Ο Κύκλος της Βίας.

Άρθρο: Λυδία Μυλωνάκη
Ψυχολόγος, MSc Forensic Mental Health

Η βία η οποία αναπτύσσεται εντός του οικογενειακού πλαισίου ονομάζεται ενδοοικογενειακή βία και δεν αφορά απλώς και μόνον την σωματική βία αλλά και την ψυχολογική, συναισθηματική και σεξουαλική κακοποίηση ενός μέλους της οικογένειας από ένα άλλο. Επιπλέον, η παραμέληση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ενδοοικογενειακής βίας και μάλιστα ένα πολύ συχνό φαινόμενο.

Στη περίπτωση της βίαιης συμπεριφοράς ενός άνδρα προς τη σύντροφο του, η βιβλιογραφία αναφέρεται στο λεγόμενο «Κύκλο της Βίας». Ο κύκλος έχει τρία διακριτά στάδια που διαφοροποιούνται σε χρονική διάρκεια αλλά και ένταση της βίαιης συμπεριφοράς. Η πρώτη φάση ονομάζεται «Φάση Αύξησης της Έντασης». Κατά τη διάρκεια της εν λόγω φάσης, αρχίζει η εμφάνιση μικρότερων επεισοδίων έντασης και βίαιης συμπεριφοράς τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα ένα μικρό έως μέτριο επίπεδο κακοποίησης. Κατά την περίοδο αυτή, η σύζυγος συνειδητοποίει πως οποιαδήποτε κατάσταση μπορεί να οδηγήσει στη κλιμάκωση της βίας, με αποτέλεσμα σε επίπεδο ψυχολογικό, να ζει με το φόβο και την αγωνία. Αυτό αποτελεί το χειρότερο κομμάτι κακοποίησης της πρώτης φάσης του κύκλου.

Η δεύτερη φάση του κύκλου ονομάζεται «Η Φάση της Έκρηξης», εδώ οι καταστάσεις και τα περιστατικά βίας ξεφεύγουν από τον έλεγχο.  Σε αυτό το στάδιο ένα γεγονός πυροδοτεί μια έκρηξη βίας η οποία οδηγεί σε έντονο επεισόδιο κακοποίησης της συντρόφου. Η δεύτερη φάση του κύκλου είναι μικρότερη χρονικά από την πρώτη αλλά και από την τρίτη  φάση καθώς διαρκεί από δύο έως εικοσιτέσσερις ώρες, οι οποίες όμως είναι εφιαλτικές για το θύμα. Πέραν αυτών των ωρών που αφορούν σε καθαρή σωματική είτε σεξουαλική βία, το θύμα συνεχίζει να βιώνει συναισθηματική και ψυχολογική κακοποίηση για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα κατά το οποίο υπάρχει ο τρόμος και αγωνία για μία πιθανή επόμενη έκρηξη βίαιης συμπεριφοράς.

Τέλος, η Τρίτη φάση του κύκλου της βίας είναι η «Φάση της μεταμέλειας – συγχώρεσης», όποτε ο δράστης αναγνωρίζει τη λάθος συμπεριφορά του  και προσπαθεί με κάθε τρόπο να καλοπιάσει το θύμα προκειμένου να εξιλεωθεί. Το θύμα από τη μεριά του αναμένει το τρίτο και τελευταίο στάδιο του κύκλου, καθώς στα πλαίσια μια κακοποιητικής σχέσης, η υπερβολική αγάπη, η προσοχή, η ευγένεια αλλά και η επιφανειακή μεταμέλεια του δράστη είναι μια παρηγοριά στην οποία στηρίζεται το θύμα, ελπίζοντας ότι η βία δεν θα ξανά επιστρέψει.

Όπως είναι αναμενόμενο, οι συνέπειες της ενδοοικογενειακής βίας είναι δραματικές τόσο για τα θύματα όσο και για τα υπόλοιπα μέλη της εκάστοτε οικογένειας. Υπάρχουν τόσο σωματικές συνέπειες όσο και ψυχολογικά τραύματα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε εμφάνιση της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD). Η διαταραχή αυτή ανήκει στο διαγνωστικό εγχειρίδιο για τη ψυχική ασθένεια και χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως η αναβίωση του τραυματικού γεγονότος μέσω σκέψεων είτε ονείρων. Επιπλέον, χαρακτηρίζεται από αποφυγή καταστάσεων και ερεθισμών που συνδέονται με τη τραυματική κατάσταση. Ένας ειδικός τύπος Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες είναι το  Σύνδρομο της Κακοποιημένης Γυναίκας (Battered Woman Syndrome, BWS) το οποίο στηρίζεται στο Κύκλο της Βίας και χαρακτηρίζεται από το αίσθημα ανικανότητας της κακοποιημένης γυναίκας  να εγκαταλείψει το δράστη. Αυτό είναι αποτέλεσμα της χαμηλής της αυτοεκτίμησης, του συνεχούς άγχους και φόβου καθώς και των συμπτωμάτων κατάθλιψης. Ακόμη, πολλές φορές η ίδια τείνει να κατηγορεί τον εαυτό της για τα ξεσπάσματα βίας του συντρόφου της με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζει την ευθύνη του και να παραμένει στη σχέση.

Όσον αφορά στις σωματικές συνέπειες τις ενδοοικογενειακής βίας συχνό φαινόμενο είναι οι διαταραχές ύπνου των κακοποιημένων γυναικών, κρίσεις άγχους και πανικού αλλά και οι χρόνιοι πονοκέφαλοι.

Όπως αναφέρθηκε, οι συνέπειες της ενδοοικογενειακής βίας δεν αφορούν μόνο στο βασικό αποδέκτη της βίαιης συμπεριφοράς αλλά στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας τα οποία είναι παρόντα και με τη σειρά τους αναγκάζονται να κατανοήσουν τη βία και να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της. Έρευνες έχουν δείξει πως παιδιά τα οποία εκτίθενται σε καταστάσεις βίας στο σπίτι έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν προβληματική αντικοινωνική ή παραβατική συμπεριφορά σε σχέση με αυτά τα οποία δεν έχουν εκτεθεί σε βία. Δεδομένα αναφέρονται σε δυσκολίες στην ακαδημαϊκή τους πορεία καθώς και συχνότερους καβγάδες με καθηγητές, συνομηλίκους και άτομα του περιβάλλοντος τους. Ακόμη, τα παιδιά αυτά τόσο κατά την εφηβική όσο και κατά την ενήλικη τους ζωή εμφανίζονται ως επιρρεπή σε ναρκωτικές ουσίες, κατάχρηση αλκοόλ αλλά και παράνομες πράξεις. Τέλος, όντας πολλές φορές θεατές της σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης στο σπίτι, έχουν αυξημένες πιθανότητες να διαπράξουν βίαια ή σεξουαλικά εγκλήματα αλλά και να απομονώνονται κοινωνικά σε σχέση με τους συνομήλικους που προέρχονται από μη κακοποιητικές οικογένειες.

Τελικά, ο Κύκλος της Βίας είναι δυνατό να επεξηγήσει τη δυσκολία ορισμένων γυναικών να απομακρυνθούν από τον άνθρωπο που τις κακοποιεί με αποτέλεσμα οι συνέπειες της βίας να γίνονται ολοένα και πιο έντονες, ολοένα και πιο μοιραίες για τη ζωή τους και τη πορεία ολόκληρης της οικογένειας. Καθώς, ίσως να είναι αδύνατο τέτοια γεγονότα να αποφευχθούν εντελώς, είναι άμεση η ανάγκη να παρέχεται η πιο κατάλληλη βοήθεια αλλά και θεραπεία στις οικογένειες εκείνες που διαλύονται προκείμενου να αποφύγουν την περεταίρω κακοποίηση.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

Αρτινοπούλου, Β. (2006). Ενδοοικογενειακή Κακοποίηση Γυναικών, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

Barnett, O. W., Miller – Perrin, C. L., & Perrin, R. D. (1997). Family violence across the lifespan: an introduction, Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage Publications.

Benjamin, L., & Waltz, G. R. (1983). Violence in the family: Child and Spouse Abuse, Washington DC: National Institute of Education, pp. 226 – 309.

Bowker, L. H., et al. (1988). «On the Relationship Between Wife Beating and Child Abuse», in Feminist Perspectives on Wife Abuse, Yllo K. & Bograd M. (eds.), pp. 158 – 162.

Dutton, D. (1988). The Domestic Assault of Women, Boston: Allyn & Bacon.

Edleson, J. L. (1997). Children’s Witnessing of Adult Domestic Violence, University of Minessota, pp. 1 – 25.

Elbow, M. (1982). «Children of violent marriages: The forgotten victims», Social Casework, vol. 63, pp. 465 – 471.

Groves, B. M., Zukerman, B., Marans, S., & Cohen, D. J. (1993). «Silent victims», Journal of the American Medical Association, vol. 269, pp. 262 – 264.

Kane, T. A., Staiger, P. K., & Ricciardelli, L. A. (2000). «Male Domestic Violence Attitudes, Aggression and Interpersonal Dependency», Journal of Interpersonal Violence, vol. 15, no. 1, pp. 16 – 29.

Μαγγανάς, Α. (1999). Η ενδοσυζυγική βία ή ένας κόσμος όμορφος, αγγελικά πλασμένος; Ποινική Δικαιοσύνη, Νομοθεσία & Νομολογία, τευχ. 12 Ιανουαρίου, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

Mullender, A. (1996). Rethinking violence against women. The social work and probation response, London, New York: Routledge.