Ανθρώπινες πληγές.

Αρθρο: Βαγγέλης Κατσαμπούρης MBPsS
PhD Health Psychology researcher
Honorary assistant clinical psychologist

Επιμέλεια: Βασίλης Μακρυδήμας
Υπ. Διδ. Νεοελληνικής Φιλολογίας

Οι ανθρώπινες σχέσεις σε όλες τις εκφάνσεις τους είναι δύσκολες. Ακούγεται γραφικό, το γνωρίζω. Όπως και να αντιλαμβάνεται ο καθένας την διάδραση συναισθημάτων μεταξύ των ανθρώπων, εγώ είχα αποφασίσει να μην επενδύσω ξανά σε καινούριες σχέσεις και γνωριμίες. Χρειάζεται να δοκιμαστούν πολύ σκληρά μέσα στο χρόνο. Εν τω μεταξύ, μάλλον έχουν προλάβει να σε πληγώσουν προτού καλά-καλά περατωθεί μία τέτοια πρόκληση. Γι’ αυτό, μένω λοιπόν στις παλιές, στις δοκιμασμένες, στους ανθρώπους που έχουμε φάει μαζί «ψωμί κι αλάτι».

Η συμβουλή, όμως, ενός πολύ καλού συναδέλφου με προέτρεψε να αλλάξω νοοτροπία. Να μην ξεχνάω ότι οι ανθρώπινες σχέσεις είναι «ανθρώπινες» επειδή έχουν ως κέντρο τους τον άνθρωπο –με τα καλά του και τα στραβά του. Αυτόν που δεν πρέπει να ξεχνάμε και προτεραιότητά μας πρέπει να είναι η προσπάθεια να τον προσεγγίσουμε. Και σκέφτηκα να αναθεωρήσω, επενδύοντας σε καινούριες κοινωνικές σχέσεις. Σ’ αυτές που η λαχτάρα της πρώτης γνωριμίας και το ενδιαφέρον που σε κεντρίζει να πλησιάσεις τον άλλον γι’ αυτό που είναι, και αυτός αντίστοιχα γι’ αυτό που εκπέμπεις, καταλήγουν να λαμβάνεις υποσχέσεις επικοινωνίας και λόγια του αέρα, του τύπου «να μη χαθούμε ρε».

Εσύ προσπαθείς να μη χάνεσαι. Να κρατάς επικοινωνία. Να μοιράζεσαι ό,τι κρύβεις μέσα σου: συναισθήματα, σκέψεις, εμπειρίες, προβληματισμούς. Να ξοδεύεις χρόνο και να προσφέρεις χώρο. Να κοπιάζεις να μιλήσεις με τον άλλο. Και εν τέλει να στερείσαι κάποια απάντηση. Όχι απλά να μην ανταποκρίνεται η άλλη πλευρά στον ίδιο βαθμό με εσένα. Αναφέρομαι στο να «γκρεμίζεται» η επικοινωνία. Τότε, όλος ο σχεδιασμός που καρφώθηκε μέσα στη σκέψη σου, να χαρίσεις ψήγματα του δικού σου μικρόκοσμου σε έναν άλλο άνθρωπο, μένει παράλυτος, μόνο και μόνο γιατί ο συνομιλητής σου είναι εξαφανισμένος. Σταδιακά αρχίζεις να νευριάζεις. Τρελαίνεσαι, ώσπου τα παρατάς. Το επιμύθιο, όμως, της ιστορίας αυτής στροβιλίζεται έντονα μέσα στο κεφάλι σου: πληγώνεσαι που για ακόμη μία φορά πιάστηκες κορόιδο. Ως εκ τούτου, το να αποστασιοποιηθείς από τη σύναψη νέων επαφών φαντάζει η μόνη διέξοδος που μπορεί να λειτουργήσει ως γιατρικό.

Ύστερα, πρέπει να απαντήσεις σε όλα αυτά τα γιατί που γεννά η απογοήτευση. Σε πρώτο στάδιο, επιχειρείς να δικαιολογήσεις τη συμπεριφορά του άλλου που σου έταξε τόσες υποσχέσεις και τις αθέτησε. Να μετριάσεις λιγάκι την κοσμοθεωρία σου συνειδητοποιώντας ότι δε λειτουργούν όλοι κατ’ αυτόν τον τρόπο, επειδή εσύ στάθηκες άτυχος. Να μην τους τσουβαλιάσεις με λίγα λόγια. Το δεύτερο, όμως, στάδιο είναι δύσκολο και αναπόφευκτο, αν θέλεις να αμβλύνεις τον πόνο των πληγών σου. Καλείσαι, λοιπόν, να ψάξεις εσωτερικά τον εαυτό σου και να αναζητήσεις τις δικές σου αστοχίες και παραλείψεις. Στο σημείο αυτό τοποθετείς παρωπίδες, αποκόβεσαι από τους ανθρώπους γύρω σου. Αναρωτιέσαι αν όντως πρέπει να επωμιστείς ευθύνες, αν πρέπει να βαρύνει εσένα κάτι που η διάθεσή σου για εξωστρέφεια έμεινε ανάπηρη. Ο εαυτός σου αρχίζει να εγείρει αμφιβολίες. Αργά η γρήγορα θα επουλώσεις τις πληγές σου. Αυτό που εκκρεμεί, ωστόσο, και οφείλεις να απαντήσεις είναι αν αξίζει να επενδύσεις πάλι σε άλλες γνωριμίες, αν θα έχεις το σθένος να πιάσεις το νήμα μίας οιονεί φιλίας από την αρχή.

Θυμάμαι εκείνη την φωνή που μου είπε ότι οι σχέσεις είναι δύσκολες. Άλλωστε, η πολυπλοκότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων δεν θα επέτρεπε κάτι διαφορετικό. Δεν θα διαφωνήσω καθόλου. Επίσης, δεν θέλω να αδικήσω όσους ήδη γνωρίζω, επειδή έφαγα κάποια χαστούκια από αυτούς που με πρόδωσαν. Αλλά ρε φίλε, δε γουστάρω να πληγώνομαι. Διότι αυτές οι πληγές απαιτούν χρόνο να κλείσουν. Είναι αυτές που με κάνουν διστακτικό και με απωθούν από το να επενδύσω σε κάθε μία (κοινωνική) σχέση ξεχωριστά, ακόμη και όταν νιώθω ότι αξίζει να αφιερωθώ με κάθε κόστος.

Αρνούμαι, από την μία, να μην επενδύσω ξανά, επειδή δεν γνωρίζω τί μου επιφυλάσσει μία καινούρια σχέση. Δε θέλω να αδικήσω όσες δεν εισχώρησαν στο φάσμα της πραγματικότητας. Αλλά, από την άλλη πλευρά, απεχθάνομαι να ξαναπληγωθώ. Γιατί θα πρέπει να μαζέψω πάλι μόνος ό,τι σπάει μέσα μου. Κι αυτό είναι μία διαδικασία που σε ματώνει, και σε πονά· σε ξεσκίζει. Τα βάζεις με εσένα, με τον εαυτό σου. Οπότε, μάλλον, δεν θα επενδύσω άλλη φορά σε καινούριες σχέσεις. Ή μάλλον δεν θα επενδύσω τόσο πολύ. Κι αν το κάνω, ας μου πει κάποιος επιτέλους πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να αποτραβηχτώ για να μην πληγωθώ; Άραγε μπορεί να ορισθεί το πότε, και ποιός έχει τη δύναμη να το κάνει;

Όταν το συζητούσα προσφάτως, μου είπες ότι αυτά είναι μέσα στη ζωή· ένα αναπόδραστο παιχνίδι που καθένας πρέπει να παίξει και να πάρει το ρίσκο του. Μου είπες ότι οι άνθρωποι χάνονται, όταν μόνο θελήσουν να χαθούν. Ξέρεις, λοιπόν, κάτι; Πολλοί, εκεί έξω θέλουν να χαθούν, επειδή δεν έμαθαν να επενδύουν σε άλλους ανθρώπους. Υστερούν στο «παιχνίδι». Δεν ξέρουν να ρισκάρουν. Αποχωρούν νωρίς, φορτωμένοι με ό,τι έχουν κερδίσει, γιατί φοβούνται μην χάσουν περισσότερα. Όμως, η επιλογή τους αυτή πληγώνει εμένα. Όχι αυτούς…

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Cohen, S. 2004. Social relationships and health. American psychologist, 59 (8), p. 676.

Cohen, S. – Gottlieb, B. H. & Underwood, L. G. 2000. Social relationships and health. Social support measurement and intervention: A guide for health and social scientists. New York: Oxford University Press.

Faust, J. – Baum, C. G. & Forehand, R. 1985. An examination of the association between social relationships and depression in early adolescence. Journal of Applied Developmental Psychology, 6 (4), pp. 291-297.

Kawachi, I. & Berkman, L. F. 2001. Social ties and mental health. Journal of Urban health, 78 (3), pp. 458-467.

Umberson, D. – Chen, M. D. – House, J. S. – Hopkins, K. & Slaten, E. 1996. The effect of social relationships on psychological well-being: Are men and women really so different? American sociological review, 61 (5), pp. 837-857.