Λευτέρης ΑνέστηςΆρθρο: Λευτέρης Ανέστης
Φοιτητής Ψυχολογίας
Επιμέλεια: Μαρία Κασσεροπούλου
Φιλόλογος
Είναι αρκετά ειρωνικό το γεγονός ότι το πορνό αποτελεί ένα σχεδόν απαγορευμένο θέμα συζήτησης, ένα ζήτημα ταμπού και κάτι για το οποίο κάποιος θα πρέπει να ντρέπεται αφού μαρτυρά έλλειψη «φυσιολογικής» σεξουαλικής ζωής. Στατιστικές μελέτες αποκαλύπτουν ότι ο όρος “sex” είναι ο πιο συχνά αναζητούμενος όρος σε διαδικτυακές μηχανές αναζήτησης ενώ ο όρος “porn” βρίσκεται επίσης μέσα στις πέντε πρώτες θέσεις. Η βιομηχανία παραγωγής πορνογραφικού υλικού με την εξάπλωση του διαδικτύου και των smartphone έχει γιγαντωθεί, και το να παρακολουθήσει κανείς ταινίες πορνό είναι ευκολότερο από ποτέ. Γυναίκες και άντρες σήμερα έρχονται σε επαφή με το πορνό από πολύ μικρή ηλικία και σχηματίζουν με βάση αυτό νοητικά σχήματα για τη σεξουαλικότητα και το σεξ, χτίζουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα και υιοθετούν ρόλους.
Το φεμινιστικό κίνημα και οι ακαδημαϊκοί του εκπρόσωποι αντιλήφθηκαν τη σημασία της ανάλυσης του περιεχομένου των πορνό ταινιών και ανέδειξαν το σεξιστικό του χαρακτήρα, τις μορφές καταπίεσης και τα πρότυπα που αναπαράγει. Η γυναίκα σχεδόν στο σύνολο της ετεροφυλόφιλης πορνογραφίας παρουσιάζεται ως ένα άβουλο σεξουαλικό αντικείμενο και όχι υποκείμενο, που «χρησιμοποιείται» ως σκεύος ηδονής από τους αρσενικούς παρτενέρ της. Εκείνοι με τη σειρά τους επιδιώκουν την «κατοχή» της γυναίκας και την κυριαρχία πάνω στο σώμα της, διαδικασίες που διεκπεραιώνονται με σκληρότητα και μία φιλοσοφία απανθρωποποίησής της. Η βία προβάλλεται ως βασικό συστατικό της σεξουαλικής εμπειρίας και αποτελεί μία μορφή επίδειξης δύναμης και επιβολής του άνδρα, που καθοδηγεί τη σεξουαλική πράξη περιορίζοντάς την κυρίως στην κολπική και πρωκτική διείσδυση σε διάφορες στάσεις που επιλέγει κατά βούληση. Ο προκαταρκτικός έρωτας περιορίζεται σε λίγες σκηνές, ο στοματικός έρωτας προς τον άνδρα καταλαμβάνει σημαντικά περισσότερο χρόνο και οι πιο τρυφερές στιγμές, όπως το φιλί και τα χάδια, παρουσιάζονται σχεδόν απογυμνωμένες από συναίσθημα σαn να αποτελούν απλά διεκπεραιωτικές διαδικασίες, αναγκαίες για να «ρίξουν» τη γυναίκα στο κρεβάτι.
Ο γυναικείος οργασμός στο πορνό είναι εξόφθαλμα ψεύτικος και κορυφώνεται όταν κορυφώνεται και η βία, η οποία έτσι νομιμοποιείται χωρίς περιορισμό. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα το περιεχόμενο των πορνογραφικών ταινιών κρίνεται επικίνδυνο για την κοινωνική κατασκευή της σεξουαλικότητας. Αρκετές ταινίες πορνό παρουσιάζουν περιστατικά βιασμού, στα οποία η γυναίκα-θύμα τελικά ενδίδει και απολαμβάνει το βιασμό και τις σαδιστικές πρακτικές που τον συνοδεύουν. Επιπλέον, υπάρχουν και ταινίες ενηλίκων με πρωταγωνίστριες ντυμένες μαθήτριες, που θυμίζουν έντονα περιστατικά παιδεραστίας στα οποία μάλιστα η «μικρή» κοπέλα, όντας προκλητική, αναζητά τη σεξουαλική επαφή με κάποιον μεγαλύτερο αρσενικό φορέα εξουσίας. Αξίζει εδώ να επισημάνουμε ότι η πλειονότητα των ταινιών πορνό γίνεται χωρίς τη χρήση προφυλακτικού.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι το σεξ στην πορνογραφία μπαίνει σε καλούπια και δίνει πολύ συγκεκριμένους ρόλους στους συμμετέχοντες. Η σεξουαλική πρακτική έχει αρχή, μέση και τέλος, με συγκεκριμένα και σχεδόν πάντα ίδια χαρακτηριστικά, με τον άνδρα να είναι κυρίαρχος και βίαιος και τη γυναίκα υποτακτική. Δημιουργούνται έτσι μορφές καταπίεσης ακόμα και προς τους άνδρες που θα ήθελαν να νιώσουν υποταγμένοι από τη γυναίκα κατά τη διάρκεια του σεξ, αναπτύσσοντας αισθήματα ενοχής για αυτή τους την παρέκκλιση από την κανονικότητα που προβάλλει το πορνό. Βέβαια τα πρότυπα γίνονται ακόμα πιο καταπιεστικά αν λάβουμε υπόψη την εξωτερική εμφάνιση των πρωταγωνιστών και πρωταγωνιστριών σε αυτές τις ταινίες, η οποία αφήνει να εννοηθεί ότι οι άνθρωποι με σωματικές ατέλειες δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα στη σεξουαλική ηδονή, υπερπροβάλλοντας το πληθωρικό, το γυμνασμένο και το ψεύτικο ( σώματα-προϊόντα πλαστικών εγχειρήσεων και υπερβολική χρήση μακιγιάζ).
Βέβαια υπάρχουν γυναίκες που τους αρέσει ο υποταγμένος ρόλος και εμμένουν από επιλογή στο κολπικό σεξ. Το πρόβλημα με την πορνογραφία εστιάζεται στο γεγονός ότι προβάλλει τη σεξουαλική εμπειρία μονοδιάστατα και ωθεί τα άτομα στη σχηματοποίηση της σεξουαλικής εμπειρίας από μία αντρική οπτική, που δεν αφήνει περιθώρια για περαιτέρω διερεύνηση της σεξουαλικότητας. Αυτές οι στερεοτυπικές αφηγήσεις προβάλλουν το σεξ και τις γυναίκες ως μέσα ικανοποίησης των αναγκών του άνδρα και αναπαράγουν άνισες σχέσεις εξουσίας μεταξύ των δύο φύλων, που δημιουργούν νόρμες σχετικά με την αρρενωπότητα και τη θηλυκότητα και το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρονται γενικότερα στην καθημερινότητά τους και την μεταξύ τους διάδραση.
Παρ’ όλα αυτά η πορνογραφία σήμερα έχει εξελιχθεί και προσφέρει μία μεγαλύτερη ποικιλία ερεθισμάτων ακόμα κι αν ο βασικός κορμός παραμένει ίδιος. Μπορεί, επομένως, να βοηθήσει τις γυναίκες να έρθουν σε επαφή με φαντασιώσεις και απαγορευμένες σκέψεις που πιθανότατα καταπιέζουν και να συμβάλλει στη σεξουαλική απελευθέρωση. Η αναμόρφωση της πορνογραφίας θεωρείται πάντως αναγκαία και εκφράζεται μέσα από το κίνημα Post-Porn (μεταπορνογραφία), το οποίο αντιτίθεται στην κανονικοποίηση και το μοίρασμα ρόλων στα δύο φύλα (δε θεωρεί άλλωστε ότι τα φύλα είναι μόνο δύο) και στοχεύει στην ανάπτυξη της σεξουαλικής φαντασίας και τη συμμετοχή μειονοτικών ομάδων σε ταινίες πορνό, όπως τα άτομα με αναπηρίες.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Butler, J. (1990) Gender Trouble: Feminism and the subversion of identity. Routledge: London.
Soble, A. (2002) Pornography, sex and feminism. Prometheus Books: New York.
Σημάτη, Α. ( 2008 ) Φεμινισμός και πορνογραφία. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.