Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Μένη Κουτσοσίμου
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
ΜΔΕ στην Κοινωνική Ψυχιατρική-Παιδοψυχιατρική
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων
Μεταδιδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων στην Ποιότητα Υπηρεσιών
Η Ψυχή αφήνει τα αποτυπώματά της σε τσιμέντο, όχι στην άμμο.
Αν νομίζεις ότι το δεύτερο σου ταιριάζει πιο πολύ, σου υπογράφω πως δεν παίζει να σε πιστέψω.
Όσο για τη δική μου την Ψυχή, με τον καιρό έχει αποκτήσει την ανεξίτηλη σφραγίδα της.
Για Εκείνη θα σου μιλήσω σήμερα.
Κατοικεί σ’ έναν Φάρο, τέρμα Θεού και ορίων… Όχι από αυτούς που συναντάς στην ακτή, αλλά καταμεσής στο πέλαγος. Τώρα που γνωρίζω, έχω συμφιλιωθεί πλέον με την ιδέα… γύρω-γύρω βράχια, κύματα, άνεμοι κι ένας Φάρος η Ψυχή μου όλη, να στέκεται εκεί, όρθια. Κάθε τόσο στη συντήρησή του, μου στοιχίζει πολύ η αναπαλαίωση… Ας είναι όμως, πρόκειται για το σπίτι μου και χρειάζεται φροντίδα. Με τα χρόνια, αν και χτυπήθηκε αλύπητα, απέδειξε ότι αντέχει να στέκεται στο ύψος τόσο των προδιαγραφών του, όσο και των περιστάσεων.
Αντέχει στη Συγκίνηση των καλοθελητών που τον γυροφέρνουν στα υποτιθέμενα ταξίδια τους, και που ουδεμία σχέση έχουν μ’ Εκείνη και με τις επιλογές της.
Αντέχει στην Ένταση των ανέμων, γνωρίζει τους δαίμονες και ξέρει να σιωπά και να ακούει.
Αντέχει στο Σκοτάδι, όσο ευάλωτος και να αποκαλύπτεται στο σκοτάδι του.
Αντέχει στο Άγνωστο που έρχεται κατά πάνω του… μόλις φανερώνεται στην πρόκληση, δεν κρύβεται πια.
Αντέχει στην Αποκάλυψη, ριψοκινδυνεύοντας να φανερώσει όσα κρύβονται στο εσωτερικό του… χωρίς φόβο πλέον.
Και το Μυστήριο που τον περιβάλλει… όσο πιο πολύ προσπάθησε να δαμάσει τον εσωτερικό κόσμο, τόσο πιο έντονα και αγέρωχα δηλώνει την παρουσία του στο σήμερα.
Δεν υποφέρει από την απουσία βλέμματος των άλλων, κατασκευάστηκε με πολύ κόπο και πολύτιμα υλικά, που σπανίζουν. Δεν εισπράττει το τίποτα, γνωρίζοντας ότι τα κύματα και οι φουρτούνες τον αναδεικνύουν ακόμη πιο πολύ.
Ζει χωρίς τους περιορισμούς που του επιβλήθηκαν, δεν λυγίζει στο αδύνατο.
Θα μου πείτε βέβαια… πώς είναι δυνατόν ν’ αντέξει να τον χρησιμοποιούν σαν λύση, σε δυσκολίες που αφορούν το γύρω του. Είναι ολέθριο να ζει κανείς έτσι… κι άλλη δυσκολία λοιπόν.
Κατανοώντας την προβληματική σας, να σας απαντήσω.
Ένας Φάρος δεν επέλεξε τυχαία να βρίσκεται εκεί. Χρειάστηκε να μειώσει την απόσταση μεταξύ του “υπερβολικού” και του “πολύ” για να μπορέσει να πραγματώσει τον αντικειμενικό του σκοπό. Η θετική εικόνα για τον εαυτό του, δεν είναι διαπραγματεύσιμη, δεν την θέτει υπό αμφισβήτηση στους εξωτερικούς παράγοντες. Δεν εγκαταλείπει την ταυτότητά του στην αναμέτρηση, δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να το κάνει. Δεν αμφιβάλλει για τη δυναμική του, δεν τον νοηµατοδοτούν οι συγκρίσεις.
Δεν παραβιάζει τα απαγορευμένα, ούτε σφετερίζεται ρόλους που δεν έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει.
Έμαθε να αγωνίζεται για να επιβιώσει, να παλεύει εναντίον των εξωτερικών δυνάμεων που τον σπρώχνουν να εφαρμόσει ό,τι οι άλλοι περιμένουν από εκείνον.
Κι αν στο ξεκίνημά του ενδιαφερόταν πραγματικά να ήταν σαν τους άλλους, έδινε την ψευδαίσθηση ότι ήταν προστατευμένος από τη στιγμή που είχε προσχωρήσει σε αυτή τη συνθήκη.
Και πλήρωσε το Τίμημα.
Τώρα πλέον γνωρίζει ότι δεν είναι αυτός ο κανόνας.
Αν με ρωτάς πώς άντεξε να σου απαντήσω…
Λύγισε όταν δεν ανταποκρινόταν πλέον η ζωή στην επιθυμία του, όταν έχασε κάθε εμπιστοσύνη και υπομονή στις φυσικές του λειτουργίες… όταν οι πράξεις που ευαγγελίζονταν την εγκράτεια και το μέτρο, καταδίκαζαν κάθε υπέρβαση ενστίκτου και συναισθημάτων, όταν όλα όσα γίνονταν στο βωμό του καθήκοντος, είχαν πετύχει να επιβάλλουν τον έλεγχο και να απαγορεύσουν την παραμικρή αυτονόμηση… στο χτύπημα ενός και μόνο κεραυνού.
Κόντρα στις προβλέψεις που τον ήθελαν αντίγραφο, ένιωσε την επιθυμία να αυτονομηθεί, όταν πείστηκε ότι δεν αντέχει στα όρια της αποδοχής μιας εικόνας που οι άλλοι έπλασαν επιμελώς για εκείνον.
Επέλεξε να επιβάλλει τη διαφορετικότητά του. Όχι άλλα διλήμματα. Πλήρωσε και με το παραπάνω την ανάγκη του να αυτονομηθεί. Πριν προσπαθήσει, αντί να ριψοκινδυνεύσει, απέφευγε κάθε απόπειρα μεταμόρφωσης, δεν τολμούσε να δείξει, αποκτώντας κακές συνήθειες, επιλέγοντας να ζει ταυτόχρονα δύο πραγματικότητες, μία ορατή, την άλλη αόρατη… δύο ζωές, τη μία φανερή, την άλλη κρυφή. Διπλή ζωή, στα «όπως πρέπει», να κρύβει το «αν ήξεραν»…
Μέχρι που δεν μπορούσε να υποφέρει άλλο πλέον αυτό το σκόρπισμα και βγήκε στα ανοιχτά… για όποιον αντέχει να φτάσει μέχρι εκεί… για όποιον αντέχει να παλέψει με τα κύματά του.
Ο ορισμένος χώρος του ανήκει και δεν παραβιάζεται. Δεν είναι προέκταση κανενός, αυτοπροσδιορίζεται. Στο συναίσθημα της κατοχής δεν συγχωνεύεται. Δεν αναλώνει την ύπαρξή του σ’ αυτόν τον κοινό χώρο, διακινδυνεύοντας να αφομοιωθεί.
Η Μοναξιά του δεν γίνεται ανυπόφορη για να υπάρξει, γιατί γνωρίζει τι είναι αυτό που τον καθορίζει. Όπως αισθάνεται στο φως της ημέρας, άλλο τόσο νιώθει άνετα στο φως της νύχτας, χωρίς φόβο, χωρίς να μεγαλοποιεί τους κινδύνους… χωρίς να κρύβεται στις σκιές.
Είναι μόνος του, όπως και οι άλλοι. Του φτάνει. Όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να ζήσει στη μοναξιά του, δεν κατέφυγε σε υπερβολές, δεν προσπάθησε να την αποφύγει.
Δεν ξεπουλήθηκε ο εκούσιος περιορισμός του, ούτε όμως και τα όρια που του επεβλήθησαν κατοχύρωσαν την ψευδαίσθηση της παρουσίας του μοναδικού του ενοίκου.
Παραδόξως, τώρα γνωρίζει ότι οφείλει να κρατήσει απόσταση από τον άλλο για να μπορέσει να τον πλησιάσει. Κι αυτό είναι το τίμημα… πίστεψέ με. Το να είσαι πολύ κοντά, δεν σου επιτρέπει να δεις ουσιαστικά το ποιος είναι ο Άλλος πραγματικά.
Ιδωμένο ως ιδανική αντανάκλαση της ελπίδας σου, δεν σου επιτρέπει να τον προσεγγίσεις αληθινά. Αν έχεις υποφέρει την Απουσία, τότε καταλαβαίνεις. Γιατί, τότε μόνο γνωρίζεις ότι ο εξωτερικός χώρος είναι προέκταση του εσωτερικού σου κόσμου… είτε πρέπει να τον καλύπτεις αδιάκοπα με την παρουσία σου, είτε επικεντρώνεις όλες σου τις προσπάθειες στην υπεράσπισή του από κάθε διεκδίκηση.
Αν σ’ αυτή την περίπτωση κάθε αστόχαστη απόπειρα προσέγγισης αυτού του χώρου εκλαμβάνεται ως επίθεση, εσύ οφείλεις να διατηρείς την όποια απόσταση για να προστατευθείς.
Όπως επέλεξε να κάνει κι Εκείνος… για Εκείνη.
Μέσα στη μεγάλη του αγάπη, τη Θάλασσα που άλλοτε τον αγκάλιαζε κι άλλοτε του φερόταν σαν να θέλει να τον συντρίψει… μαθημένος στα σκοτάδια της ζωής.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Bensaid C. (1994). Αγάπησε τον εαυτό σου, η ζωή θα σε αγαπήσει. Σειρά, Ψυχολογία. Νέα Σύνορα, Εκδόσεις Λιβάνη.