Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Μένη Κουτσοσίμου
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
«Ερωτεύεσαι καμιά φορά, Τεό; Θα ήθελα να ερωτευόσουν, γιατί, πίστεψε με, οι «μικρές δυστυχίες», έχουν κι αυτές την αξία τους. Είσαι απελπισμένος, υπάρχουν στιγμές που νομίζεις πως βρίσκεσαι στην κόλαση, μα υπάρχει και κάτι άλλο, κάτι το καλύτερο. Υπάρχουν τρεις βαθμίδες : 1ο Να μην αγαπάς και να μη σε αγαπούν. 2ο Ν’ αγαπάς και να μη σε αγαπούν. 3ο Ν’ αγαπάς και να σ’ αγαπούν. Λοιπόν, παλιόπαιδο, κοίταξε να ερωτευτείς και συ και με τη σειρά σου να μου τα πεις.», Letter from Vincent van Gogh to Theo van Gogh, Etten, September 1881.
Κι αν ανέκαθεν ο Έρωτας υπήρξε παλιόπαιδο, εσύ εκεί, να το παλεύεις, πιστεύοντας ότι θα του αλλάξεις μυαλά και συμπεριφορά, ότι θα του μάθεις και καλά τρόπους… Εδώ γελάνε…
Όλοι όσοι έχετε περάσει κάποτε μία ερωτική απογοήτευση, έχετε βιώσει και τον πόνο που προκαλείται από τον Έρωτα χωρίς Ανταπόκριση. Να θέλεις και να μη σε θέλουν. Αυτό δεν τον διασπά σε υγιή και μη υγιή, παρά μονάχα του αναγνωρίζει τον πόνο ως αναπόσπαστο στοιχείο της ύπαρξής του… των βαθύτερων διεργασιών του. Αν τώρα ενστικτωδώς ταυτιζόμαστε με τον ηττημένο του έρωτα, συμπάσχοντας με αυτόν που απορρίπτεται και όχι με αυτόν που απορρίπτει, τότε θα είναι καλό να θυμηθούμε ότι ανέκαθεν υπήρχε η συστράτευση στο δόγμα του Νεαρού Βέρθερου, – έργο του Γκαίτε – ο οποίος αυτοκτόνησε γιατί ο έρωτάς του δεν βρήκε ανταπόκριση.
Τι σημαίνει όμως Ανεκπλήρωτος Έρωτας ή αλλιώς Έρωτας χωρίς Ανταπόκριση;
Σημαίνει την τάση να ερωτεύεσαι ή να ελκύεσαι συναισθηματικά από ανθρώπους που είναι απρόσιτοι για Εσένα. Με ένα μικρό παράδοξο… πώς γίνεται τελικά, κι επανειλημμένα να ερωτεύεσαι απρόσιτα άτομα, ενώ εν τέλει να είσαι κι Εσύ επανειλημμένα απρόσιτος για όσους ενδιαφέρονται για εσένα (;). Με απλά λόγια, υπάρχουν άνθρωποι που κλαίγονται γιατί δεν τους θέλει το αντικείμενο του πόθου τους, ενώ και οι ίδιοι με τη σειρά τους δεν ενδίδουν στα συναισθήματα εκείνων που ενδιαφέρονται για τους ίδιους.
Αν συμβαίνει αυτό, υπάρχει λόγος, κυρίως γιατί προσπαθείς να δαμάσεις την αμφιθυμία σου για τον έρωτα, διακρίνοντας δύο κατηγορίες ατόμων: όσων σε ελκύουν και όσων δεν σε ελκύουν καθόλου, δημιουργώντας γύρω σου μία αυταπάτη του απόλυτου έρωτα, βασισμένη στη φαντασίωση της απόλυτης ομορφιάς.
Το σφάλμα του διαχωρισμού ενυπάρχει στον καθένα μας, καθώς σχετίζεται με τον τρόπο που έχουμε μεγαλώσει, εξαρτάται δηλαδή από τα προσωπικά μας βιώματα και το χαρακτήρα μας. Για παράδειγμα, σου αναφέρω την προοπτική να έχει μεγαλώσει κανείς με κάποιον πατριό στη θέση του πατέρα, τον οποίο και αντιπαθούσε, ενώ αναγκάστηκε έπειτα από την πίεση της μητέρας να αποδεχτεί, ενώ στη μετέπειτα ζωή του να αναζητά συντρόφους που είναι απρόσιτοι και να απορρίπτει όσους ενδιαφέρονται με το πρόσχημα ότι είναι φόρτωμα. Η μικρή αυτή παρένθεση φωτίζει το γεγονός πως η ασυνείδητη επιθυμία να αποκτήσει κανείς αυτό που λαχταρά και να αποφύγει ό,τι αντιπαθεί, ενδέχεται να συντελέσει στη διαμόρφωση ενός τύπου έρωτα, ως επαναλαμβανόμενου μοτίβου.
Αν λοιπόν έχεις μάθει σε αυτό το μοτίβο, να χωρίζεις και να διακρίνεις δηλαδή τους ανθρώπους σε απρόσιτους και τέλειους και σε διαθέσιμους, αλλά με μειονεκτήματα, οφείλω να σου επισημάνω ότι είσαι επιρρεπής στον Ανεκπλήρωτο Έρωτα. Και το κάνεις για έναν απλούστατο λόγο, για να στηρίξεις την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει τέλειος έρωτας.
Ανεξαρτήτου λόγου κι ερμηνείας που μπορεί να υφίσταται η εν λόγω αλληλουχία που κλειδώνει στο μυαλό σου, θα σου πρότεινα να επανεξετάσεις τον τρόπο που Εσύ δεν είσαι διαθέσιμος/η. Να αποδεχτείς δηλαδή το διαχωρισμό που γίνεται στο δικό σου μυαλό, χωρίς να το καταλαβαίνεις. Αν κομπιάζεις ή δυσκολεύεσαι να νιώσεις ό,τι σου προτείνω, να σου αποκαλύψω ότι η όποια διαπίστωση από πλευράς σου συνοδεύεται από αντιστάσεις στην ψυχοθεραπεία.
Θέλεις να μιλήσουμε με παραδείγματα; Ας υποθέσουμε ότι σε πλησιάζει κάποιος, για τον οποίο δεν ενδιαφέρεσαι και πολύ. Βγαίνεις μερικές φορές μαζί του, κάνεις σεξ, αλλά αφήνεις τα πράγματα να ατονήσουν από την πλευρά σου κι επιλέγεις να βγαίνεις και με άλλους. Στην προοπτική να σταματήσει κι εκείνος να ασχολείται μαζί σου, στροφάρεις ανάποδα εσύ, ξεκινώντας εκ νέου την επικοινωνία μαζί του. Ενδέχεται να ξανασυναντηθείτε, ενώ όσο εκείνος δηλώνει μη διαθέσιμος, εσύ ανεβάζεις ρυθμούς και τον διεκδικείς περισσότερο. Στην προοπτική να δημιουργήσετε σχέση, πιθανόν να νιώσεις ότι δεν είναι ο καταλληλότερος… ενώ στην επιλογή του να χωρίσεις, εκείνος να πέσει με τα μούτρα κατά πάνω σου. Η ανάλυση εδώ λέει ότι η μεγαλύτερη σε διάρκεια σχέση βασίζεται στο παράδοξο-«κατάρα» του Διαχωρισμού. Σε αντίστοιχες περιπτώσεις, η όποια αντίδραση γεννάται στη δυσκολία και την απόρριψη.
Να σιγοντάρω λίγο ακόμη το συλλογισμό σου; Εξετάζοντας το ιστορικό σου στον έρωτα, ποσοτικά και ποιοτικά, δεν θα σου κάνει κακό να αναρωτηθείς για τις σχέσεις στις οποίες έχεις περιθάλψει την επιθυμία σου. Είσαι εσύ εκείνος/η που παίρνει τηλέφωνο, όταν ο άλλος σου υπόσχεται ότι θα σε πάρει (;)… άλλο αν δεν το κάνει ποτέ. Είσαι εσύ εκείνος/η που συζητάς διαρκώς με τους φίλους σου για το νόημα συγκεκριμένων γεγονότων που χρήζουν ερμηνείας από πλευράς σου, για τη συμπεριφορά του άλλου; Το όποιο πρόβλημα τίθεται και αντιστρόφως ανάλογα, καθώς ενδέχεται να μην είσαι εσύ διαθέσιμος/η για σχέση.
Πώς συνεχίζεις λοιπόν σ’ αυτό το τοπίο;
Τι θα έλεγες να ξεκινούσες αρχικά από τη διαπίστωση ότι αυτό που νομίζεις ότι νιώθεις, αποδέχεσαι, εξομολογείσαι, αποτελεί μονάχα τη μισή ιστορία, ενώ η συνέχειά της βρίσκεται στην απέναντι όχθη που ανήκει στον Άλλο;
Και στο σημείο αυτό θα σε παρακαλούσα να αναρωτηθείς για το τι πραγματικά θέλεις κι έχεις ανάγκη από το σύντροφό σου… τι μετράει περισσότερο για Εσένα.
Αν λοιπόν αποφασίσεις ότι σου ταιριάζει περισσότερο να έχεις σχέση με άτομα που είναι διαθέσιμα, να σου ξεκαθαρίσω ότι η οικονομία της αγοράς λειτουργεί και στο ζήτημα του έρωτα… όσο κυνική κι αν ακούγομαι στο μυαλό σου. Αν θυμώσεις μαζί μου, ενδεχομένως να αρνείσαι ακόμη την πραγματικότητα, σε αντίθετη περίπτωση, ενεργοποιήσου αξιοποιώντας αυτή την πληροφορία, γιατί η αγορά δεν είναι ανεξάντλητη.
Γιατί ο Έρωτας δεν έρχεται απλά και μόνο στη ζωή μας επειδή το θέλουμε, αλλά κι επειδή δεν τον φοβόμαστε και θέλουμε να τον προσκαλέσουμε. Γνωρίζω λοιπόν ότι δεν πρόκειται για μία εύκολη διαδικασία, ενώ για όσους έχουν πονέσει, η όποια προσέγγιση φαντάζει επώδυνη. Η αμφιθυμία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός σου, όχι ο πόνος. Το τι θέλεις και χρειάζεσαι πραγματικά είναι το κλειδί στις αντιστάσεις σου. Μία αναγκαστική συμβίωση, μία πιθανή και απρόσμενη εγκυμοσύνη αποτελούν λόγους το να τρομάξει κανείς και να θολώσει το τοπίο του. Και η αμφιθυμία ξεπερνιέται όχι όταν βρεθεί ο «κατάλληλος άνθρωπος» όπως διατυμπανίζεις, αλλά όταν πολεμήσεις για να κρατήσεις αυτό που έχεις. Όταν νιώθεις ότι υπάρχει πάντα η δυνατότητα να δραπετεύσεις από τη σχέση, τότε δεν έχεις κίνητρο να νικήσεις την αμφιθυμία σου. Όσο γεμίζεις τον Άλλο με μειονεκτήματα, τόσα περισσότερα άλλοθι κουβαλάς. Κι επειδή στη ζωή το «σωστό» και το «λάθος» σχηματοποιούνται καθοδόν, είναι σημαντικότερο να κάνεις σωστή την απόφασή σου, αφού κάνεις την επιλογή σου.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, να σου υπενθυμίσω για μία ακόμη φορά ότι δεν υπάρχει κ. Κατάλληλος/η και κ. Ακατάλληλος/η. Τι θα έλεγες να συμφωνήσουμε σε αυτό; Πως υπάρχουν δηλαδή περισσότεροι/ες από έναν κ. Κατάλληλο/η, υπάρχουν επίσης πολλοί κ. Ακατάλληλοι/ες και κανείς κ. Τέλειος/α; Αν όλα λοιπόν είναι στο μυαλό μας, τι μας εμποδίζει να κρατήσουμε ένα κομμάτι για τον εαυτό μας (;)… αποδεχόμενοι το γεγονός ότι το συναίσθημά μας μεταβάλλεται καθοδόν; Όταν δεν βάζεις ετικέτες στις δεσμεύσεις σου, θεωρείς ότι δεσμεύεσαι παροδικά, ανά φάση που περνά. Πρόκειται για προσωρινή δέσμευση, αρκετά συνηθισμένη στις μέρες μας, που για άλλους υποκρύπτει ανοησία, ενώ για άλλους λειτουργεί ενισχυτικά.
Εν κατακλείδι, τι θα έλεγες να αποδεχτείς τον Άλλο όπως ακριβώς είναι χωρίς να προσπαθήσεις υποσυνείδητα να τον αλλάξεις για να τον κάνεις κ. Κατάλληλο/η; Υπάρχει μία μικρή ασκησούλα που θα μπορούσες να κάνεις για να σε βοηθήσει. Πρόκειται για τον κατάλογο των Αλλαγών της Αντίστροφης Πλευράς. Δημιούργησε έναν πίνακα με τρεις στήλες:
Στην 1η από αριστερά στήλη, σημείωσε κάποιο συνηθισμένο αρνητικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου που σ’ ενδιαφέρει, λ.χ. δεν εκφράζει τα συναισθήματά του.
Στη 2η στήλη, κατέγραψε την αντίστροφη πλευρά του καθενός, λ.χ. παραμένει λογικός και ήρεμος.
Τέλος, στην 3η στήλη σημειώνεις τα πλεονεκτήματά του, λ.χ. δεν χάνει την ψυχραιμία του, χρειάζεται χρόνο να σκεφτεί το πρόβλημα, σου δίνει χρόνο να εκφράσεις τα δικά σου συναισθήματα.
Και συνεχίζεις με τη λίστα των χαρακτηριστικών.
Η δυναμική της άσκησης σου δίνει τη δυνατότητα να επικεντρώσεις την προσοχή σου στην αμφιθυμία σου, ανακαλύπτοντας σταδιακά και μαθαίνοντας από την αντίθετη θετική πλευρά του συντρόφου σου.
Η Τεχνική βασίζεται στην υπόθεση ότι κάθε σχέση προσομοιάζει σε αλγεβρική εξίσωση. Τι θα συμβεί αν αλλάξεις την αξία του ενός σκέλους της εξίσωσης; Θα πρέπει να αλλάξεις και την αξία του Άλλου. Επειδή όμως οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι αλγεβρικές εξισώσεις, η όποια αλλαγή εφαρμοστεί στο ένα σκέλος, καθώς το άλλο σκέλος παραμείνει αμετάβλητο, η εξίσωση παύει να ισχύει. Με όρους ψυχολογικούς, χρειάζεται συμβατότητα στην εξέλιξη και στην αλλαγή, επαναπροσδιορισμός του σκοπού του συστήματος, αλλιώς η όποια προσπάθεια αποτυγχάνει και το σύστημα πεθαίνει.
Ό,τι κι αν επιλέξεις, να θυμάσαι σε παρακαλώ ότι η δυναμική των σχέσεων και των επιλογών σου μπορεί να επαναπροσδιοριστεί μόνο με τη δική σου συμμετοχή και συγκατάθεση.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Γκαίτε (1996). Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου, Εκδόσεις Άγρα.
Gogh V.B.(1952). Letter from Vincent van Gogh to Theo van Gogh, Etten, September 1881, Aποσπάσματα από το βιβλίο “Βαν Γκογκ, Γράμματα στον αδελφό του Θεόδωρο”, εκδόσεις Γκοβόστη.
Τζόϋς Μακ Ντούγκαλ (2001). Τα χίλια και ένα πρόσωπα του Έρωτα. Εκδόσεις Νεφέλη.