Βασίλειος ΚιοσσέςΆρθρο: Βασίλειος Ν. Κιοσσές
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Σαν μικρά δαιμόνια τρυπώνουν στα πιο σκοτεινά σημεία των σκέψεών σου, έτοιμα να καταδικάσουν κάθε λογισμό, κάθε πράξη, κίνητρο, συναίσθημα. Ενοχές, τύψεις, ανάγκη για αυτοτιμωρία. Πόσες φορές ερχόμαστε διαρκώς αντιμέτωποι με την αμφισβήτηση του ίδιου μας του εαυτού; Πόσες φορές προτεραιότητά μας γίνονται οι άλλοι και οι τρόποι να τους ευχαριστήσουμε;
Αυτές οι σκέψεις γίνονται ολοένα και ισχυρότερες και χτίζουν ένα μικρή αλλά γενναία πανοπλία, που από ένα σημείο και μετά γίνεται αυτοματισμός. Πόσο άραγε ανάγκη έχουμε να προσδιορίσουμε αυτό τον αυτοματισμό, ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν εξυπηρετεί τις δικές μας ανάγκες;
Έχοντας πλήρη συνείδηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούμε, προσπαθώντας να εστιάσουμε τις συνήθειες αυτές που μας τρώνε τα σωθικά, μπορούμε να εδραιώσουμε έναν ευνοϊκότερο τρόπο σκέψης αλλά και ζωής.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τόσο σπουδαίες ικανότητες, και έχει την ευελιξία να καλλιεργήσει νέες συνήθειες, ουσιαστικότερες. Αρκεί μόνο η δοκιμή. Χρειάζεται με κάποιον τρόπο να τον «εκπαιδεύσουμε» σε νέους, αποτελεσματικότερους τρόπους σκέψης και πράξης.
Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα που μας προκαλεί έντονη δυσφορία (μαζί με τη ντροπή) και δυστυχώς τη μαθαίνουμε από πολύ νωρίς. «Φάε όλο το φαγητό σου, γιατί τα παιδάκια στην Αιθιοπία πεινούν!» ή χειρότερα «Δουλεύω τόσο πολύ για να σε φροντίσω κι εσύ παραπονιέσαι;». Όσος γινόμαστε ενήλικες, τέτοια μηνύματα κωδικοποιούνται και μεταβολίζονται ως αισθήματα αναξιότητας. Για τίποτα δεν είμαστε επαρκείς ή τίποτα δεν μπορούμε να κάνουμε καλά. Η ενοχή μπορεί να λειτουργήσει αρκετά προστατευτικά όταν πρόκειται να πληγώσουμε τους άλλους ή τις βαθύτερες αξίες μας. Αλλά όταν η ενοχή μετατρέπεται σε τρόπο ύπαρξης, είναι ικανή να μολύνει οποιοδήποτε συναίσθημα χαράς ή ευτυχίας. Έρευνες δείχνουν πως υπάρχει μονάχα ένα είδος «καλής ενοχής», αυτή που προκύπτει από ενέργειες που στοχεύουν στους άλλους. Εάν προδώσω κάποιον τον οποίο νοιάζομαι, ή εάν φέρομαι εγωιστικά απέναντί του, η ενοχή μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά, εμπαοδίζοντάς με να το επαναλάβω. Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις που η ενοχή λειτουργεί αντιπαραγωγικά, βλάπτει τις σχέσεις και τσακίζει την αυτοεκτίμηση. Η ενοχή πως δεν βοηθώ κάποιον τη στιγμή που ήδη τον έχω βοηθήσει αρκετά ή βλέπω πως δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του. Η ενοχή που βιώνω όταν έχω περισσότερα χρήματα ή καλύτερες σχέσεις από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς μου ή των φίλων μου. Η ενοχή για πράγματα που ουσιαστικά δεν έχω κάνει, αλλά μόνο έχω σκεφτεί, όπως για παράδειγμα για τη ζήλεια που ένιωσα όταν ένας φίλος μου αγόρασε ένα αυτοκίνητο ή βρήκε μια δουλειά.
Ενοχοποιήσαμε τη χαρά, φτάσαμε να νιώθουμε άσχημα ένα κατακτήσουμε ή εάν αποκτήσουμε κάτι. Αισθανθήκαμε άσχημα γιατί μια προσπάθειά μας ανταμείφθηκε ή γιατί κάτι μας χαρίστηκε. Φτάσαμε να προσδιοριζόμαστε αποκλειστικά και μόνο μέσα από όσα συμβαίνουν στους ανθρώπους γύρω μας. Έτσι καταφέραμε να γονατίσουμε την αυτοεκτίμησή μας, νιώθοντας πως κάτι κάνουμε λάθος, πως είμαστε αχάριστοι ή εγωιστές.
Για να καταφέρουμε να καταπολεμήσουμε την ενοχή αυτή που δεν βοηθά καθόλου αρκεί να θυμηθούμε πως ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους ανθρώπους γύρω μας –συνεπώς οι πράξεις μας- βλάπτει ή ευνοεί. Οι σκέψεις που μπορούν να συνυπάρχουν δεν είναι ικανές να προσδιορίσουν την ταυτότητά μας.
Για δοκίμασε να αισθανθείς ευγνωμοσύνη πριν νιώσεις άσχημα γι’ αυτήν…
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Fischer, K. W., Shaver, P. R., & Carnochan, P. (1990). How emotions develop and how they organise development. Cognition And Emotion, 4, 81-127.