Θύμωσες… Και λοιπόν;

Άρθρο: Ευθύμης Μαυρεπής
Φοιτητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας/ Ιστορίας της Τέχνης

Επιμέλεια: Μαρία Κασσεροπούλου
Φιλόλογος

”Ο καθένας μπορεί να θυμώσει, είναι εύκολο. Αλλά να θυμώσεις με το σωστό άνθρωπο, στο σωστό βαθμό, για το σωστό λόγο, τη σωστή στιγμή και με το σωστό τρόπο, αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.” 

-Αριστοτέλης

Ίσως η μέρα σου να μην ξεκίνησε καλά, να έχεις κακή διάθεση ή να έγινε κάτι που σε στεναχώρησε. Ίσως έμαθες κάτι δυσάρεστο..Μπορεί πάλι να έμαθες και κάτι ευχάριστο αλλά να μην μπορείς να χαρείς.  Ίσως έχασες κάτι… Ίσως δεν πήρες ποτέ, αυτό που περίμενες. Ίσως απογοητεύτηκες, καυγάδισες ή χώρισες. Ίσως σε αδίκησαν. Ότι και αν είναι, σημασία έχεις πως εσύ θύμωσες.

Είναι αδύνατον να μην θυμώνεις. Η αδηφάγα ροπή μέσα σου συνιστά  μια φυσική τάση, που σε οδηγεί στον εκνευρισμό, στην οργή, στον θυμό. Ρίξε μια ματιά τριγύρω σου. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν υπομονή και εξάπτονται εύκολα. Άλλοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να θυμώσουν. Επιπλέον, κάποιοι άνθρωποι έχουν μάθει να αντιδρούν επιθετικά. Ορισμένες φορές γίνονται και βίαιοι. Καμιά φορά μάλιστα, η επερχόμενη απειλή του ψυχικού πόνου, ιδίως αν έχεις πονέσει πολύ στο παρελθόν, μπορεί να πυροδοτήσει το συναίσθημα του θυμού. Εκ γενετής φέρεις εκείνη την φλόγα μέσα σου. Άλλοτε πετάς σπίθες με τα μάτια, με τα λόγια. Ενώ άλλοτε, ειδικά αν το εύφλεκτο υλικό των αναμνήσεων σου,  πάρει φωτιά είσαι ικανός  να «κάψεις» όποιον βρίσκεται ολόγυρα σου. Μια πύρινη λαίλαπα σε καταδυναστεύει παντού γύρω σου. Ένας πόλεμος υποσυνείδητου και εσωστρέφειας… Θυμήσου τι έλεγε ο Ηράκλειτος: “Πόλεμος πάντων Πατήρ”. Ο ιδιότυπος αυτός «πατέρας» σου σε ανέθρεψε! Σου έμαθε να νευριάζεις και καλλιέργησε  μέσα σου κάθε λογής επιθετικό συναίσθημα. Σου χάρισε και δυο αδερφές, την οργή και την εκδίκηση. Δύσκολο λοιπόν να ξεφύγεις από την φύση σου. Ο θυμός είναι συναίσθημα. Μπορεί να’ ναι και ένστικτό. Έχεις μάθει να λειτουργείς μόνο με τα ένστικτά σου. Για να μην γίνομαι ωστόσο απόλυτος, επαναδιατυπώνω ως εξής: Ενίοτε λειτουργείς ενστικτωδώς. Σε κάλυψα τώρα;

Και τι ενεργοποιεί, τα ένστικτα σου άραγε;

Καταρχάς, οι αισθήσεις. “ Όλα τούτα που θωρώ, γρικώ, γεύουμαι, οσφραίνουμαι κι αγγίζω είναι πλάσματα του νου μου… Μέσα στα κατώγια μου, οι πέντε μου ανυφάντρες δουλεύουν, υφαίνουν και ξυφαίνουν τον καιρό και τον τόπο, τη χαρά και τη θλίψη, την ύλη και το πνέμα.”Βάλσαμο τα λόγια αυτά του Καζαντζάκη όπως έρχονται και κουμπώνουν με την ανθρώπινη σου φύση. Αφού λοιπόν έμαθες να αντιλαμβάνεσαι  και να εξηγείς τον κόσμο γύρω σου,  σύμφωνα με αυτά που βλέπεις, ακούς, γεύεσαι, μυρίζεις και αγγίζει, τότε είναι αδύνατον να μην οργίζεσαι καθώς έμαθες να κρίνεις με αυτά. Τίποτα πέρα από αυτά και πίσω από αυτά. Ένστικτό σου ο θυμός. Η ατελής σου φύση. Η ψυχή σου ακροβατεί ανάμεσα στο θυμικό και στην αρετή. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη,  όλα όσα κάνεις ή όλα όσα αισθάνεσαι είναι άλλοτε «έλλογα» και άλλοτε «άλογα». Τα άλογα είναι όσα υπακούν στις αισθήσεις και τα ένστικτά σου, ενώ έλλογα όσα υποκινούνται απ’ την λογική. Ο θυμός σου λοιπόν είναι αίσθημα απόλυτα φυσικό, εσύ όμως είσαι έλλογο ον. Συνεπώς το πώς διαχειρίζεσαι τον θυμό σου, πως τον εκφράζεις, πόσο διαρκεί και με ποιον θυμώνεις αποτελούν αναντίρρητα μια λογική διεργασία. Σκέφτεσαι άραγε ποτέ ή απλά θυμώνεις;

Γι’ αυτό λοιπόν, όποιος δεν θυμώνει είναι κάτι πέρα και πάνω από τον άνθρωπο. Όποιος όμως δεν θέλει να θυμώσει, θεωρείται ενάρετος.  Σκέψου λοιπόν ότι  μπορείς να θυμώσεις, αυτό είναι βέβαιο. Θέλεις όμως να θυμώνεις; Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο απ’ το να σε οδηγεί η συμπεριφορά ή στάση κάποιου στην οργή. Θαρρείς μάλιστα πως αν θυμώσεις, γίνεσαι  δυνατός και επιβάλλεσαι. Ο θυμός όμως είναι ένστικτο, επίκτητο χαρακτηριστικό της φύση σου. Η δύναμή σου εξαρτάται από το πώς ανταποκρίνεσαι στον θυμό σου. Προς όφελος σου ή εις βάρος κάποιου; Σίγουρα ξέρεις τι εννοώ, όταν λέω: εις βάρος κάποιου.  Υποθέτω ότι η επόμενη ερώτησή σου είναι: Έχω την ικανότητα να στρέψω τον θυμό προς όφελος μου;

Μέχρι τώρα, ο θυμός σου είναι αυτοκαταστροφικός. Η οργή σου μοιάζει με ένα «πυρακτωμένο» κάρβουνο, το οποίο με μένος εκτοξεύεις στο κεφάλι του άλλου… Αυτού του «άλλου» που σε εκνεύρισε, σε πλήγωσε, σε αδίκησε. Πρόσεξε όμως το εξής. Πριν το κάρβουνο προσγειωθεί στο κεφάλι του «άλλου», πρώτα εσένα θα κάψει. Εσένα που το πήρες στα χέρια σου! Πόσο χρόνο σπατάλησες για να εκδικηθείς κάποιον; Εδώ πρόκειται για τον εκδικητικό θυμό. Αναλώθηκες με σκοπό να βρεις τα τρωτά του σημεία. Ο θυμός σου όμως δεν εκτονώνεται σε βάρος κάποιου.  Αντίθετα σε αδρανοποιεί και σε απομακρύνει από κάθε προσωπικό σου στόχο.

Θυμώνεις και επιβεβαιώνεις πανηγυρικά την «κακιά» σου συνήθεια: θέλεις πάντα τα πράγματα να γίνονται όπως τα θες. Τις περισσότερες φορές, δεν είσαι θυμωμένος. Μάλλον είσαι απογοητευμένος. Απογοητεύεται μόνο όποιος περιμένει και δεν έρχεται. Όποιος ζητά και δεν του δίνεται. Όποιος ψάχνει και δεν βρίσκει. Πρώτα απογοητεύεσαι και μετά θυμώνεις.  Και θυμώνεις με κάποιον που δεν ήρθε ποτέ, με κάποιον που δεν σου έδωσε τίποτα. Θέλεις να τον εκδικηθείς για όλα όσα δεν σου ήρθαν, δεν σου δόθηκαν και δεν βρήκες από αυτόν. Είμαι σίγουρος, πως μπορείς να τον εκδικηθείς. Το θέλεις όμως πραγματικά; Και τι θα κερδίσεις;

Και αν τον εκδικηθείς, θα αλλάξει κάτι; Αντί λοιπόν να θυμώνεις μαζί του και να στρέφεις αυτού του είδους τον εκδικητικό θυμό σε βάρος του, σκέψου  προς όφελος σου. Δεν αξίζει να θυμώσεις. Σίγουρα απογοητεύτηκες και έχασες πολύ χρόνο για να το καταλάβεις. Αξίζει να χάσεις κι άλλο για να τον εκδικηθείς; Ή μήπως καλύτερα, να αφιερώσεις τον χρόνο που σου έμεινε, σε κάποιον άλλον που θα έρθει και θα είναι πρόθυμος να σου δώσει. Κάνε λοιπόν την αυτοκριτική σου: Όλα όσα θέλεις να έρθουν, να σου δοθούν και να βρεθούν, αξίζουν; Άραγε υπάρχουν; Μήπως πρέπει να ξανασκεφτείς, αν πραγματικά τα θέλεις; Είναι παράλογο να τα θέλεις από τον οποιοδήποτε; Γιατί δεν μπόρεσες να τα βρεις; Μήπως δεν τα βρήκες ποτέ από κανέναν; Μήπως είναι καιρός να σταματήσεις να τα ψάχνεις;  Έτσι και μόνον έτσι, μπορείς να επωφεληθείς από τον θυμό σου. Ένας θυμός γόνιμης αμφισβήτησης σε μαθαίνει να θυμώνεις λογικά, όταν σφάλλει ή σε αδικεί κάποιος πραγματικά. Όχι επειδή απογοητεύτηκες επειδή έσφαλε ή σε αδίκησε σε σχέση με αυτά που εσύ ήθελες να έρθουν, να σου δοθούν και να τα βρεις.

Ο θυμός είναι το πιο ανίσχυρο από όλα τα πάθη. Δεν έχει κανένα αποτέλεσμα και ζημιώνει περισσότερο αυτόν που τον κατέχει παρά αυτόν στον οποίο απευθύνεται. Ίσως όμως είναι πιο ισχυρός από την λύπη. Διότι καμία φορά ενόσω είσαι θυμωμένος, γίνονται αλλαγές προς όφελός σου.  Αλλάζεις  τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο σου, που αντιμετωπίζεις τους γύρω σου και το σθένος της αυτοεκτίμησης σου. Ο θυμός είναι η αδυναμία της λογικής να επιβληθεί στα συναισθήματα. Πριν λοιπόν «επιτεθείς» σε εκείνον που σε θύμωσε, αναλογίσου αν αυτό σε κάνει πιο δυνατό. Γι’ αυτό να κατευθύνεις τον θυμό σου πάντα σε προβλήματα και όχι σε ανθρώπους. Έτσι μπορείς να περιορίσεις και τον θυμό σου. Τα προβλήματα δημιουργούνται από κοινού. Μοίρασε λοιπόν τον θυμό σου, μεταξύ εσού και του άλλου. Κάνε τον θυμό σου ευεργετικό για την λύση του προβλήματος. Σε καμία περίπτωση μην τον μετατρέψεις σε εμμονή, που στόχο θα χει την εκδίκηση.

Θυμήσου αυτό που έλεγε και ο Βούδας: “Δεν θα τιμωρηθείς για το θυμό σου, θα τιμωρηθείς από το θυμό σου.”  Θα τιμωρηθείς καθώς θα περνούν τα χρόνια και θα θυμώνεις πάντα με τους άλλους.  Όλους εκείνους τους άλλους που θα φταίνε. Άλλοτε θα φταίνε πραγματικά και άλλοτε όχι. Μόνο εσύ μπορείς να κρίνεις αν αξίζει πάντα να θυμώνεις με όλα αυτά. Αν τελικά είσαι μόνο όσα βλέπεις, όσα ακούς, όσα γεύεσαι, όσα μυρίζεις και όσα αγγίζεις…ή μήπως είσαι και κάτι άλλο ;

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Νίκος Καζαντζάκης (1927). Ασκητική. Εκδόσεις Καζαντζάκη

Αριστοτέλης (2006).  Ηθικά Νικομάχεια. Εκδόσεις  Ζήτρος