ΑnimartistsΆρθρο: Βάσια Μήλα
Επιμέλεια: Mαρία Κασσεροπούλου
Φιλόλογος
Οι Encardia είναι ένα ελληνικό συγκρότημα παραδοσιακής ιταλικής μουσικής της Νότιας Ιταλίας, το οποίο ιδρύθηκε το 2004.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τραγουδούν γκρεκάνικα ή γκρίκο, δηλαδή μια διάλεκτο της ελληνικής που περιλαμβάνει ιταλικά στοιχεία και ομιλείται σε ελληνόφωνες περιοχές της Κάτω Ιταλίας. Επίσης, δεν υπάρχει περίπτωση να τους έχεις δει από κοντά και να μην σε εντυπωσιάσει ο χορός ταραντέλλα των χορευτριών τους. Ένας χορός, που σύμφωνα με τον μύθο, μπορούσε να προκληθεί από το τσίμπημα της αράχνης ταραντούλας, από όπου πήρε και το όνομά του. Μια αράχνη που τσιμπούσε μόνο γυναίκες.
Όλα αυτά τα χρόνια έχουν ταξιδέψει αρκετές φορές στις περιοχές της Νότιας Ιταλίας, έχουν μιλήσει και έχουν ζήσει με τους ανθρώπους σε αυτά τα μέρη γι’ αυτό το λόγο δεν θα υπήρχαν πιο κατάλληλοι για να μας ταξιδέψουν στην Κάτω Ιταλία και στην παράδοσή της.
Το Animartists ήρθε σε επαφή με τρία μέλη, τον Βαγγέλη Παπαγεωργίου (ασχολείται με τις διασκευές, τις ενορχηστρώσεις και παίζει ακορντεόν), τον Κώστα Κωνσταντάτο (τραγουδάει, παίζει μαντολίνο, ταμπορέλο και νταούλι ) και τη Ναταλία Κωτσάνη (η οποία τραγουδάει επίσης).
Μιλήστε μου με λίγα λόγια για εσάς και τη μουσική σας. Πότε ξεκίνησε το μουσικό ταξίδι των Encardia;
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Η ιστορία ξεκίνησε 11 χρόνια πριν, στα τέλη του 2003, όταν συναντηθήκαμε με τον Κώστα. Με τον Κώστα είχαμε ξανασυναντηθεί ανεπίσημα ένα χρόνο πριν και είχαμε μοιραστεί τις σκέψεις μας να δημιουργήσουμε ένα γκρουπ και να παίζουμε μουσική, χορούς και τραγούδια της ελληνόφωνης περιοχής της Νότιας Ιταλίας αλλά και γενικότερα μουσική της Νότιας Ιταλίας. Ουσιαστικά, ο Κώστας το ξεκίνησε όλο αυτό. Έπειτα, βρήκε εμένα και διαμορφώσαμε σιγά σιγά τον υπόλοιπο πυρήνα. Στην πορεία βέβαια ανακαλύψαμε ότι ξεπηδούσαν πολλά καινούρια πράγματα, ακόμα και μέσα από τα παλιά, τα οποία είχανε λόγο ύπαρξης. Η πρώτη σκέψη που κάναμε στη πρώτη μας συζήτηση ήταν ότι, αν είναι να παίξουμε κάτι, να το παίξουμε με το δικό μας τρόπο και όχι απλώς να το αναπαράγουμε. Αυτό είναι το μότο που έχουμε και μας εκφράζει μέχρι και σήμερα.
Κώστας Κωνσταντάτος: Είναι σημαντικό το γεγονός ότι, όταν ξεκινήσαμε να φτιάξουμε το δικό μας συγκρότημα και είπαμε να παίζουμε μουσικές από τη Νότιο Ιταλία, αγαπούσαμε μεν αυτές τις μουσικές και αυτή την παράδοση, αλλά ανακαλύψαμε στη συνέχεια ότι δεν τη γνωρίζαμε όσο καλά νομίζαμε. Στην πραγματικότητα, αρχίσαμε να τη γνωρίζουμε μόλις φτιάξαμε το γκρουπ και τον πρώτο μας δίσκο και αρχίσαμε να πηγαίνουμε ταξίδια στις περιοχές αυτές. Γνωρίζοντας και τους ανθρώπους και τις περιοχές, αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε την πραγματική μουσική αυτής της περιοχής, αυτή που είναι ακόμα ζωντανή και αποτελεί ένα κομμάτι της παράδοσης που δεν γνωρίζαμε. Αυτό που ανακαλύψαμε εκεί, το ανακαλύψαμε μαζί με το γκρουπ.
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Αυτό που μέχρι τότε γνωρίζαμε ήτανε αυτό που γνώριζε κάποιος που είχε ενδιαφερθεί σε βάθος για αυτή τη μουσική. Δηλαδή γνωρίζαμε ήδη αρκετά πράγματα αλλά όταν πηγαίνεις σε εκείνα τα μέρη και ζήσεις εκείνους τους ανθρώπους, θα σου μιλήσουνε, θα σου τραγουδήσουνε… είναι μια εμπειρία, μια γνώση, που δεν τη βρίσκεις στα βιβλία. Οι προδιαγραφές που έχει αυτή η μουσική είναι για να παίζεται στο αλώνι, στο δρόμο, στο χωράφι, σε ανοιχτούς χώρους, όπου θα χρησιμοποιήσεις αυτή τη φωνή, τη «ζωντανή» φωνή για να τραγουδάς το τραγούδι. Είναι μουσική που το κεφάλι και το στέρνο δονούνται.
Ναταλία Κωτσάνη: Ήρθα στους Encardia πριν 3,5 χρόνια με 4 χρόνια περίπου. Στην αρχή δεν ήμουν τόσο θετική. Ένιωθα μεν ότι δε μπορούσα να χάσω αυτή την ευκαιρία αλλά αναρωτιόμουν αν θα τραγουδάω μόνο έτσι από εδώ και πέρα. Με προβλημάτιζε το γεγονός ότι θα έπρεπε να βρω πώς τραγουδούσαν οι γυναίκες σε εκείνο τον τόπο για να τραγουδάω με αυτή την τεχνοτροπία και οι ρυθμοί έπρεπε να είναι οι ίδιοι. Ευτυχώς ξεπέρασα τους όποιους φόβους και αμφιβολίες είχα και ήθελα να το δοκιμάσω, καθώς δεν θεώρησα ότι θα είναι κάτι το οποίο θα μπορούσε να με περιορίσει. Δεν ξέρω πώς έγινε το μαγικό αλλά την πρώτη φορά που βρέθηκα σε αυτούς τους τόπους και άκουσα μια γυναίκα, την Enza Magnolo, -η οποία έφυγε από τη ζωή πριν 3 ημέρες- να τραγουδάει με αυτό τον τρόπο, είπα ότι αυτό το πράγμα είναι κάτι πρωτόγνωρο. Λίγο αργότερα συναντήσαμε την ίδια κοπέλα όταν έπαιζε ταμπορέλο και ένιωσα πώς είναι ένας άνθρωπος να ροκάρει με ένα ντέφι. Για να μπορέσεις να τραγουδήσεις, χρειάζεται να αδειάσεις από όλα αυτά που κουβαλάς, χρειάζεται σύνδεση με τα μέσα σου.
Για ποιο λόγο διαλέξατε την Ιταλία και συγκεκριμένα τη Νότιο Ιταλία;
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Δεν αισθανθήκαμε ποτέ ότι τη διαλέξαμε, νιώθαμε πάντα ότι έχουμε μια ευαισθησία με αυτή τη μουσική. Ο Κώστας έπαιζε παλιότερα Οθωμανική μουσική, ήταν αγιογράφος… έκανε άλλα πράγματα. Εγώ είχα ασχοληθεί με την κλασική μουσική. Είχαμε δηλαδή τα ενδιαφέροντά μας αλλά η αγάπη μας για τη μουσική της Νότιας Ιταλίας έτρεχε παράλληλα. Ήτανε ένας έρωτας ανεκπλήρωτος κατά μια έννοια, που ζητούσε επιτέλους τη λύτρωσή του. Θέλαμε να κάνουμε κάτι σε σχέση με αυτή την μουσική, ήταν δηλαδή μια νομοτέλεια που μας έβγαινε μέσα από τη ζωή μας, μέσα από αυτό που ήμασταν. Όλα τα παιδιά είχανε μια αγάπη σε αυτή τη μουσική, άλλοι την γνωρίζανε λίγο λιγότερο, άλλοι λίγο περισσότερο. Ο κοινός παρανομαστής είναι ότι, με το που ξεκινήσαμε και ήρθανε τα παιδιά, σαν να «τσιμπήθηκαν» από κάτι και ασχολήθηκαν με αυταπάρνηση και με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον με αυτή τη μουσική.
Η επιλογή του ονόματος σας έγινε τυχαία; Τι σημαίνει Encardia;
Κώστας Κωνσταντάτος: Είναι μια λέξη που βρήκαμε στο λατινικό λεξικό, σημαίνει μια άγνωστη πέτρα. Αργότερα, ένας φίλος του συγκροτήματος βρήκε ότι Encardia είναι τριών ειδών πέτρες με σχήμα παρόμοιο με εκείνο της καρδιάς και συγκεκριμένο χρώμα. Είναι η άγνωστη πέτρα. Την επιλέξαμε όμως επειδή έχει αυτό τον όμορφο ήχο και θα μπορούσε να είναι λέξη από τη διάλεκτο της ελληνόφωνης περιοχής της Νότιας Ιταλίας… ενώ δεν είναι αλλά μοιάζει…
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: …και ταυτιστήκαμε και εμείς με αυτό διότι ήταν σαν να περιέγραφε εμάς. Όπως και εμείς δεν είμαστε από εκείνα τα μέρη της Νότιας Ιταλίας αλλά η μουσική που παίζουμε θυμίζει έντονα τα μέρη εκείνα… νιώθουμε σαν να είμαστε ένα κομμάτι εκείνων των περιοχών και μας άρεσε αυτό το «παιχνίδι». Έτσι, αν και στην αρχή την βάλαμε στην άκρη μαζί με άλλες δεκαπέντε, στο τέλος την επιλέξαμε πολύ γρήγορα.
Εκτός από την ιταλική παράδοση έχετε ασχοληθεί και με την ελληνική παράδοση. Πώς γίνεται αυτό το «πάντρεμα» ανάμεσα σε αυτές τις δύο παραδόσεις;
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Έχουμε και ελληνικά τραγούδια αλλά εμφανή στοιχεία ελληνικής παράδοσης υπάρχουν και σε συνεργασίες που έχουμε κάνει, όπως για παράδειγμα με τις Πλειάδες, που έχουνε μια αφετηρία από το Βαλκανικό πολυφωνικό τραγούδι και μάλιστα το Ηπειρώτικο σε πρώτη φάση αλλά και όλα τα Βαλκάνια. Πέρα από αυτό, και στα δικά μας κομμάτια, στον τρόπο τραγουδίσματος αλλά και μελωδικά στοιχεία είναι αναπόφευκτα επηρεασμένα από διάφορες παραδοσιακές μας μουσικές, οι οποίες είτε είναι λίγο πιο κρυμμένες είτε είναι λίγο πιο φανερές κατά τόπους. Αν ακούσεις για παράδειγμα τον Κώστα να τραγουδάει το τραγούδι « Τarantola» ή το «Santu Paulu delle tarante», όπου θυμίζει λίγο τη φράση από τα Ηπειρώτικα, θυμίζει δηλαδή τη δικιά μας μουσική και έτσι την αγαπάνε και οι Ιταλοί. Όταν οι Ιταλοί ακούνε τη δικιά μας μουσική, την αντιλαμβάνονται ως μια ελληνική εκδοχή. Μάλιστα όταν ακούνε τη δικιά μας εκδοχή στα ελληνόφωνα, κατά μια έννοια θεωρούν ότι έχει μεγάλο κύρος γιατί είμαστε Έλληνες και ξέρουμε τη γλώσσα μας, παρόλο που μιλάμε για τη διάλεκτο του «γκρίκο» ( η οποία ακούγεται στα τραγούδια μας) και στη συγκεκριμένη διάλεκτο εκείνοι που μας διαφωτίζουν είναι οι Ιταλοί. Αλλά και εκείνοι (οι Ιταλοί) επειδή αντιλαμβάνονται τον τρόπο που εμείς έχουμε ακουμπήσει αυτή την παράδοση, την ιταλική παράδοση, ουσιαστικά μας αποδίδουνε αυτό. Καμιά φορά τραγουδάνε και τραγούδια μας και αυτό είναι πολύ ευχάριστο.
Ποια συναισθήματα σας συντροφεύουν από την αρχή της δημιουργίας του συγκροτήματος σας μέχρι και σήμερα;
Κώστας Κωνσταντάτος: Η δύναμη των συναισθημάτων μας και ο πλούτος προέρχεται πρώτα από το γεγονός ότι είμαστε μια οικογένεια, ένα συγκρότημα που κλείσαμε 11 χρόνια μαζί και όχι τόσο από τη μουσική που παίζουμε. Η μουσική που παίζουμε είναι το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης που έχει αναπτυχθεί μεταξύ μας. Κάθε φορά που συναντιόμαστε, είτε για να πάμε ένα ταξίδι, είτε για να πάμε να παίξουμε κάπου, αισθανόμαστε μια ισχυρή συγγένεια, η οποία θα προκαλέσει και ένα αποτέλεσμα μουσικό. Και αυτό περιμένει και υποσυνείδητα ο ακροατής, να δει αυτή την παρέα που γνωρίζει στη σκηνή. Επίσης, τα συναισθήματα είναι έντονα διότι βλέπουμε τον κόσμο όταν έρχεται να μας δει, όπου δείχνουν να περνάνε καλά και να το ευχαριστιούνται. Οι μουσικές που παίζουμε συνδέονται με τους ανθρώπους που έχουμε γνωρίσει και με τους τόπους. Είναι ένα ιδιαίτερο γεγονός όλο αυτό.
Η μουσική και τα τραγούδια σας συνδυάζονται με τον χορό ταραντέλλα, μια ντόπια παραλλαγή του γνωστού ιταλικού χορού, που σύμφωνα με τον μύθο θεράπευε το τσίμπημα από τη δηλητηριώδη αράχνη. Πείτε μου λίγα λόγια για αυτόν το χορό.
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Υπάρχουν πολλές μορφές ταραντέλας ανάλογα με τις περιοχές και πολλές μάλιστα που δεν μοιάζουν μεταξύ τους. Εμείς χορεύουμε μια ταραντέλα, που χορεύεται πιο πολύ στο Σαλέντο και άλλη μια που χορεύεται στη Νάπολη. Αρχικά, ο κόσμος μας είχε γνωρίσει από τη ταραντέλα pizzica di san vito, οπότε μιλάμε για αυτή την ταραντέλα. Αυτός ο χορός ήταν ένα κοινό μυστικό των γυναικών. Η ιστορία αναφέρει ότι μια αράχνη σε τσιμπάει και χορεύεις αλλά αυτή η αράχνη τσιμπούσε μόνο γυναίκες. Όταν η αράχνη σε τσιμπούσε μια χρονιά, σε ξανατσιμπούσε και την επόμενη και τρελαινόσουν και χόρευες και την επόμενη. Αυτό το φαινόμενο καταγράφεται από τον Μεσαίωνα περίπου. Σε εκείνα τα μέρη υπήρχαν μέχρι και μουσικοί που έπαιζαν με μισθό σε θεραπείες ταραντισμού για γυναίκες που είχανε πάθει κρίση και γιατρεύονταν μετά από πολλές ώρες. Ήτανε μάλλον μια κρίση, η οποία προερχόταν μέσα από το λαβύρινθο του νου σου, όπως όταν θέλεις να εκραγείς και να δραπετεύσεις και δεν ξέρεις πώς, μέσα από προβλήματα κοινωνικά που δεν ξέρεις πώς να τα εκφράσεις σε μια κοινωνία η οποία δε μπορεί να σε αποδεχτεί να έχεις πρόβλημα. Οπότε βγάζανε μια κραυγή, είτε φωνητική είτε μέσω της κίνησης και παίζοντάς τους μουσική η ομήγυρη νομιμοποιούσε ουσιαστικά αυτό το καταπιεσμένο συναίσθημα, που έβγαινε με αυτό τον τρόπο και ήτανε πολύ πιο εύκολο να πούνε ότι την τσίμπησε αράχνη από το να πούνε ότι το κορίτσι μας τρελάθηκε. Αυτή είναι η επικρατέστερη άποψη. Ενώ στην αρχή το ξέραμε όλο αυτό σαν παραμύθι, μετά αποδείχθηκε ότι ήταν κοινωνικό φαινόμενο, κάτι το οποίο μας συγκίνησε διότι ήτανε βαθιά ανθρώπινο.
Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Ερνέστο ντε Μαρίνο, οι άνθρωποι χορεύοντας το συγκεκριμένο χορό ένιωθαν ότι μπορούσαν να καταπολεμήσουν τα προβλήματά τους. Πιστεύετε λοιπόν ότι ο χορός μπορεί να έχει θεραπευτικές ιδιότητες;
Κώστας Κωνσταντάτος: Η μουσική αλλά και η τέχνη παίζουν αυτό τον ρόλο. Η τέχνη είναι δηλαδή μια θεραπεία για τον άνθρωπο. Αν δεν υπήρχε η τέχνη στη ζωή, τα προβλήματα θα ήτανε περισσότερα και δεν θα είχαμε ελπίδα να βρούμε διέξοδο. Ειδικά η μουσική, ιδιαίτερα ο χορός, προσφέρουν απλόχερα τη «θεραπεία» που χρειάζεται ο σημερινός άνθρωπος για να ισορροπήσει στη ζωή του. Ό, τι ειπώθηκε από τον Βαγγέλη και γινότανε σε συγκεκριμένα περιστατικά, μπορούμε να το παραλληλίσουμε με όχι τόσο ακραία συμπτώματα. Επειδή ο χορός είναι αρχέγονος και από τότε που υπάρχει άνθρωπος αναφέρεται ο χορός και η μουσική, άρα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να υπάρχει ζωή πάνω στη γη δίχως τη μουσική. Ανάλογα με την κουλτούρα του κάθε τόπου, υπάρχει και η αντίστοιχη καλλιτεχνική παραγωγή είτε σε μουσική, είτε στο χορό.
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Η μουσική είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φύση, τα μαθηματικά, τη φυσική και τη χημεία, με τέτοιο τρόπο που θα έλεγα ότι αν και σε άλλους πλανήτες υπήρχανε όντα νοήμονα, θα “παλεύανε” με μινόρε και ματζόρε. Οι νότες που παίζουμε δεν είναι τυχαίες, είναι μαθηματικές υποδιαιρέσεις, είναι πράγματα που προϋπήρχαν. Αντίστοιχα, έτσι συμβαίνει και με τη μουσική. Αν υπάρχουν κάπου όντα, υπάρχει και μουσική και αυτή σε κάνει με ένα ματζόρε να χαίρεσαι και με ένα μινόρε να λυπάσαι και δε ξέρεις ποτέ γιατί. Αυτό είναι το μεγαλύτερο μυστήριο της μουσικής.
Οπότε θεωρείτε ότι ο άνθρωπος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη μουσική; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι φέρνει κοντά τους ανθρώπους;
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Μα βέβαια. Η μουσική είναι ένα θείο πράγμα, ένα μαγικό πράγμα, δεν είναι κάτι απλό. Σκεφτείτε ανθρώπους που δουλεύουν μαζί, τραγούδια δουλειάς… πώς τραγουδάνε όλοι μαζί κάτι, πώς εμψυχώνονται. Ακόμα και στις θρησκείες μπορεί να συναντήσει κανείς το τραγούδι, στους ψαλμούς. Αυτό είναι αυτονόητο, ότι η μουσική μπορεί να φέρει τους ανθρώπους κοντά. Είναι ο απώτερος στόχος να κρατήσει (η μουσική) το ανθρώπινο μας είδος.
Ναταλία Κωτσάνη: Γι’ αυτό ίσως και να συνοδεύει όλες τις μεγάλες στιγμές της ζωής.
Ποια επιρροή ασκεί η μουσική στη κοινωνία;
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Η μουσική υπάρχει από πάντα, άρα η κοινωνία θα έπρεπε ήδη να έχει ευεργετηθεί και τότε να ζούσαμε σε έναν παράδεισο, πράγμα που δεν έχει συμβεί. Η μουσική σε καλυτερεύει, εσύ όμως επειδή πάντα προχωράς συλλέγεις πράγματα πάνω σου, τα οποία θέλουνε επεξεργασία. Σε αυτό το σημείο έρχεται η μουσική. Η μουσική προχωράει μαζί με εσένα.
Κώστας Κωνσταντάτος: Η τέχνη είναι εκεί για τους ανθρώπους που θα την αναζητήσουν και θα τη χρειαστούν. Δεν έρχεται ποτέ για να επιβάλλει τη «θεραπεία» της. Ο κόσμος θα πορεύεται, το κακό θα υπάρχει πάντα και όσοι άνθρωποι χρειαστούν μια λύτρωση, μια θεραπεία, θα προσέλθουν στην τέχνη.
Παρακολουθώντας τη θετική ανταπόκριση που έχετε από το κοινό όταν παίζετε, μου έρχεται στο μυαλό αυτή η φράση του Γουίλιαμ Σαίξπηρ : «Αν η μουσική είναι η τροφή της αγάπης, παίξε κι άλλο». Με ποιο τρόπο εσείς την αντιλαμβάνεστε;
Βαγγέλης Παπαγεωργίου: Η μουσική σε φέρνει πιο κοντά. Νιώθεις να μοιράζεσαι απλόχερα συναισθήματα, υπάρχει μια καλαισθησία στα πάντα. Η μουσική σε κάνει καλαίσθητο, έχει στόχο να σε ομορφύνει. Η αισθητική διαδραματίζει τεράστιο ρόλο στη μουσική…
Θα ήθελα να κλείσω τη συνέντευξη με δύο λόγια που είπε ένας φίλος των Encardia στους ίδιους και ειπώθηκε στη συνέντευξη, ότι «οι καλοί μουσικοί κάνουν και τις πέτρες να χορεύουν…»
Τη Δευτέρα 6 Ιουλίου θα πραγματοποιηθεί μια συναυλία με τους Encardia και μαζί τους θα είναι οι μουσικοί Haig Yazdjian, Βαγγέλη Καρίπης και Γιώτης Κιουρτσόγλου στο κηποθέατρο Παπάγου. Θα είναι μια μίξη της παραδοσιακής ιταλικής μουσικής των Encardia με την Οθωμανική μουσική. Το Animartists θα είναι εκεί, Εσείς;
Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου: Κορυτσάς 6, Παπάγου
Ώρα : 20.30
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210-6520412