Λευτέρης ΑνέστηςΆρθρο: Λευτέρης Ανέστης
Φοιτητής Ψυχολογίας
Επιμέλεια: Μαρία Κασσεροπούλου
Φιλόλογος
Ως άνθρωποι με αναπηρία αναγνωρίζονται εκείνοι «οι οποίοι πάσχουν απο κάποιου είδους μακροχρόνια φυσική, ψυχική, πνευματική ή αισθητηριακή αναπηρία, η οποία σε συνδυασμό με διάφορα άλλα εμπόδια, δύναται να δυσχεράνει την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία, σε ισότιμη βάση με τα υπόλοιπα μέλη της». Ένας από τους τομείς στους οποίους τα άτομα αυτά ενδέχεται να βιώσουν τον αποκλεισμό είναι η ικανοποίηση της σεξουαλικότητάς τους. Παρόλο που η Δύση φαίνεται να έχει πραγματοποιήσει μεγάλα βήματα όσον αφορά ζητήματα σεξουαλικής απελευθέρωσης και ενώ ο αριθμός των ανθρώπων με αναπηρία ανέρχεται στο ποσοστό του 15-19% του παγκόσμιου πληθυσμού, η ελληνική κοινωνία φαίνεται να έχει μείνει για άλλη μία φορά «πίσω».
Το ζήτημα της σεξουαλικότητας των ανθρώπων με αναπηρία παραμένει ακόμη και σήμερα θέμα ταμπού για τη χώρα μας. Οι άνθρωποι δυσκολεύονται να συζητήσουν γι’ αυτό, δεν υπάρχει ενημέρωση από το κράτος και το εκπαιδευτικό σύστημα, με αποτέλεσμα να επικρατούν πολλές εσφαλμένες υποθέσεις και στερεότυπα για την ικανότητα και την ανάγκη των ατόμων αυτών για σεξουαλική ζωή. Για παράδειγμα, η οικογένεια και ο κοινωνικός περίγυρος πολλές φορές δείχνουν να αγνοούν τις σεξουαλικές ανάγκες των ανθρώπων με αναπηρία, υποθέτοντας ότι «έχουν σοβαρότερα προβλήματα από αυτό». Από την άλλη πλευρά. σε ένα πλαίσιο γενικότερης υποτίμησης των ικανοτήτων τους, η ικανότητα τους για σεξουαλική επαφή αμφισβητείται καθώς η απόκτηση μίας σωματικής βλάβης είναι δυνατόν να συνδεθεί με απώλεια του σεξουαλικού εαυτούκαι σε ακραίες περιπτώσεις οι άνθρωποι αυτοί ενδέχεται να αντιμετωπίζονται ως άφυλοι. Πολλές φορές μάλιστα το άτομο με αναπηρία, αν δεν έχει λάβει τη σωστή εκπαίδευση και δεν περιβάλλεται από ένα ενθαρρυντικό και υποστηρικτικό ανθρώπινο δίκτυο, είναι δυνατόν να αφομοιώσει τις παραπάνω θέσεις περί ασεξουαλικότητας και να υιοθετήσει μία στάση παραίτησης από την οποιαδήποτε προσπάθεια για φυσιολογική κοινωνική και ερωτική ζωή.
Η παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα έχει δημιουργήσει και εξαπλώσει αυστηρά «καλούπια» όσον αφορά το αποδεκτό και επιθυμητό σώμα, τα οποία ασκούν πίεση στους ανθρώπους, οι οποίοι καλούνται να ικανοποιήσουν πάσει θυσία τις κοινωνικές επιταγές. Πολλοί άνθρωποι με κινητικές αναπηρίες απέχουν εκ πρώτης όψεως από το πρότυπο σώμα, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στην αυτοπεποίθησή τους και μία διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος που επικεντρώνεται στη δυσλειτουργία και όχι στις δυνατότητες και την αξιοποίηση και ανάπτυξη αυτών. Είναι συχνό φαινόμενο τα ίδια τα άτομα με αναπηρίες να πιστεύουν ότι πρέπει να συνάπτουν σχέσεις μόνο με άτομα που έχουν κι αυτά αναπηρίες, ενώ συνηθισμένο καταφύγιο για τους άνδρες αποτελούν οι εκδιδόμενες γυναίκες. Τέτοιες συμπεριφορές αντανακλούν κοινωνικά στερεότυπα που επικρατούν ακόμη και σήμερα στην ελληνική κοινωνία, σύμφωνα με τα οποία ένα ανάπηρος πολίτης είναι ανήμπορος και η σύναψη σχέσης ενός αρτιμελούς μαζί του κρίνεται ως ατυχία, «κακή» επιλογή και «τραγωδία» για την οικογένεια του αρτιμελούς, μέχρι και ντροπή!
Ποια είναι όμως η πραγματικότητα σχετικά με τη σεξουαλικότητα των ανάπηρων ατόμων και τι συμβαίνει σε περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες στον τομέα αυτό; Η ενεργή ερωτική και σεξουαλική ζωή θεωρείται βασικό δικαίωμα και ανάγκη των ανάπηρων πολιτών, που οφείλει να διεκδικείται από το αναπηρικό κίνημα. Οι βιοϊατρικές επιστήμες αφουγκραζόμενες τις διεκδικήσεις αυτές έχουν αναπτύξει μεθόδους, με τη βοήθεια των οποίων μπορούν να απολαύσουν το σεξ και να έρθουν σε οργασμό ακόμα και άτομα με πολύ σοβαρές σωματικές δυσλειτουργίες. Για παράδειγμα, υπάρχουν σεξουαλικά βοήθηματα που φέρνουν τα άτομα σε σωστή στάση, ώστε να στηρίζουν και βοηθούν στην κινησιολογία τους κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Ταυτόχρονα, η αποκατάσταση μετά την απόκτηση κάποια αναπηρίας είναι ολιστική. Το άτομο εκπαιδεύεται ώστε να μπορεί να διαχειριστεί την νέα πραγματικότητα και ενημερώνεται ουσιαστικά για τους σωματικούς περιορισμούς και τις δυνατότητες όσον αφορά την ερωτική του ζωή.
Οι δυτικές κοινωνίες δείχνουν να είναι περισσότερο ανεκτικές στη διαφορετικότητα: αρτιμελείς δε διστάζουν να συνάψουν σχέσεις με ανθρώπους με αναπηρίες, ενώ υπάρχουν άνθρωποι που εργάζονται ως σεξουαλικοί βοηθοί, οι οποίοι λαμβάνοντας το ρόλο του δασκάλου, βοηθούν άτομα με αναπηρίες (και τους συντρόφους τους ενίοτε) να γνωρίσουν και να αγαπήσουν το σεξουαλικό σώμα και να απολαύσουν το σεξ, υπερνικώντας κινητικούς ή αισθητικούς περιορισμούς. Ολόκληρη η πρακτική και η φιλοσοφία της σεξουαλικής επαφής επαναπροσδιορίζεται και λαμβάνει νέες μορφές ώστε να μπορούν όλοι, ανεξάρτητα από τον παράγοντα της αναπηρίας, να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην ερωτική ζωή.Η ενημέρωση στην Ελλάδα πάσχει και οι αναπηρικοί σύλλογοι –με μερικές εξαιρέσεις- επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην επιδοματική πολιτική του κράτους, δίνοντας λιγότερη σημασία σε άλλα θεμελιώδη δικαιώματα όπως αυτό της σεξουαλικότητας. Κρίνεται, λοιπόν, αναγκαίο να γίνει ανοιχτός διάλογος για το ζήτημα με τη συμμετοχή τόσο ανάπηρων όσο και αρτιμελών πολιτών και επιστημόνων αλλά και παροχή ουσιαστικής σεξουαλικής παιδείας, που θα αναφέρεται σε πληθυσμιακές ομάδες όπως αυτή των αναπήρων. Μοναδικός στόχος, η σταδιακή κατάλυση των στερεοτύπων που κυριαρχούν και η αλλαγή της στάσης απέναντι στην σεξουαλικότητα και την αναπηρία εν γένει.
Υ.Γ: Οι ταινίες “The Sessions” και “The Intouchables” φλερτάρουν με τη θεματική του άρθρου και συστήνονται ανεπιφύλακτα!
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Anderson, P., & Kitchin, R. (2000). Disability, space and sexuality: access to family planning services. Social Science & Medicine, 51(8), 1163-1173.
Βεργιώτη, Ε. (2010). Λόγος και Ταυτότητα στην Αναπηρία: Ζητήματα Κοινωνικού Αποκλεισμού Μέσα από Κείμενα των Ανάπηρων. Αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη.
Green, S., Davis, C., Karshmer, E., Marsh, P., & Straight, B. (2005). Living stigma: The impact of labeling, stereotyping, separation, status loss, and discrimination in the lives of individuals with disabilities and their families. Sociological Inquiry, 75(2), 197-215.
Shakespeare, T. (2000). Disabled sexuality: toward rights and recognition. Sexuality and disability, 18(3), 159-166.