Λυδία ΜυλωνάκηΆρθρο: Λυδία Μυλωνάκη
Ψυχολόγος, MSc Forensic Mental Health
Ο κ. Χ καθόταν στη πολυθρόνα του σαλονιού. Δεν ένιωθε άνετα, κάτι τον ενοχλούσε. Ήταν ανήσυχος και αυτό ήταν εμφανές. Ήμουν εκεί για να του κάνω κάποιες πρώτες ερωτήσεις, πως τον λένε, τι του συνέβη, πως αισθάνεται και αν χρειαζόταν κάτι. Δεν μου απαντούσε. Μίλησα λίγο πιο δυνατά. Με κοίταξε και γύρισε από την άλλη, μίλησε σιγά χωρίς να μου απευθύνεται. Έπειτα γέλασε δυνατά. Αναρωτιόμουν πως θα μπορούσα να τον βοηθήσω. Τον ξαναρώτησα αν χρειαζόταν κάτι, αν ήθελε κάτι να πιει πριν να αρχίσουμε τη συζήτηση μας. Μου ζήτησε ευγενικά να σταματήσω. Δήλωσε πως η φωνή μου τον εμπόδιζε να ακούσει τις φωνές μέσα στο κεφάλι του.
Είναι γενικά κατανοητό πως το να ακούει ένα άτομο φωνές είναι ένα πολύ σπάνιο φαινόμενο. Επιπλέον δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι το να ακούει κανείς φωνές σημαίνει αυτόματα ότι πάσχει από κάποια ψυχική ασθένεια. Στη πραγματικότητα είναι ένα μεγάλο κομμάτι του γενικού πληθυσμού που έχει κατά καιρούς τέτοιες εμπειρίες. Διαφορές στον επιπολασμό έχουν να κάνουν με διάφορους παράγοντες. Τέτοιοι είναι κατά κύριο λόγο το γένος, η εθνικότητα αλλά και το περιβάλλον που μεγαλώνει το άτομο. Έτσι παρατηρείται πως οι σύγχρονες έρευνες που αφορούν τα άτομα που ακούνε φωνές και τις εμπειρίες τους επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στις ατομικές εμπειρίες του κάθε ανθρώπου που σχετίζονται με τη ζωή του και τα προσωπικά του γνωρίσματα.
Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις ή αλλιώς φωνές συνήθως κρίνονται ευθύς αμέσως από τους ειδικούς ως σύμπτωμα ψυχικής διαταραχής και ως επί το πλείστον ψύχωσης. Κι’ όμως δεν είναι πάντα αυτή η πραγματικότητα. Πολλές φορές οι ψευδαισθήσεις μπορεί να είναι όντως κομμάτι μιας ψυχικής διαταραχής. Στη περίπτωση αυτή το άτομο υπόκειται σε φαρμακολογική θεραπεία αλλά και ψυχοθεραπεία γεγονός το οποίο σταδιακά οδηγεί σε μείωση των συμπτωμάτων της ασθένειας αλλά και κατ’ επέκταση των ακουστικών ψευδαισθήσεων. Άλλοτε όμως, η θεραπεία της ψυχικής διαταραχής κρίνεται ανεπαρκής και δεν καταφέρνει να εξαλείψει τις φωνές. Έτσι το άτομο μαθαίνει να ζει με αυτές, να τις ακούει, να τις αγνοεί ή να επηρεάζεται από αυτές.
Απ’ ότι φαίνεται, τα άτομα που ακούνε φωνές, πέραν της εν λόγω κατάστασης τους, έρχονται αντιμέτωπα και με την προκατάληψη, όχι μόνο της κοινωνίας, αλλά πολλές φορές και των ίδιων των ειδικών που προσπαθούν να τους βοηθήσουν. Υπάρχει μια λανθασμένα γενικευμένη αντίληψη πως τα άτομα που ακούνε φωνές είναι επικίνδυνα, πως έχουν αυξημένες πιθανότητες να διαπράξουν εγκλήματα και πως πρέπει να περιθωριοποιούνται. Κι’ όμως, έρευνες αναδεικνύουν πως αυτά τα δύο στοιχεία δεν είναι απαραίτητα αλληλένδετα. Οι περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν να ζουν και να ελέγχουν τις φωνές μέσα στο κεφάλι τους, είτε έχουν πνευματικό είτε βίαιο περιεχόμενο. Μαθαίνουν να ζουν με αυτές όσο και αν τους αποδιοργανώνουν και αυτό που στη πραγματικότητα έχουν ανάγκη είναι να μην αντιμετωπίζονται ως προβληματικοί αλλά να λαμβάνουν ατομικά προσδιορισμένη βοήθεια και καθοδήγηση.
Πρέπει λοιπόν να μάθουμε να εστιάζουμε όχι τόσο στο γεγονός ότι κάποιος ακούει φωνές αλλά περισσότερο στο περιεχόμενο τους αλλά και από πού προέρχονται αυτές οι ψευδαισθήσεις. Έτσι, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να αποφύγουμε τις προκατειλημμένες αντιλήψεις οι οποίες μονό αρνητικές αποδεικνύονται αποκατάσταση του εν λόγω πληθυσμού.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Kingdon, D. & Turkington, D. (2005). Cognitive Therapy of Schizophrenia. New York: Guilford Press.
Larkin, W. & Morrison, A. (Eds.). (2006). Trauma and Psychosis: New Directions for Theory and Therapy. London: Routledge.
Murphy, J., Shevlin, M., Adamson, G., & Houston, J. (2010). Positive psychosis symptom structure in the general population: Assessing dimensional consistency and continuity from ‘‘pathology’’ to ‘‘normality’’ Psychosis: Psychological, Social and Integrative Approaches, 2, 200–210.
Offen, L., Waller, G., & Thomas, G. (2003). Is reported childhood sexual abuse associated with the psychopathological characteristics of patients who experience auditory hallucinations? Child Abuse & Neglect, 27, 919–927.
Spitzer, C., Klauer, T., Grabe, H. J., Lucht, M., Stieglitz, R., Schneider, W., et al. (2003). Gender differences in dissociation. Psychopathology, 36, 65–70.
Varese, P., Udachina, A., Myin-Germeys, I., Oorschot, M., & Bentall, R. (2011). The relationship between dissociation and auditory verbal hallucinations in the folow of daily life of patients with psychosis. Psychosis: Psychological, Social and Integrative Approaches, 3, 14–28.