ΑnimartistsΣυνέντευξη: Βάσια Μήλα
Φοιτήτρια Κοινωνιολογίας
Γιώργος Παραδείσης
Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Βασίλης Μακρυδήμας
Υπ. Διδ. Νεοελληνικής Φιλολογίας
Η ομάδα Mannschaft δημιουργήθηκε το 2013 και αποτελείται από ηθοποιούς. Σκοπός της δημιουργία της ήταν η ανάδειξη και ανάλυση διάφορων ψυχοκοινωνικών θεμάτων που αφορούν το σύνολο των ανθρώπων.
Εμείς είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τη παράσταση τους με τίτλο «Βόρνεο», η οποία δομείται στη μέθοδο της συνθετικής ψυχοδυναμικής με τους ηθοποιούς να φτάνουν ένας-ένας στα δικά του όρια.
Ας σταματήσουμε το χρόνο για λίγο και ας γίνουμε εμείς οι επιβάτες αυτού του πλοίου!
Πότε δημιουργήθηκε η ομάδα Mannschaft και με ποιό τρόπο λειτουργεί;
Γιώργος Σίμωνας: Το 2013 δημιουργήθηκε η ομάδα προκειμένου να μπορέσουμε να ασχοληθούμε με την μέθοδο της συνθετικής ψυχοδυναμικής και να την ερευνήσουμε όλοι μαζί. Η Mannschaft είναι μια μικρή κοινωνία η οποία δεν επιβάλλει στα μέλη τις υποχρεώσεις που θέτει ο αυστηρός ορισμός της ομάδας, όπως, για παράδειγμα, ότι «επειδή είσαι στην ομάδα πρέπει να είσαι εδώ». Γίνονται διάφορες δράσεις και δεν είναι απαραίτητο να συμμετέχουν όλα τα μέλη της ομάδας σε όλες. Μία από αυτές είναι τα σεμινάρια. Μία άλλη είναι η έρευνα η οποία λειτουργεί με ένα βασικό κορμό οκτώ με δέκα ατόμων που μπορεί να οδηγήσουν σε μία παραγωγή ή ένα έργο, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο.
Η παράσταση έχει ως άξονα τη συνθετική ψυχοδυναμική μέθοδο. Τί είναι ακριβώς η ψυχοδυναμική μέθοδος και για ποιό λόγο την επιλέξατε; Αντανακλά τις επιταγές της σύγχρονης κοινωνίας για πιο ευέλικτες μορφές ψυχοθεραπείας;
Γιώργος Σίμωνας: Η συνθετική ψυχοδυναμική έχει να κάνει με την ενέργεια και την ψυχολογία του ηθοποιού: από κάτι εσωτερικό που βγαίνει προς τα έξω. Η μέθοδος έχει περάσει από δύο φάσεις. Η δεύτερη φάση, με την οποία ασχολείται και η Mannschaft, είναι στηριγμένη πάνω στην έκφραση και τον αυτοματισμό του ηθοποιού και όχι τόσο πάνω στην ενδοσκόπηση -που είναι η πρώτη φάση της μεθόδου.
Η μεθοδολογία πατάει πάνω σε δύο μεγάλους τομείς. Ο πρώτος είναι ο τομέας του ψυχαναλυτικού θεάτρου, το οποίο ξεκίνησε στηριζόμενο σε θεωρίες του Freud για την τέχνη, και ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο αναλύουμε το θέατρο και πώς αυτό εκφράζεται μέσω της ψυχανάλυσης. Ο δεύτερος είναι ο τομέας της φυσικής, ο οποίος εκτείνεται από απλά φαινόμενα, όπως η πτώση και η επιτάχυνση, έως φαινόμενα τα οποία εξηγούν το σώμα του ηθοποιού από μηχανικής πλευράς. Αυτοί οι δύο τομείς της φυσικής και της ψυχανάλυσης συνδέονται, και από εκεί και πέρα βρίσκουμε την τομή τους με την τέχνη του θεάτρου, καθώς και με άλλες εικαστικές τέχνες και προσπαθούμε να αξιοποιήσουμε αυτές τις διασταυρώσεις.
Συναντήσατε δυσκολίες στην (συνθετική) προσέγγισή της, και αν ναι, ποιές ήταν αυτές;
Μελαχρινός Βελέντζας: Μία από τις βασικές δυσκολίες της μεθόδου είναι το να καταφέρεις να πετάξεις όλους τους αυτοματισμούς που κουβαλάς μαζί σου και έχεις καταλήξει να θεωρείς αυτονόητους. Ένα βασικό παράδειγμα είναι όταν απλώς στέκεσαι. Είναι τόσο απλό και ταυτόχρονα τόσο δύσκολο! Βασικός κανόνας στη μέθοδο είναι ότι η γεωμετρία είναι συναίσθημα, οπότε μία στάση, μία συγκεκριμένη γεωμετρία, ταυτόχρονα είναι ένα επικοινωνιακό σήμα προς τον θεατή. Η δυσκολία για τον ηθοποιό εκεί είναι ότι πρέπει αφενός να μπορεί να σταθεί χωρίς να επικοινωνεί ιδέες, σκέψεις, συναισθήματα που φέρνει μαζί του ασυνείδητα, και αφετέρου να μπορέσει να βγει έξω από τον εαυτό του και να τον παρατηρήσει. Ο συνδυασμός αυτών των δύο, το να είσαι ταυτόχρονα μέσα και έξω από το σώμα σου, είναι κάτι πολύ δύσκολο.
Φέτος, ανέβηκε η θεατρική παράσταση με τίτλο «Βόρνεο». Ποιό θέμα πραγματεύεται η εν λόγω παράσταση;
Μελαχρινός Βελέντζας: Στο «Βόρνεο» ο θεατής ουσιαστικά είδε μια ναυτική περιπέτεια, αλλά ταυτόχρονα δεν είδε μια ναυτική περιπέτεια. Με απλά λόγια, ήταν μια ιστορία, από τη μία πλευρά, γραμμική και ρεαλιστική, κατά την οποία ένας καπετάνιος θέλει να γυρίσει το πλοίο του πίσω, αλλά πέφτει σε μια ξέρα, οι ναύτες του αρρωσταίνουν και δεν έχουν κάποιο φάρμακο και ο καπετάνιος καλείται τελικά να αναλάβει το βάρος όλων αυτών. Από την άλλη πλευρά, έχουμε μια ιστορία η οποία κινείται μπρος και πίσω στον χρόνο συνέχεια. Το έργο δηλαδή πραγματεύεται την έννοια του χρόνου. Στον χρόνο δεν μπορείς να πας πίσω παρά μόνο με τη φαντασία σου. Εκεί ακριβώς αξιοποιείται η μέθοδός μας, εισάγοντας την έννοια του ονείρου στο έργο. Η ερμηνεία του έργου καταλήγει να είναι πολυεπίπεδη, πράγμα το οποίο διαπιστώσαμε και στις συνομιλίες που είχαμε με τους θεατές. Ο καθένας ερμήνευσε τα βαθύτερα γεγονότα και τα βαθύτερα νοήματα με τρόπο διαφορετικό, καθαρά προσωπικό.
Η πλοκή ξετυλίγεται σε ένα νησί, το Βόρνεο. Το νησί αυτό είναι αληθινό ή μπορεί να το συναντήσει κανείς στο ασυνείδητο και στις δικές του αναμνήσεις;
Γιώργος Σίμωνας: … σε πηγαίνει σε πρωτόγονες καταστάσεις· εκεί όπου ο άνθρωπος επανακτά την ελευθερία· εκεί όπου θέλει να ζήσει μακριά. Φυσικά, όλο αυτό, πάτησε πάνω στον Μίλτον -κάτι που είχα πει και σε άλλη συνέντευξη- και τον Χαμένο Παράδεισο: την αναζήτηση της απόλυτης ευτυχίας, η οποία όταν σου δίνεται, δεν είσαι ικανός να την πάρεις, ενώ την αντικρύζεις, γιατί ο άνθρωπος είναι ανίκανος για κάτι τέτοιο. Όταν είναι απέναντί σου, σου είναι αβάσταχτο να την κερδίσεις, αλλά μπορείς να την βλέπεις. Οι όροι ευτυχία και ικανοποίηση οδηγούν σε μία μεγάλη συζήτηση, καθώς μπλέκονται πολλοί τομείς. Με λίγα λόγια, το «Βόρνεο» είναι ένας πολύ μακρινός τροπικός προορισμός. Είναι ο ιδανικός προορισμός, ακριβώς επειδή είναι ουτοπικός, και αντίστροφα.
Στη Βόρνεο, ή, όπως είπατε, σε αυτόν τον ουτοπικό προορισμό παρατηρήσαμε ότι οι πρωταγωνιστές είναι φυλακισμένοι και θέλουν να φύγουν. Πώς το ερμηνεύετε εσείς αυτό;
Γιώργος Σίμωνας: Έξω από αυτόν θέλουν να φύγουν. Εδώ, μου έρχεται συνειρμικά ο Πύργος του Κάφκα στον οποίο φθάνεις, αλλά τελικά εσύ τον γιγαντώνεις μπροστά σου όταν τον πλησιάζεις. Αν και ο δρόμος σου ανοίγεται, εσύ δεν είσαι ποτέ ικανός να φθάσεις εκεί.
Ο υποπλοίαρχος Κρεγκ είναι το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας. Τελικά, κατάφερε να «ξεφύγει» από το νησί ή βρίσκεται ακόμα εκεί;
Μελαχρινός Βελέντζας: Δεν ξέφυγε, με την έννοια ότι πρέπει να υπολογίσουμε και το αυτοαναφορικό κομμάτι του θεάτρου: η παράσταση «πέτυχε» 15 φορές, μαζί με τις 6 παρατάσεις, συνολικά 21 φορές. Αυτό είναι κάτι που το ξανακάνεις, και κάθε φορά περνάς μέσα από μια διαδικασία στην οποία βιώνεις μια γραμμή, που είναι αυτό που βιώνει ο καπετάνιος. Επί της ουσίας, στο τέλος του έργου, εντός της ονειρικής πραγματικότητας του έργου, ο υποπλοίαρχος πεθαίνει έξω από τον «παράδεισο». Από άποψη χώρου, βλέπει το νησί… αλλά δεν ξεφεύγει! Σκεφτόμουνα πολλές φορές ότι αυτό το έργο θα μπορούσε να παίζεται ως λούπα: ξανά, και ξανά, και ξανά. Ή θα μπορούσε το πρώτο του μέρος να είναι το τελευταίο, αν το δούμε από κινηματογραφική σκοπιά· να κάνει δηλαδή πρώτα το ταξίδι και μετά να ερωτάται αν θα αναλάβει να κάνει το ταξίδι αυτό (που ήδη έκανε)· να δίνει θετική απάντηση και όλο αυτό να μη σταματάει ποτέ. Αυτό σχετίζεται με θέματα όπως οι τύψεις που επανέρχονται διαρκώς και ενώ πας να λύσεις κάτι, αυτό το κάτι ποτέ δεν λύνεται. Δηλαδή, για μένα ο ρόλος του καπετάνιου έχει και ένα στοιχείο ψυχαναγκασμού, κάτι που δημιουργείς εσύ στον εαυτό σου, ενώ ξέρεις εκ των προτέρων περίπου τί μπορεί να σου προκαλέσει. Βαθύτερα για μένα ο υποπλοίαρχος Κρεγκ αντλούσε ηδονή από αυτή τη διαδικασία.
Γιώργος Σίμωνας: Λίγες ημέρες πριν αρχίσω τις πρόβες με τους ηθοποιούς – πάντα αρέσκομαι να εμπλέκομαι σε ψυχαναλυτικές περιπλανήσεις μαζί τους, κάτι που ίσως για κάποιον ακουστεί ακραίο, αλλά αυτή είναι η δουλειά μου- τους έδωσα να κάνουνε μια μελέτη και να γράψουνε μια εργασία πάνω στο Σολάρις. Το Σολάρις ουσιαστικά είναι το Βόρνεο. Είναι σχεδόν η ίδια ιστορία. Φυσικά, δεν τους το έδωσα τυχαία. Ενώ θα παίζαμε άλλο έργο, τους το έδωσα, όμως δεν τους αποκάλυψα την πρόθεσή μου. Την καταλάβανε πολύ πιο μετά. Ενώ έπαιζαν το Βόρνεο, κάνανε το Σολάρις. Στο τέλος του Σολάρις (που κατά τη γνώμη μου, είναι από τα πιο ωραία κείμενα επιστημονικής φαντασίας, και ταυτόχρονα τεράστιας ψυχαναλυτικής σημασίας, όπως και το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος) δεν ξέρουμε τι απέγινε αυτός ο πλανήτης και δίνουμε διάφορες θεωρίες. Εντέλει, το αποτέλεσμα που εναγωνίως θέλουμε να δώσουμε δεν είναι τίποτε άλλο από το να δώσουμε μια λύση απέναντι στον θάνατο και στη μνήμη. Οπότε, στο δικό μας έργο, ο υποπλοίαρχος κάθεται απέναντι στον ωκεανό. Παραμένει εκεί; Πεθαίνει απέναντι, με τις μνήμες του απέναντι; Είναι συγκλονιστικό το τί συμβαίνει. Εγώ ακόμα και τώρα που σκέφτομαι αυτό το πλοίο, ανατριχιάζω. Κάπως έτσι, θα μπορούσα να είχα λήξει το «Βόρνεο». Δεν το έληξα έτσι, όμως, αλλά αντίθετα, έβαλα τον υποπλοίαρχο Κρεγκ να πίνει το δηλητήριο και να πέφτει, με σκοπό να δώσω μια λύτρωση στον θεατή. Θα μπορούσα να μην τη δώσω αυτή τη λύτρωση. Θα ήμουν περισσότερο ικανοποιημένος ως Γιώργος, όχι ως καλλιτέχνης. Με το να πεθαίνει ο Κρεγκ στο τέλος, εγώ έδωσα λύση, συνεπώς και λύτρωση για τον θεατή.
Ποιά είναι τα μελλοντικά σχέδια της ομάδας Mannschaft;
Γιώργος Σίμωνας: Ετοιμάζω μια βιογραφία ενός καλλιτέχνη (πάλι υπάρχει το κομμάτι της σύνθεσης μέσα). Θα κάνω μια βιογραφία επηρεασμένος από ταινίες που δείχνουνε την άνοδο και την πτώση ενός ατόμου. Είμαι επηρεασμένος από δύο προσωπικότητες. Ο ένας είναι ο Λένι Μπρους, ο άλλος ο Ρενέ Μαγκρίτ. Ο πρώτος ήταν ένας από τους τρεις καλύτερους stand up comedian, οπότε βάζω έναν κωμικό, μια κωμωδία, κάτι που έχει μια άλλη ουσία στο θέατρο. Ο ήρωας, παράλληλα, είναι και ερασιτέχνης ζωγράφος (εδώ εισχωρεί ο δεύτερος), γι’ αυτό το έργο δεν θα ονομαστεί ποτέ Λένι Μπρους. Είναι ένα κωμικός και ένας ζωγράφος. Για τον κωμικό δανείζομαι τη ζωή του Λένι Μπρους, για τον ζωγράφο παίρνω τον Μαγκρίτ. Οπότε επανέρχομαι στο θέμα της καταστροφής της λογικής, που μου αρέσει πάρα πολύ στο θέατρο. Αυτό το σχέδιο έχω αρχίσει ήδη να το δουλεύω, παίρνοντας έναν- έναν τους ηθοποιούς, και θα κάνει πρεμιέρα το Μάιο. Ουσιαστικά θα παρακολουθήσουμε την άνοδο και την πτώση του ήρωα μέσα σε μια νύχτα.
Φθάνοντας στο τέλος, νιώθουμε την ανάγκη να σας αφήσουμε ελεύθερους να κλείσετε τη συνέντευξή μας με ένα μήνυμα προς το κοινό του Animartists!
Μελαχρινός Βελέντζας: Θα πω κάτι σχετικά με τη μέθοδο που χρησιμοποιήσαμε στην παράσταση. Κάτι που πραγματευόταν η παράσταση ήταν ο φόβος. Πολύς κόσμος φοβάται τον χρόνο, το πέρασμά του. Αυτό φυσικά εκκινεί από τη μόνη μας ‘αντικειμενική’ γνώση σε αυτή τη ζωή: τη γνώση ότι θα πεθάνουμε. Κι επειδή κάθε γέννηση είναι μία πορεία προς έναν βέβαια θάνατο αυτό μας κάνει να φοβόμαστε: το τέλος που ξέρουμε ότι κάποια στιγμή θα έρθει. Αν όμως εστιάσουμε στα μικρά πράγματα που συναντάμε στην πορεία μας από την αρχή προς το τέλος αυτού του ταξιδιού, αυτό θα μας βοηθήσει να συνδεθούμε με αυτό που πραγματικά μας αφορά. Να συνδεθούμε με τον εαυτό μας. Γι’ αυτό ίσως πρέπει πρώτα να εστιάσουμε στα πολύ μικρά αυτού του ταξιδιού που λέγεται ‘ζωή’.. και διαρκεί πόσο άραγε; Ίσως δεν έχει σημασία η απάντηση. Γιατί η ερώτηση είναι ‘ποσοτική’, ενώ τα μικρά πράγματα, αν τα προσέξεις είναι μάλλον ‘ποιοτικά’ (ίσως επειδή τα προσέχεις), είναι μη μετρήσιμα και ως τέτοια ‘μετράνε’ πιο πολύ σε αυτό μας το ταξίδι.
Γιώργος Σίμωνας: Οι Γερμανοί φιλόσοφοι μιλούσαν αρκετά για τον θάνατο της Τέχνης. Καθότι νομίζω, τώρα πια, ότι ο χρόνος κάνει κύκλους και έχουμε έρθει ξανά σε έναν θάνατο της Τέχνης, πιστεύω ότι πρέπει να βρούμε όλοι μας, και θεατές και καλλιτέχνες πολύ βασικά συστατικά για να επανέλθει η Τέχνη. Και νομίζω ότι σιγά- σιγά η Τέχνη επανέρχεται. Ακόμη και στην φιλοσοφία ποτέ δε μιλούσαν για έναν ειλικρινή και τελειωτικό θάνατο της Τέχνης, αλλά μιλούσαν για εκείνον τον θάνατο, μέσα από τον οποίον θα μπορούσε εκείνη να ξαναγεννηθεί –αυτό είναι ίδιον των Γερμανών. Η Τέχνη πρέπει να επανέλθει, όχι όμως ως ανάγκη, αλλά ως δύναμη και βούληση που έλεγε και ο Σοπενχάουερ. Πιστεύω ότι αυτό θα το καταφέρουνε οι πιο δυνατοί θεατές και οι πιο δυνατοί καλλιτέχνες.
Mannschaft [Ensemble Gruppe]
facebook.com/mannschaftensemble