Ματίνα ΚαπετανάκηΆρθρο: Ματίνα Καπετανάκη
Επιμέλεια: Μαρία Κασσεροπούλου
Φιλόλογος
Ένας Ινδιάνος παππούς συζητούσε με τον εγγονό του για τη βία και την αγριότητα που επικρατεί στον κόσμο και πώς εν τέλει δημιουργείται. Μάλιστα για να γίνει περισσότερο σαφής, χρησιμοποίησε τον παραλληλισμό ότι μοιάζει να πάλευαν δύο λύκοι μέσα στην καρδιά του. Ο ένας είναι θυμωμένος και εκδικητικός, ενώ ο άλλος είναι ευγενικός και γεμάτος κατανόηση. Ο εγγονός ρώτησε ποιος από τους δυο λύκους θα κέρδιζε αυτή τη μάχη. Και ο παππούς απάντησε: “αυτός που επιλέγω εγώ να ταΐσω“.
Η παραπάνω ιστορία αποτυπώνει παραστατικά την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης: η αιώνια μάχη ανάμεσα στο καλό και στο κακό, στην αγάπη και στο μίσος. Αυτό το δίπολο εκδηλώνεται σε κάθε ιστορική εποχή, σε κάθε κοινωνία, σε κάθε θρησκεία και φτάνει μέχρι τον μικρόκοσμο του ανθρώπου. Η ίδια η ψυχή μας είναι ικανή για το μεγαλύτερο καλό και το μεγαλύτερο κακό.
Τι είναι όμως αυτό που μας οδηγεί στο να διαλέξουμε πλευρά; Είναι άραγε το DNA που μας “προγραμματίζει”; Είναι η οικογένεια και το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε; Είναι τα βιώματά και οι εμπειρίες από την παιδική ήδη ηλικία μας; Είναι η μοίρα ή απλώς η τύχη; Ίσως τελικά να μην ισχύει τίποτα από τα παραπάνω ή θα μπορούσαν να συμβάλλουν και όλα από λίγο.
“Κοίτα σε τι οικογένεια μεγάλωσε. Είναι λογικό να είναι θυμωμένος και να έχει βίαια ξεσπάσματα“. “Ποιος να την κατηγορήσει που είναι μελαγχολική και ηττοπαθής, μετά από αυτό που της συνέβη;“. Αμέτρητες είναι οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά με σκοπό να προβούμε σε χαρακτηρισμούς για τους γύρω μας και πολύ συχνά να τους “εγκλωβίσουμε” σε αυτούς.
Μα δεν είναι μόνο οι άλλοι… Ο ίδιος ο εαυτός μας, ο μεγαλύτερος κριτής μας, θέτει όρια και μας χαρακτηρίζει, περιορίζοντάς μας σε αντιδράσεις και ρόλους “γιατί έτσι έχουμε μάθει”. Σύμφωνα με την προσωποκεντρική θεωρία του Carl Rogers, η δομική έννοια κλειδί για την προσωπικότητά μας είναι ο εαυτός. Το άτομο αντιλαμβάνεται τα εξωτερικά αντικείμενα και τις εμπειρίες και τους αποδίδει κάποιο νόημα.
Περιφερόμαστε λοιπόν με τις όμορφες “ταμπέλες” μας, τις οποίες είτε τοποθετούμε στους άλλους είτε τις χρησιμοποιούμε ως πρόφαση για να μην αλλάζουμε τα κακώς κείμενα του εαυτού μας. Άλλωστε ο άνθρωπος από τη φύση του αγαπάει τη σταθερότητα, ακόμα κι αν αυτή του προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα και του βασανίζει την ψυχή. Δεν είναι άραγε ευκολότερο να κατηγορεί τη μοίρα και τα βιώματά του κάθε φορά που αισθάνεται θυμό, ζήλια, εκδικητικότητα, απελπισία, μελαγχολία από το να προσπαθήσει να επιλέξει μια άλλη στάση ζωής, πιο φωτεινή και γεμάτη αγάπη;
Επιλογή. Η λέξη κλειδί που πολύ συχνά ξεχνάμε. Εκείνη η αόρατη δύναμη που νομίζεις ότι κινά τα νήματα της ζωής σου έχει ονοματεπώνυμο και την συναντάς κάθε μέρα όταν κοιτάζεσαι στον καθρέφτη. Αυτή η δύναμη επιλέγει κάθε λεπτό της ώρας ποιον από τους δυο λύκους που παλεύουν θα ταΐσει. Βαθιά μέσα σου το είχες φανταστεί ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο. Σύμφωνα με τον Rogers, ο πυρήνας της φύσης μας είναι ουσιαστικά θετικός. Η βασική κατεύθυνση στρέφεται προς την αυτοπραγμάτωση. Η αυτοπραγμάτωση προϋποθέτει διαρκές άνοιγμα στην εμπειρία και την ικανότητα ενσωμάτωσης εμπειριών σε μια πλατύτερη, περισσότερο εξειδικευμένη αίσθηση του εαυτού μας. Ο άνθρωπος για εκείνον είναι ένα ον θετικό και άξιο εμπιστοσύνης, που μπορεί να καταλαβαίνει και να αξιολογεί τον εαυτό του και να κάνει εποικοδομητικές επιλογές. Όμως οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί, τα αποθαρρυντικά μηνύματα (λεκτικά και μη), οι απαισιόδοξες προσδοκίες των “σημαντικών άλλων” κάνουν τον άνθρωπο να χάσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Αν συνδυάσουμε την ιστορία του λύκου και τη θεωρία του Rogers, καταλήγουμε σε ένα κοινό συμπέρασμα. Έχουμε συναίσθηση του εαυτού μας, των δυνατοτήτων και των αδυναμιών μας. Είναι στο χέρι μας λοιπόν να γίνουμε η ομορφότερη εκδοχή του εαυτού μας, επιλέγοντας να ταΐσουμε τον σωστό λύκο μέσα μας.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Lawrence A. Pervin, Oliver P. John. (2001). Θεωρίες προσωπικότητας
Pema Chödrön. (2010).Taking the leap: Freeing ourselves from old habits and fears.