ΑnimartistsΆρθρο: Γεωργία Κιζιρίδου
Εξελικτική – Σχολική Ψυχολόγος
«Οι άντρες δεν κλαίνε. Μην κάνεις σαν κοριτσάκι, γίνε λίγο σκληρός», «Ο σωστός ο άντρας έχει πολλές εμπειρίες. Δεν μπορεί να παραμείνει με μία γυναίκα για πολύ καιρό», «Οι άντρες δεν κάνουν δουλειές μέσα στο σπίτι. Αυτά τα κάνουν οι γυναίκες». Αυτές είναι μερικές από τις ρήσεις που ακούμε σε φιλικές συζητήσεις, διαβάζουμε συχνά σε περιοδικά ποικίλης ύλης και συναντάμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πρόκειται για βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις που επικράτησαν διαγενεολογικά; Υπάρχει δόση αλήθειας στα παραπάνω; Σήμερα, πιο έντονα από τα προηγούμενα χρόνια ανθίζει ο διάλογος σχετικά με το τι σημαίνει ανδρισμός και τι χαρακτηριστικά έχει ο γνήσιος και αυθεντικός άντρας.
Ανατρέχοντας στην Ψυχαναλυτική Προσέγγιση και συγκεκριμένα στη θεωρία του C. G. Jung περί Αρχετύπων, δηλαδή τα αποτυπώματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς από τα αρχέγονα χρόνια μέχρι σήμερα, μπορούν να δοθούν σχετικές απαντήσεις. Συγκεκριμένα, ο ανδρισμός ερμηνεύεται ως μια εξελικτική πορεία που σχετίζεται με το χτίσιμο της αντρικής ταυτότητας βάσει των εμπειριών και της ωριμότητας που απορρέει από αυτές. Σταδιακά δηλαδή το αγόρι μεταμορφώνεται σε άντρα, όχι χρονολογικά, αλλά ψυχολογικά. Συνεπώς, ο ανδρισμός φαίνεται να είναι μια αναπτυξιακή κατάσταση που δεν είναι απαραίτητο να την κατακτήσουν όλοι οι άντρες σε περίπτωση που δεν μεταβολίσουν τις εμπειρίες τους από την παιδική τους ηλικία με λειτουργικό τρόπο, ανεξαρτήτως από μορφωτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο.
Το αγόρι που πρόκειται να γίνει άντρας έχει κάποια χαρακτηριστικά τόσο θετικά, όσο και αρνητικά, όπως ο ενθουσιασμός για τη ζωή, ο εγωκεντρισμός, η απαίτηση για κάλυψη των προσωπικών του αναγκών από τους άλλους, η αναζήτηση της αγάπης και απαντήσεων σε ερωτήματα, ο παρορμητισμός και ο αυθορμητισμός. Ο εκκολαπτόμενος άντρας καλείται να μετατρέψει αυτά τα χαρακτηριστικά σε ενέργεια για δράση. Η δράση αυτή προκύπτει από τα τέσσερα αρχέτυπα: του βασιλιά, του πολεμιστή, του μάγου και του εραστή.
Πιο αναλυτικά, ο «άντρας βασιλιάς» είναι αυτός που νοιάζεται για τους άλλους, είναι σταθερός, ευγενικός και δημιουργικός. Σε περίπτωση που υπάρχει δυσλειτουργία σκέψης και συναισθημάτων αναφορικά με το ρόλο του βασιλιά, ο άντρας αυτός είναι υπερευαίσθητος στην κριτική των άλλων, ευάλωτος και αδύναμος. Έχει έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία, φέρεται στους άλλους υποτιμητικά, σα να είναι δούλοι του, ψάχνει για επιβεβαίωση και αγάπη με πιεστικό τρόπο, όπως ακριβώς απαιτούσε από τη μητέρα του όταν ήταν βρέφος και παρουσιάζει παθητικο-επιθετικές συμπεριφορές.
Ο «άντρας – πολεμιστής» είναι σε επαγρύπνιση σωματική και πνευματική. Γνωρίζει τι θέλει, αφοσιώνεται σε ανώτερους σκοπούς ζωής, θέτει στόχους και τους κυνηγά μέσα από τις δράσεις του, όχι μέσα από τις σκέψεις του. Εμπλέκεται προσωπικά και συναισθηματικά σε καταστάσεις, δεν αποφεύγει τις ευθύνες του, έχει αυτο-έλεγχο και πειθαρχία και είναι διαθέσιμος να κουραστεί προκειμένου να πετύχει το σκοπό του. Πολλοί άντρες με λανθασμένη έκφραση του ρόλου του πολεμιστή προσπαθούν να έχουν υπό έλεγχο τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους και παρουσιάζουν καταναγκασμούς. Μπορεί να είναι υψηλόβαθμα στελέχη, θεραπευτές, δήμαρχοι, οι οποίοι αποκολλώνται συναισθηματικά από τους ανθρώπους και ερωτεύονται τη δουλειά τους, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν το προσωπικό τους τραύμα. Πολύ συχνά παρουσιάζουν καταθλιπτικά συμπτώματα, ακριβώς επειδή δεν γνωρίζουν πότε να φύγουν από σχέσεις ή/ και δουλειές.
Ο «άντρας – μάγος» λειτουργεί ως μηχανικός της ζωής του. Έχει αποκτήσει σοφία από τις εμπειρίες του, έχει αυτογνωσία, μπορεί να λάβει και να υλοποιήσει αποφάσεις και να διατηρήσει ισορροπίες μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Στην δυσλειτουργική του έκφραση μπορεί να είναι ένας άντρας που ζει μέσα από ψευδαισθήσεις, επιδεικνύει σκληρότητα προς τους άλλους, τους πληγώνει με τα λόγια και τις πράξεις και δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του. Με λίγα λόγια, κρύβεται από την πραγματική ζωή και είναι σα να ζει στον δικό του γυάλινο κόσμο.
Τέλος, ο «άντρας – εραστής» είναι αυτός που έχει ζωντάνια και όρεξη για ζωή. Μοιάζει με καλλιτέχνη, καθώς έχει ευαισθησίες και επιδιώκει στενές διαπροσωπικές σχέσεις με το να δείχνει τα συναισθήματά του. Στο αντίθετο άκρο, είναι αυτός που ανησυχεί και αγχώνεται για τα πάντα, μπορεί να απατά τη σύντροφό του, γιατί δεν μπορεί να σεβαστεί τα όριά του ή να μην έχει καθόλου σεξουαλική ζωή, γιατί έχει επιλέξει να ζει με όσο το δυνατόν ελάχιστα συναισθήματα στη ζωή του.
Διαπιστώνεται λοιπόν πως το να εκολαπτεί κάποιος από αγόρι σε άντρα είναι μια επίπονη και δια βίου διαδικασία, καθώς θα πρέπει να πενθήσει την παλιά του ταυτότητα και να την αντικαταστήσει με μια καινούρια. Παραδείγματα αντρών που κακοποιούν τη σύντροφο και τα παιδιά τους, που ισχυρίζονται ότι δεν έχουν καθόλου χρόνο για τους ανθρώπους τους, που υποτιμούν και καταπιέζουν τους γύρω τους είναι απλώς παραδείγματα αγοριών που δεν έχουν καταφέρει ακόμα να γίνουν άντρες. Παρόλα αυτά ας μην παραβλέπουμε πως η συνειδητοποίηση μιας κατάστασης μπορεί να είναι η αρχή της αλλαγης της! Μέσα από την διάθεση για το χτίσιμο της γνήσιας αντρικής ταυτότητας, ο εκάστοτε άντρας συνειδητοποιεί ότι οι τέσσερις αυτές ιδιότητες που προαναφέρθηκαν είναι συμπληρωματικές και όχι αντικρουόμενες, αναγκαίες όλες τους για την αυτοπραγμάτωσή του. Το πρώτο λοιπόν βήμα για την έναρξη αυτού του πνευματικού ταξιδιού είναι η συνειδητοποίηση και ο σεβασμός των ορίων στη συμπεριφορά του, καθώς και η αναγνώριση της σημαντικότητας της αναζήτησης βοήθειας από άλλους, καθώς η αίσθηση της παντοδυναμίας και του εγωκεντρισμού ανήκουν στα χαρακτηριστικά του αγοριού και όχι του άντρα.
Συμπερασματικά, ο ιδανικός άντρας δεν είναι ένας υπερήρωας με υπερφυσικές δυνάμεις, αλλά κάποιος που προσπαθεί μέσα από την καθημερινότητα να οραματίζεται και να υλοποιεί όσα σκέφτεται, παρόλα τα εμπόδια που θα συναντήσει. Σε όλη αυτή την πορεία για συναισθηματική, ψυχολογική και συμπεριφορική εξέλιξη κεντρικό ρητό αποτελεί η ρήση της Βίβλου: «Χωρίς όραμα, ο κόσμος δεν υπάρχει.»
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Moore, R. & Gillete, D. (1990). King, warrior, magician, lover: Rediscovering the archetypes of the mature masculine. New York: Harper Collins Publishers.