ΑnimartistsΆρθρο: Γεωργία Κιζιρίδου
Εξελικτική – Σχολική Ψυχολόγος
«Ό,τι αγάπησα ως τώρα με παράτησε… Εξαφανίστηκε… Το πιστεύεις; Κράτησε τόσο λίγο. Το πιστεύεις; Ό, τι αγαπάω, φτερουγίζει και φεύγει. Ό, τι αγγίζω, χάνεται» είπε μια κοπέλα κατά τη διάρκεια της θεραπείας της. Ήταν νέα, όμορφη και πετυχημένη επαγγελματικά. Άρχισαν να δημιουργούνται προβληματισμοί και ερωτηματικά, τα οποία όμως απαντήθηκαν ύστερα από μια σειρά συναντήσεων. «Ερωτεύεσαι κάθε φορά τον Νάρκισσο κι εσύ είσαι η Ηχώ», την απάντησα. Έτσι, ξεκίνησε ένα ταξίδι αυτογνωσίας και ενίσχυσης της αυτοεκτίμησής της.
Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, ο Νάρκισσος ήταν ένας πανέμορφος νέος που τον επιθυμούσαν πολλές, όμως αυτός τις απέρριπτε όλες, γιατί ήταν απορροφημένος με το να θαυμάζει τον εαυτό του. Έτσι, απέρριψε και την Ηχώ, μια νύμφη που τον καλούσε συνεχώς για να την προσέξει, ώσπου στο τέλος εξασθένισε η φωνή της και ακουγόταν μόνο οι τελευταίες συλλαβές από τις λέξεις που του έλεγε. Από την απογοήτευσή της λόγω της απόρριψης από τον Νάρκισσο, έλιωσε, μέχρι που έγινε σκιά. Ο Νάρκισσος από την άλλη, πέθανε θαυμάζοντας τον εαυτό του.
Ο μύθος του Νάρκισσου χρησιμοποιείται συμβολικά κατά βάση από την ψυχαναλυτική σχολή για να περιγράψει δύο πρόσωπα που υπάρχουν σε σχέση με τις αντανακλάσεις. Ο Νάρκισσος ερωτεύεται την αντανάκλαση του εαυτού του και η Ηχώ είναι η ίδια μια αντανάκλαση που ζει στη σκιά του Νάρκισσου. Πρόκειται λοιπόν για δύο ανέφικτους εραστές, καθώς δεν έχουν μάθει να αγαπούν την πραγματική εικόνα του εαυτού τους, αλλά την εξιδανικευμένη. Ο μεν Νάρκισσος το μόνο που βλέπει είναι το πρόσωπό του κι όχι τον εσωτερικό του κόσμο. Δεν έχει μάθει να σχετίζεται με τον άλλο, παρά μόνο με τον εαυτό του. Παρόλη τη γοητεία του και την ομορφιά του, απωθεί τους ανθρώπους γύρω του, γιατί είναι βαθιά απορροφημένος με το να γοητεύεται από το «φαίνεσθαι» και όχι το «είναι» του. Επομένως, ναρκισσισμός και έρωτας δεν μπορούν να συνυπάρξουν ως έννοιες, καθώς ο άλλος δεν υπάρχει ως αντικείμενο αγάπης. Η δε Ηχώ είναι υποτακτική, συναισθηματικά διαχειρίσιμη, ευαίσθητη, δοτική, πάντα διαθέσιμη για τον δικό της Νάρκισσο και ανασφαλής.
Στην περίπτωση που συναφθεί σχέση με άτομο με ναρκισσιστικά στοιχεία, το άτομο αυτό φέρεται αλαζονικά και με εγωκεντρισμό. Θέτει μόνο τους δικούς του όρους, δεν ακούει και δε λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες του άλλου κι όταν ο/ η σύντροφος πάψει να τον/ την ακολουθεί σε αυτά που θέλει να ακούει, απορρίπτει χωρίς δεύτερη σκέψη και προχωρά σε άλλο θήραμα. Μοιάζει να ενδιαφέρεται κυρίως για το κυνήγι του θηράματος κι όχι για μια ουσιαστική σχέση. Ψάχνει μανιωδώς την επιβεβαίωση και μπορεί να είναι ζηλόφθονο με τη δικαιολογία ότι οι άλλοι είναι ζηλόφθονες απέναντί του. Συνήθως είναι επιτυχημένο επαγγελματικά άτομο και δείχνει να έχει μεγαλομανία και στον εργασιακό τομέα. Μπορεί να κρατά από τους άλλους μόνο ότι του προσφέρει θαυμασμό, όπως ένα βλέμμα ή ένα κοπλιμέντο, αλλά να μην επιδιώκει περαιτέρω επαφές και επικοινωνία. Όλη αυτή η υπεροψία είναι στην ουσία άμυνα απέναντι στην ασυνείδητη απαξίωση του εαυτού. Όταν λοιπόν συνυπάρξουν η αυτοϋποτίμηση με την υποτίμηση από τους άλλους, τότε το άτομο αυτό οδηγείται στην κατάθλιψη και στην πλήρη απόσυρση από την αγάπη. Με λίγα λόγια ο Νάρκισσος είναι ένας ναρκομανής της αποδοχής. Ο λόγος συνήθως έχει να κάνει με ασυνείδητο παιδικό τραύμα που προέρχεται από πολύ απόμακρη, σκληρή και τιμωρητική μητέρα που ανέθρεψε τον Νάρκισσο. Κάποιες φορές οι Νάρκισσοι είναι άτομα που τα μεγάλωσαν με πολύ δοτικότητα από τους γονείς κι όταν στη συνέχεια απορρίφθηκαν από τρίτους, δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν το τραύμα τους κι επικαλέστηκαν τις ιδέες μεγαλείου που άκουγαν από τους γονείς τους. Η Ηχώ από την άλλη είθισται να είναι ένα κακοποιημένο παιδί από τους Νάρκισσους γονείς της.
Σε περίπτωση που αναγνωρίζεις ότι έχεις παγιδευτεί σε κάποιον από αυτούς τους ρόλους σε μια από τις σχέσεις σου, τότε θα πρέπει να ρωτήσεις τον εαυτό σου αν είσαι έτοιμος/ η να πεις «όχι» σε ένα μοτίβο μη υγιών σχέσεων την επόμενη φορά. Επέλεξε σχέσεις που σου αξίζουν, όμως μην ξεχάσεις ότι πρέπει πρώτα να αγαπήσεις τον εαυτό σου εσύ ο ίδιος. Μια αγάπη πέρα από τα «κοινωνικά πρέπει» και κριτήρια, όπως ακριβώς αγαπά ο καλλιτέχνης τα δημιουργήματά του. Μια αγάπη που πηγάζει φυσικά… «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν»
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Μίλερ, Α. (2010). Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας ή το δράμα του προικισμένου παιδιού. Ε. Παπαθανασοπούλου (Επιμ.), Ε. Αλεξοπούλου (Μτφρ.). Αθήνα: Ροές.