Δημήτρης ΒαγενάςΆρθρο: Δημήτρης Βαγενάς
Ψυχολόγος
Πριν λίγα χρόνια, ίσως και να υπήρχαν κάποιοι που να μπορούσαν να φανταστούν τις ζωές τους χωρίς κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές και ίντερνετ, πλέον, όμως, η τεχνολογία έχει επηρεάσει τόσο πολύ την καθημερινότητά μας, που καλώς ή κακώς είναι σχεδόν αδύνατο να ζήσουμε έστω και για μία μέρα χωρίς facebook και iphone. Η επιστήμη της ψυχολογίας δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις, και παρότι στο εξωτερικό η ψυχοθεραπεία είχε αξιοποιήσει τις δυνατότητες των υπολογιστών από το 1972, στην Ελλάδα τώρα αρχίζουμε να εξοικειωνόμαστε με τις online συνεδρίες, που γίνονται, ως επί το πλείστον, μέσω skype.
Αν και η online ψυχοθεραπεία μπορεί εύκολα ν’ αντιμετωπιστεί ως μία μόδα που αργά ή γρήγορα θα ατονήσει, είναι γεγονός πως προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα. Πρώτα απ’ όλα, αποτελεί μία πολύ καλή λύση για όσους μένουν σε περιοχές που δεν υπάρχουν ιδιωτικά γραφεία ψυχολόγων και κέντρα ψυχικής υγείας, καθώς και για όσους αντιμετωπίζουν κινητικά ή άλλου είδους σωματικά προβλήματα, και δυσκολεύονται να μετακινηθούν. Όσον αφορά στους ανθρώπους που φοβούνται να επισκεφθούν περιοχές που δεν γνωρίζουν, αντιμετωπίζουν με καχυποψία τους ιατρούς κι έχουν γενικότερα προβλήματα κοινωνικοποίησης, μένοντας στον προσωπικό τους χώρο αισθάνονται πιο ασφαλείς και μπορούν ν’ αλληλεπιδράσουν ευκολότερα μ’ έναν ψυχολόγο και να μοιραστούν τις ανησυχίες τους. Στον προσωπικό τους χώρο δεν έρχονται επίσης σ’ επαφή με άλλους ασθενείς, ούτε χρειάζεται να πουν στους οικείους τους πού ήταν τις ώρες που έλειπαν απ’ το σπίτι, με αποτέλεσμα να μην νιώθουν στιγματισμένοι που δέχονται ψυχολογική υποστήριξη, κάνοντας το πρώτο βήμα για ν’ ακολουθήσουν στη συνέχεια μία πιο ολοκληρωμένη θεραπεία. Τα online ραντεβού είναι επίσης πιο ευέλικτα, αφού τόσο ο θεραπευτής όσο και ο θεραπευόμενος δε μετακινούνται απ’ το δικό τους χώρο, άρα μπορούν να μεταθέσουν εύκολα μία συνεδρία και να επικοινωνήσουν άμεσα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η μη λεκτική επικοινωνία κατέχει κεντρική θέση στο ιατρικό περιβάλλον, πόσω μάλλον στην ψυχοθεραπεία. Σε μεγάλο βαθμό, η σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου στηρίζεται στη σωματική και βλεμματική επαφή, στις εκφράσεις του προσώπου, στον τόνο της φωνής και στη γλώσσα του σώματος, και είναι γεγονός πως στις συνεδρίες μέσω skype η μη λεκτική επικοινωνία είναι πάρα πολύ περιορισμένη. Ως εκ τούτου, είναι πιθανό ο θεραπευτής να δυσκολευτεί να εισχωρήσει βαθύτερα στις σκέψεις και στα συναισθήματα του θεραπευόμενου, ή ακόμα και να προβεί σε λάθος διάγνωση, και για το λόγο αυτό η online ψυχοθεραπεία είναι μάλλον επικίνδυνη για ανθρώπους που υποφέρουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως η μείζων καταθλιπτική διαταραχή, ή έχουν τάσεις αυτοκτονίας. Αντίστοιχα, όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικοποίησης και ψάχνουν αφορμές να μένουν κλεισμένοι στο σπίτι, με τις online συνεδρίες θα βρουν μία ακόμη δικαιολογία, ακόμα κι αν ο θεραπευτής τους προτείνει να εκτεθούν σταδιακά σε αγχογόνες καταστάσεις και ν’ ακολουθήσουν στη συνέχεια μία πρόσωπο με πρόσωπο θεραπεία, κάτι που ισχύει, φυσικά, και για τους ανθρώπους που είναι εθισμένοι στο διαδίκτυο.
Οι μέχρι τώρα έρευνες έχουν δείξει πως οι online συνεδρίες έχουν θετικά αποτελέσματα, καταφέρνοντας να χτίσουν μία σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στο θεραπευτή και το θεραπευόμενο, αν και είναι μάλλον νωρίς για να έχουμε μία ξεκάθαρη εικόνα. Σε κάθε περίπτωση, η ψυχολογία αποτελεί μία σύγχρονη επιστήμη που εξελίσσεται συνεχώς, κι είναι επομένως απαραίτητο ν’ αφουγκράζεται τις ανάγκες των ανθρώπων και να συμβαδίζει με την εποχή της. Άλλωστε, η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης έχει οδηγήσει στην εμφάνιση πολλών διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων – ανάλογα με το είδος των συμπτωμάτων και το χαρακτήρα του ασθενή– και η online θεραπεία ίσως γίνει τελικά μια απ’ αυτές, αρκεί, βέβαια, ο θεραπευτής να έχει πλήρη γνώση των κινδύνων και να γνωρίζει σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται…
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
DiMatteo, M. R., & Martion, L. R. (2011–12). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο.
Reach Out.Com. Online counselling: Pros and cons. Ανάκτηση στις 23 Ιουλίου 2015 από http://au.professionals.reachout.com/online-counselling-pros-and-cons
Richards, D., & Viganó, N. (2012). Online Counseling. In Y. Zheng (Ed.), Encyclopedia of Cyber Behavior (Vol. 1, pp. 699-713). New York: IGI Global Text.
Robinson, E. (2009). Online counselling, therapy and dispute resoliution. AFRC Briefing, (15), 1 – 15.