Βασίλειος ΚιοσσέςΆρθρο: Βασίλειος Ν. Κιοσσές
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Φαίνεται να είμαστε εξαιρετικά ικανοί στο πως θα ισοπεδώσουμε την αυτοεκτίμησή μας, ανακαλύπτοντας και δημιουργώντας διαρκώς ευφυέστατες συνθήκες ώστε να μην της επιτρέψουμε να ανασάνει.
Όπως, σε προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκε, οι ενοχές αποτελούν ένα υπερδύναμο όπλο ενάντια στην αυτοεκτίμηση, το οποίο αρκετοί από εμάς εκμεταλλευόμαστε στο έπακρο.
Πολλοί από εμάς έχουμε την αίσθηση της αποτυχίας η οποία χρωματίζει την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας ή τα επιτεύγματά μας. Εάν διαρκώς κοιτάζουμε τη ζωή μέσα από τον φακό της αποτυχίας, δεν καταφέρνουμε να δώσουμε προσοχή σε αυτά που κατακτήσαμε. Επιπλέον η δυναμική αυτής της αίσθησης δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη ούτε τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε αλλά ούτε και το πόσο σκληρά προσπαθήσαμε. Η αίσθηση αυτή ενδεχομένως να έχει τις ρίζες της στην ανάπτυξή μας, εάν αυτή έγινε με γονείς που κατάφερναν διαρκώς να κριτικάρουν. «Δεν τα κατάφερες τόσο καλά όσο τα αδέρφια σου ή όσο το παιδί της γειτόνισσας». Θα μπορούσε ενδεχομένως να εντοπίζεται σε έντονα στρεσογόνα γεγονότα του παρελθόντος, όπως ένα διαζύγιο, ή στην απώλεια μιας ονειρεμένης δουλειάς ή ακόμα και στη μη εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Όσο αναπτύσσεται αυτή η αίσθηση, τόσο περισσότερο εμφανίζεται μπροστά μας σε κάθε νέα περίσταση, υπενθυμίζοντάς μας πως φυσικά δεν επαρκούν οι δεξιότητές μας ώστε να επιτύχουμε.
Έχοντας ένα διαρκές φίλτρο αποτυχίας, μπορεί να λειτουργήσει και ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Δηλαδή να φτάσουμε ώστε να προκαλούμε την αποτυχία. Για παράδειγμα, μπορούμε να αργοπορούμε συστηματικά μια δουλειά που μας έχει ανατεθεί, ώστε να μην την παραδώσουμε στην ώρα μας, ή να εστιάζουμε υπερβολικά στις λεπτομέρειες με αποτέλεσμα να αποσπάται η προσοχή μας από τον πυρήνα και την ουσία.
Το να συνειδητοποιήσουμε πως ένας τέτοιος μηχανισμός ενδεχομένως να περικλείει τις καταστάσεις τις οποίες βιώνουμε, είναι ίσως η ιδανικότερη αρχή για να αντιστρέψουμε το πρόσημο.
Από την άλλη η τάση για τελειομανία μπορεί επίσης να αποτελέσει τροχοπέδη για την αυτοεκτίμηση. Είσαι ο αυστηρότερος κριτής σου; Τίποτα από αυτά που κανεις δεν είναι αρκετό να ανταποκριθεί στις προσδοκίες σου; Η τελειομανία προκύπτει πολλές φορές από την τάση μας να μην επαναπροσδιορίζουμε τις προσδοκίες μας δεδομένων των συνθηκών, αλλά να τις διατηρούμε ανεξάρτητα από τις περιστάσεις.
Η τελειομανία μπορεί να γίνει εξαιρετικά επικίνδυνη για το νου και το σώμα, καθώς αποδεικνύεται πως οι τελειομανείς φλερτάρουν με την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές. Επιπλέον μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ή ινομυαλγία.
Η αυτοεκτίμηση εξαρτάται σε αυτές τις περιπτώσεις αποκλειστικά από την τελειότητα. Αντλώ δηλαδή ευχαρίστηση μονάχα εάν αυτό που έχω αναλάβει, το καταφέρνω τέλεια.
Αυτό που ξεχνάμε είναι πως κανένας δεν μπορεί να τα κάνει όλα τέλεια, ανά πάσα στιγμή. Παραγνωρίζουμε πως τα «πρέπει» καθορίζουν τη συμπεριφορά μας ή ξεχνάμε πως ο εαυτός μας έχει ανάγκη να ακούσει ένα μπράβο, έστω και για την προσπάθεια. Μαθαίνουμε να βλέπουμε τα λάθη ως τις μεγαλύτερες καταστροφές, γιατί δεν ταίριαξαν στην τέλεια εικόνα μας. Ξεχάσαμε να δείξουμε κατανόηση σε εμάς τους ίδιους, εστιάσαμε ξανά και ξανά στις λεπτομέρειες προσπαθώντας να τις ελέγξουμε. Δεν βρέθηκε κανείς να μας διδάξει πως να γίνουμε οι ίδιοι η πηγή της αυτοεκτίμησής μας.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Fischer, K. W., Shaver, P. R., & Carnochan, P. (1990). How emotions develop and how they organise development. Cognition And Emotion, 4, 81-127.
Flett, G. L, Hewitt & P. L, Heisel, M. J. (2014). The destructiveness of perfectionism revisited: Implications for the assessment of suicide risk and the prevention of suicide. Review of General Psychology, 18, 156-172.