Γιώργος ΜπρεκουλάκηςΆρθρο: Γιώργος Μπρεκουλάκης
Ψυχολόγος, M.Sc. Παντείου Πανεπιστημίου
Στην κινηματογραφική ταινία “when a man loves a woman” βλέπουμε ότι το πρόβλημα του αλκοολισμού της γυναίκας αντικατοπτρίζει βαθύτερες δυσλειτουργίες ως προς την στρατηγική διαχείρισης των συναισθημάτων (attachment) στη σχέση του ζευγαριού καθώς και στην οικογένειά τους. Ο Michael (Andy Garcia), πιλότος στην πολιτική αεροπορία και η Alice (Meg Ryan), σχολική σύμβουλος, μέσα από μια σειρά συγκρούσεων στην σχέση τους προσπαθούν να ρυθμίσουν τα δυσφορικά τους συναισθήματα και να ισορροπήσουν στην μεταξύ τους σχέση και στη σχέση τους με τα παιδιά. Σε ένα αρχικό επίπεδο το αλκοόλ προσπαθεί να παίξει τον ρυθμιστή των εσωτερικών και εξωτερικών συγκρούσεων. Θα μπορούσε ένας ψυχοθεραπευτής συστημικής προσέγγισης να αναφέρει ότι το πρόβλημα του αλκοολισμού της γυναίκας αντανακλά το πρόβλημα ενός «μεθυσμένου ζευγαριού» καθ’ ότι και ο άνδρας δεν αντιλαμβάνεται την σοβαρότητα της κατάστασης της γυναίκας του και προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αρνούμενος την ύπαρξή του (για παράδειγμα προτείνει στην γυναίκα του να πραγματοποιήσουν ένα ταξίδι αναζωογόνησης της σχέσης τους).
Το ζευγάρι αναζητώντας βοήθεια σε κλινική αποτοξίνωσης από το αλκοόλ και στην συνέχεια στη θεραπεία ζεύγους και στις ψυχοθεραπευτικές ομάδες που συμμετέχουν ο καθένας ξεχωριστά δημιουργούν ένα πλαίσιο συμμαχίας μέσα από το οποίο προσπαθούν να διαπραγματευτούν συναισθηματικά την μεταξύ τους σχέση. Αφού αντιμετωπίζεται το πρόβλημα του αλκοόλ αναδεικνύεται μια συναισθηματικά στερητική πραγματικότητα για το ζευγάρι: ο σύζυγος εργάζεται πολλές ώρες και λείπει από το σπίτι, η σύζυγος εργάζεται και προσπαθεί να ισορροπήσει ρόλους εργαζόμενης και μητέρας.
Από την ψυχολογική οπτική του συναισθηματικού δεσμού ενηλίκων (Attachment) κατά την περίοδο της χρήσης αλκοόλ το ζευγάρι βιώνει μια αποδιοργανωμένη επικοινωνία με δυσκολία στην επίλυση των προβλημάτων. Μετά την αποτοξίνωση από το αλκοόλ το ζευγάρι διαπραγματεύεται ανασφαλή, αγχώδη, σχέση αποφυγής- αμφιθυμίας. Στις σχέσεις αποφυγής- αμφιθυμίας από τη μια επικρατεί μια έντονη επιθυμία τα μέλη ενός ζευγαριού να είναι μαζί από την άλλη επικρατεί αποφυγή λόγω της δυσκολίας διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων που αυτόματα ενεργοποιείται.
Οι ανασφαλείς, αγχώδεις- αμφιθυμικοί σύντροφοι τείνουν να περιγράφουν τον έρωτα ή την αγάπη ως μια εμμονή και οι ρομαντικές τους σχέσεις χαρακτηρίζονται από συναισθηματικές ακρότητες, ακραία ζήλια και συγχρόνως ισχυρή επιθυμία για την απόλυτη συναισθηματική σύνδεση κάτι που συχνά τρομάζει τον άλλο και τον απομακρύνει από κοντά τους. Οι αποφευκτικοί σύντροφοι κρατούν αποστάσεις στις ρομαντικές τους σχέσεις, δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τον σύντροφό τους και η δυσκολία αυτή εκφράζεται με δύο τρόπους: ή δείχνουν φοβισμένοι στο κάλεσμα για πλησίασμα ή δείχνουν απόμακροι κρατώντας αποστάσεις και απορρίπτοντας την οικειότητα. Οι αποφευκτικοί δεν πιστεύουν ότι η ρομαντική αγάπη μπορεί να διαρκέσει στον χρόνο ή ότι κάποιος μπορεί να τους ερωτευτεί με διάρκεια στον χρόνο.
Μέσα από την συμμετοχή τους σε ψυχοθεραπευτικές ομάδες ο Michael και η Alice μπορεί να αναγνωρίσουν τις ανασφαλείς στρατηγικές (αμφιθυμία- αποφυγή) συναισθηματικής διαχείρισης, μπορεί να εντοπίσουν δυσλειτουργικά πρότυπα επικοινωνίας που έχουν «κληρονομήσει» από τις οικογένειες καταγωγής τους και με πυξίδα ένα “λειτουργικό μαζί” να καταφέρουν να ισορροπήσουν μέσα από μια ασφαλή στρατηγική (Secure Attachment) συμβίωσης. Στην ασφαλή στρατηγική συναισθηματικού δεσμού τα ζευγάρια προσπαθούν να μην επιτρέπουν στο «δηλητήριο» των σχέσεων και των μνημών του παρελθόντος να επηρεάσει στο παρόν την μεταξύ τους σχέση. Σε μια ασφαλή συναισθηματικά σχέση ένα ζευγάρι μπορεί να συνυπάρχει δίνοντας και παίρνοντας υποστήριξη, νιώθοντας αυτοπεποίθηση και άνεση. Επίσης, δεν νιώθουν δυσφορία όταν ο ένας σύντροφος πλησιάζει τον άλλο συναισθηματικά και δεν βασανίζονται από φόβους εγκατάλειψης. Η σχέση δημιουργεί στο ζευγάρι συναισθήματα οικειότητας.
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Atkinson, B. (2005). Emotional intelligence in couples therapy: Advances from neurobiology and the science of intimate relationships. New York: Norton.
Berman, W. H., Marcus, L. & Berman, E. R. (1994). Attachment in marital relations. In Sperling, M.B. and Berman, W. H. (Eds.), Attachment in Adults, pp. 204-231. NY: Guilford Press.
Butzer, B., & Campbell, L. (2008). Adult attachment, sexual satisfaction, and relationship satisfaction: A study of married couples. Personal Relationships, 15, 141-154.
Cassidy, J. & Shaver, P. S. (2008). Handbook of Attachment 2nd ed. New York: Guilford Press.
Clulow, C. (2001). Attachment Theory and the Therapeutic Frame in Adult Attachment and Couple Psychotherapy: The Secure Base in Practice and Research. Philadelphia: Brunner Routledge.
Fishbane, M.D. (2007). Wired to connect: neuroscience, relationships, and therapy. Family Process, 46,395–412.
Johnson, S.M. (2000). Emotionally focused couples therapy: Creating a secure bond. In F.M. Dattilio (Eds), Comparative treatments in relationship dysfunction, pp. 163-185. New York: Springer.