα από την πραγματικότητα, αφενός μεν γιατί η προσπάθεια καταγραφής από τις αρμόδιες υπηρεσίες (κρατικοί οργανισμοί, κοινωνικές υπηρεσίες, μη κυβερνητικές οργανώσεις) είναι πολύ μικρή και δεν υφίσταται σε ένα γενικό πλαίσιο και αφετέρου γιατί μιλάμε για έναν εγκληματικό κόσμο από τη πλευρά των κυκλωμάτων κι έναν «κρυφό» πληθυσμό που φοβάται να αποδεχτεί, να ομολογήσει από τη πλευρά των θυμάτων γυναικών.
Οι γυναίκες αυτές δεν έχουν πρόσωπο, δεν έχουν ταυτότητα στη χώρα υποδοχής. Βιώνουν καταστάσεις ακραίου αποκλεισμού, χωρίς ισχύ και άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, χωρίς συμμετοχή στους θεσμούς και στα κοινωνικά δίκτυα, χωρίς να γνωρίζουν πού και πώς να απευθυνθούν για βοήθεια. Μέσα από την πολύ μικρή έρευνα μου κατανόησα, ότι η ζωή τους εξαρτάται από μια απόφαση, το αν θα προσεγγίσουν μια κοινωνική υπηρεσία ή έναν φορέαμ ώστε να καταγράψει το πρόβλημα τους και να τις βοηθήσει. Ακόμα κι αν αυτό γίνει προκύπτουν πάμπολλα προβλήματα γραφειοκρατίας, νομοθετικού πλαισίου, εισαγγελικών παρεμβάσεων, ομολογιών, θέματα εξειδίκευσης και εκπαίδευσης προσωπικού, που τις συμβουλεύει ή τις συλλαμβάνει, ακόμα και θέματα αντιλήψεων, γιατί, ας μην ξεχνάμε, οι γυναίκες αυτές προσλαμβάνονται ως αρνητικά υποκείμενα ως προς την ταυτότητα τους, ως γυναίκες ξένες πόρνες στον τόπο μας. Δεν θα παραλείψω να μνημονεύσω την εξαιρετική δουλειά και προσπάθεια ορισμένων υπαλλήλων, που έχουν πραγματικά βοηθήσει κάποιες από αυτές τις γυναίκες με προσωπικό αγώνα και χωρίς περαιτέρω αύξηση μισθού.
Είναι λοιπόν το τράφικινγκ αποτέλεσμα φτώχειας και εξαθλίωσης των πληθυσμών των χωρών αποστολής; Είναι θέμα παιδείας, ανατροφής και ηθικών αρχών από τη πλευρά της παροχής σεξουαλικών υπηρεσιών και της ζήτησης από τους πελάτες; Είναι σίγουρα ένα ζήτημα σύγχρονης δουλείας και όχι ένα νέο φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας, που πλήττει τις χώρες της Ευρώπης.
Για μένα, ίσως θα έπρεπε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας και να τα διδάξουμε με αγάπη, ότι δε χρειάζεται να πληρώνουν για να κάνουν έρωτα, εκμεταλλευόμενοι μια πορνική υπηρεσία. Το σχολείο θα έπρεπε να ενημερώνει τα παιδιά, ότι υπάρχουν κι αυτές οι γυναίκες, αυτές οι καταστάσεις εκμετάλλευσης, αυτά τα κυκλώματα, ώστε να μπορέσουμε να ενεργοποιήσουμε ακόμα πιο πολύ τον άξονα της πρόληψης.
Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω τη συνεισφορά, εκτός της επιστήμης, και της τέχνης στη προσέγγιση, γνωστοποίηση και αντιμετώπιση του φαινομένου του τράφικινγκ. Πολλές φορές άδολα μας προσφέρεται, για να μας ενεργοποιήσει… Ο Reginald Kauffman Wright, στο έργο του The House of Bondage – Το σπίτι της δουλείας, μας αποδεικνύει ότι το βιομηχανικό – καπιταλιστικό μας σύστημα αφήνει τις περισσότερες γυναίκες χωρίς άλλη εναλλακτική λύση, εκτός από την πορνεία. Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Sex Slaves» της Καναδής δημοσιογράφου Ρικ Μπιένστοκ, αποτελεί ένα ταξίδι στα άδυτα του βρώμικου κόσμου του τράφικινγκ. Επιπλέον έχουν πραγματοποιηθεί στην Αθήνα εκθέσεις φωτογραφίας ακόμα και θεατρικά έργα σχετικά με το καίριο αυτό ζήτημα.
«Ας καταστρέψουμε με κάθε τρόπο τους ναούς ανοχής ας χτυπήσουμε πελάτες και εκμεταλλευτές. Κι αν μια γυναίκα θέλει να δώσει το κορμί της αυτό να γίνεται χωρίς αντίτιμο χρηματικό και αν το γενικοποιήσουμε πρέπει πρώτα να αλλάξουμε μια αποτυχημένη κοινωνία χρήματος που πουλά και αγοράζει την εργατική μας δύναμη, το σώμα και την ψυχή όπως ακριβώς και στην περίπτωση των εκδιδόμενων γυναικών. Να δώσουμε κίνητρα ελευθερίας στα παιδιά μας να κάνουν όνειρα με βάση τα ιδανικά και όχι να τα φυλακίζουμε σε μια κοινωνίας με βάση το χρήμα.» Saghi
Βιβλιογραφικές αναφορές
Αμπατζή, Λ. (2008). Προσεγγίζοντας το φαινόμενο του trafficking. ΕΚΚΕ.
Μοντζίνι, Π. (2007). Εμπόριο γυναικών – Πορνεία, μαστροπεία και εκμετάλλευση. Εκδόσεις Μελάνι.
Emke Poulopoulos I. (2001). “Trafficking in Women and Children: Greece a country of destination and transit”, Working Paper No.2, Mediterranean Migration Observatory, UEHR Working Papers.
Emke-Poulopoulos I. (2003). “Trafficking in Women and Girls for the Sex Trade: The Case of Greece”, The Greek Review of Social Research, Athens.
Campani, G. (2000). Immigrant Women in Southern Europe: Social Exclusion, Domestic Work and Prostitution in Italy. Eldorado or Fortress?: Migration in Southern Europe, edited by Russell King.