Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Μένη Κουτσοσίμου
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
ΜΔΕ στην Κοινωνική Ψυχιατρική-Παιδοψυχιατρική
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων
Μεταδιδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων στην Ποιότητα Υπηρεσιών
(n) when fate fucks you in all sorts of creative ways… και σου κλείνει και το μάτι…
Πόσες φορές έχεις ακούσει ή σου έχουν πει τη φράση χάλια κάρμα (;)… το χει το κάρμα σου (;)… πληρώνεις σπασμένα (;) Σαν να τιμωρείσαι για πράξεις του παρελθόντος σου, ένα πράγμα. Σου πηγαίνουν όλα στραβά; «Καθάρισε» το κάρμα σου!
– Το ‘χεις;
– Χαλαρά…
Κι όμως, υπάρχουν πολλά περισσότερα μηνύματα στη σημειολογία και τη δυναμική του, από μία απλή υπόνοια τιμωρίας. Οι καρμικές καταστάσεις με ενδυναμώνουν στο να διευθετήσω τους ‘καρμικούς μου λογαριασμούς’ με τον καλλίτερο θετικό τρόπο και μου δείχνει πως να συσσωρεύσω ‘καρμική πίστωση’ για το μέλλον.
Θεωρητικά, το Κάρμα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της συμπαντικής ολότητας, κατανοώντας το ως αλυσίδα αιτιών που εκτείνεται τόσο πίσω στο άπειρο παρελθόν όσο και εμπρός, στο μέλλον. Ως όρος προέρχεται από τη σανσκριτική ρίζα kri που σημαίνει “πράττω”, επομένως σχετίζεται με την κίνηση ή την πράξη. Στη βιβλιογραφία αναφερόταν ανέκαθεν ως άγραφος φυσικός νόμος της ηθικής αιτιότητας, υπεύθυνος για την αποκατάσταση της φυσιολογικής αρμονικής κατάστασης του κόσμου, όταν αυτή διαταράσσεται. Ο Νόμος του Κάρμα μπορεί να γίνει κάλλιστα κατανοητός ως το πνευματικό ισοδύναμο του Νόμου του Νεύτωνα τον σχετικό με την Κίνηση, σύμφωνα με τον οποίο εκφράζεται η άποψη ότι για κάθε δράση (στο φυσικό επίπεδο) υπάρχει μια ίση και αντίθετη αντίδραση. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος δώσει ευτυχία θα λάβει ως αντάλλαγμα ευτυχία κι αν δώσει λύπη θα λάβει στον ίδιο βαθμό λύπη.
Ψάχνοντας για την ερμηνεία του, έπεσα πάνω στον εξής ορισμό: το κάρμα είναι μια “αρχή”. Σύμφωνα με το Συνοπτικό Αυστραλιανό Λεξικό της Οξφόρδης, η αρχή περιγράφεται ως “μια θεμελιώδης αλήθεια που συνιστά τη βάση της λογικής ή της δράσης”.
Τώρα, να υποθέσω πως αναρωτιέσαι πού τελειώνει η θεωρία και πού αρχίζει η πράξη…
Η κατανόηση του Καρμικού Νόμου με κάνει να συνειδητοποιήσω ότι σε κάθε πράξη ή επιλογή δημιουργείται ένα αντάλλαγμα, μια συνέπεια – ομοίως, δίνοντας βαθιά σπουδαιότητα στην έννοια της υπευθυνότητας και της δικαιοσύνης.
Σαν να υπάρχουν λοιπόν ποικίλα είδη κάρμα. Ορισμένοι πιστεύουν ότι το κάρμα είναι μοιραίο, ότι τα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή τους είναι αναπόφευκτα και προκαθορισμένα, πιθανόν κάτι σαν το οφθαλμός αντί οφθαλμού ή οδόντα αντί οδόντος. Φαίνεται όμως ότι γενικά δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο, καθώς συνεχώς τροποποιούμε προηγούμενα αίτια με τις πράξεις μας, και το καρμικό αποτέλεσμα δεν έρχεται πάντοτε άμεσα. Όπως διδάσκεται στη θεοσοφική προσέγγιση, ίσως χρειαστεί να περάσουν αρκετές ζωές προτού εκδηλωθούν τα αποτελέσματα κάποιων πράξεών μας.
Τα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή μας προέρχονται από αίτια που θέσαμε σε κίνηση κατά το παρελθόν. Καθώς λοιπόν κάθε πράξη μας είναι ένα νέο αίτιο, δημιουργούμε μια συνεχώς εκτεινόμενη αλυσίδα πράξεων ή γεγονότων. Ενώ λοιπόν σκεπτόμαστε για το κάρμα, νιώθουμε ότι είναι το “δικό μου” ατομικό κάρμα. Δεν λειτουργούμε όμως ως μεμονωμένα κύτταρα σ’ αυτό τον κόσμο.
“Γιατί μου συμβαίνουν όλα τα άσχημα; Για πόσο ακόμα και για τι ακριβώς πληρώνω τα σπασμένα;”. «Όλα εδώ πληρώνονται». «Από το κάρμα κανείς δεν γλιτώνει». Όλοι και όλες το έχουμε κατηγορήσει όταν για πολλοστή φορά βρισκόμαστε στο ίδιο αδιέξοδο. Όλοι και όλες όμως το έχουμε επικαλεστεί όταν νιώθουμε ότι κάποιος μας έχει αδικήσει. Έχει μια δύναμη που μας γοητεύει και μας φοβίζει ταυτόχρονα. Κι αυτό γιατί μοιάζει σαν να το καλύπτει ένα πέπλο μυστηρίου. Τι είναι, λοιπόν, το κάρμα; Και τελικά, αν νιώθουμε ότι μας κυνηγάει κάποιο κακό κάρμα, το οποίο ευθύνεται για όλα τα αρνητικά που μας συμβαίνουν, πώς μπορούμε να βγούμε από όλο αυτό;
Πώς εξοφλείται το Κάρμα;
Αν συμπεριφερθείς καλά, τότε θα προσελκύσεις μόνο τα καλά… ή μήπως όχι; Τι συμβαίνει όταν ξέρουμε πως μολονότι εμείς τηρούμε το δικό μας μέρος της συμφωνίας και συμπεριφερόμαστε όμορφα στους γύρω μας, τελικά καταλήγουμε συνεχώς να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δύστροπους εργοδότες και προϊστάμενους, αδιέξοδες σχέσεις και φίλους που τελικά μόνο φίλοι δεν αποδεικνύεται ότι είναι; Όλα αυτά δεν είναι παρά ο τρόπος που έχει το σύμπαν ώστε να μας δείξει ότι πολύ απλά δεν έχουμε πάρει το μάθημά μας. Γι’ αυτό τα ίδια σχεδόν θέματα έρχονται και ξαναέρχονται στη ζωή μας μέχρι να τα λύσουμε. Γι αυτό λοιπόν το κάρμα δεν είναι μια δύναμη που έρχεται να μας τιμωρήσει, αλλά να μας διδάξει. Μπορεί στη θεωρία αυτό να ακούγεται λογικό, αλλά στην πράξη, τι μπορούμε να κάνουμε για να “καθαρίσουμε” το κάρμα μας και να σταματήσουμε να βρίσκουμε μπροστά μας συνέχεια τα ίδια εμπόδια;
Θεωρητικά, δεν είναι εφικτό να εξαλείψει κανείς τις επιρροές που έχουμε ενεργοποιήσει στο παρελθόν, αλλά μπορούμε να επιδράσουμε στην πορεία της ζωής μας οποιαδήποτε στιγμή, διοχετεύοντας “νέες ενέργειες προς νέες κατευθύνσεις”. Η ομορφιά στις πράξεις μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει μέρος αυτής της νέας ενέργειας που βοηθά την εσωτερική μας ανάπτυξη. Κατά συνέπεια, μπορεί να τεθεί το ερώτημα: Υπάρχουν καρμικές καταστάσεις που να οδηγούν κυρίως στην εσωτερική ανάπτυξη ενός ανθρώπινου όντος; Αυτό απαιτεί εξέταση.
Όσο «βάρος» έχουν οι πράξεις μας άλλο τόσο έχουν και οι σκέψεις μας… κι ενώ μπορεί πράγματι, οι συνθήκες στο γραφείο να είναι εκνευριστικά άγριες, κι εσύ να μην έχεις φερθεί άσχημα ποτέ και σε κανένα συνάδελφο, πόσο σίγουρος/η είσαι ότι οι σκέψεις σου είναι το ίδιο καθαρές; Κάθε άσχημη σκέψη αποτελεί άσκηση βίας… Όταν λοιπόν έχεις εκστομίσει το κορυφαίο “καλά να πάθει” ή “όλα εδώ πληρώνονται”, φυσικά κι επιβεβαιώνεται ο νόμος της αιτίας και του αποτελέσματος όταν επιτέλους ξεσκεπάζεται η ανήθικη συμπεριφορά ενός συναδέλφου που παρουσιάζει τις ιδέες των άλλων σαν δικές του, αλλά άλλο τόσο οι αρνητικές σκέψεις λειτουργούν σαν βαρίδια για το δικό μας κάρμα, αν βαθιά μέσα μας ευχόμαστε τα χειρότερα για τον άλλο.
Οι πιο καμουφλαρισμένες όμως αρνητικές σκέψεις δεν είναι αυτές που κάνουμε για τους άλλους, αλλά για εμάς τους ίδιους. Πόσες φορές έχεις πιάσει τον εαυτό σου να σκέφτεσαι ότι, για να πέφτεις συνέχεια σε σχέσεις-αδιέξοδα, ότι δεν αξίζεις κάτι καλύτερο; Γνωρίζεις όμως ότι ασκείς έναν καλά κρυμμένο τρόπο άσκησης βίας απέναντι στον Εαυτό σου, ο οποίος δεν κάνει τίποτα άλλο από το να φορτώνει το κάρμα σου με ακόμα περισσότερα βαρίδια;
… “το δάχτυλο που δείχνει το φεγγάρι δεν είναι το φεγγάρι”… Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το κλειδί για να καθαρίσεις το κάρμα σου. Σκεπτόμενοι ότι έχουμε κακό κάρμα παγιδευόμαστε στα δίχτυα που εμείς έχουμε ρίξει στον εαυτό μας. Ό,τι κι αν έχει συμβεί στο παρελθόν, δεν χωράνε αρνητικές σκέψεις που μας παγιδεύουν στο παρόν και το μέλλον. Η δύναμη του νου αποδεικνύεται λαγούμι όταν δεν αξιοποιηθεί σωστά. Ο ασυνείδητος νους ξαναδημιουργεί τις ίδιες απεικονίσεις και προβολές, χωρίς καν να το γνωρίζεις. Έτσι λοιπόν, φέρνεις συνεχώς στη ζωή σου εμπειρίες που είναι σύμφωνες με τις σκέψεις σου. Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις. Ό,τι σκέφτεσαι αυτό έλκεις. Αν λοιπόν οι σκέψεις σου είναι κλειδωμένες στο παρελθόν, τότε είσαι καταδικασμένος/η να το επαναλαμβάνεις».
Πιστεύω λοιπόν ότι όσο γυρίζει ο τροχός του κάρμα, οποιαδήποτε στιγμή το αποφασίσεις, μπορείς να βγεις από το πλαίσιο αυτού του τροχού. Το τώρα σε απελευθερώνει από το κάρμα, καταβάλλοντας τη δέουσα προσπάθεια, καθώς η δύναμη της επανάληψης τρέφεται από τις πεποιθήσεις, τα νοητικά και τα συναισθηματικά μοτίβα του καθενός.
… Και κάπου εκεί το στιγμιαίο κάρμα θα σε αρπάξει.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Australian Concise Oxford Dictionary American Psychological Association, The “science of karma” karma.aspx
Converse BA, Risen JL, Carter TJ. (2012). Investing in Karma. Psychological Science 0956797612437248.