ΑnimartistsΆρθρο: Γεωργία Κιζιριδου
Εξελικτικη- Σχολική Ψυχολόγος
Αδιαμφισβήτητα, η σχέση μητέρας- γιου είναι από τις πιο πολυσυζητημένες. Ήδη από το 440 π.Χ. ο Σοφοκλής στο έργο “Οιδίπους Τύραννος”, αναφέρει τον Οιδίποδα ως τραγική φιγούρα, ο οποίος συνάπτει εν αγνοία του ερωτική σχέση με τη μητέρα του Ιοκάστη και εν τέλει σκοτώνει τον πατέρα του Λάιο. Εμπνευσμένος από την εν λόγω ιστορία ο πατέρας της ψυχανάλυσης, ο Freud, κάνει λόγο για το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, αναφερόμενος στα ερωτικά συναισθήματα που αναπτύσσει το αγόρι απέναντι στη μητέρα του σε μικρή ηλικία, ανταγωνιζόμενο τον πατέρα του. Τι ακριβώς συμβαίνει όμως όταν το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα συνεχίζει να υφίσταται ακόμα και όταν ενηλικιώνεται το αγόρι;
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι μητέρες με τους γιους τους αναπτύσσουν μία λατρευτικού τύπου σχέση, στην οποία δύσκολα μπορεί κάποιος τρίτος να παρισφρήσει. Μάλιστα, οι περισσότερες γυναίκες επιθυμούν να αποκτήσουν γιο, φαντασιωμένες ότι θα αναθρέψουν τον ιδανικό άντρα που θα τις έχει βασίλισσες. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για γυναίκες που κουβαλούν κατάλοιπα άλυτων συμπλεγμάτων από την πατρική τους οικογένεια. Πιο ειδικά, η σχέση τους με τον πατέρα τους χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις και συναισθηματική ανεπάρκεια. Στο γάμο τους συνειδητά ή ασυνείδητα, συγκρίνουν την πατρική σχέση που βίωσαν με τη συντροφική. Όταν ο σύντροφος δεν τις ικανοποιεί συναισθηματικά ή είναι απών για τον οποιονδήποτε λόγο (διαζύγιο, εγκατάλειψη, θάνατος), προκειμένου να ικανοποιήσουν τις συναισθηματικές ανάγκες τους, στρέφονται στο γιο τους και δημιουργούν μια συγχωνευτική σχέση. Πρόκειται για μια σχέση με υψηλές προσδοκίες, καθώς το παιδί τους καλείται να καλύψει τα συναισθηματικά κενά της μητέρας του που προϋπάρχουν από τη δική της παιδική ηλικία. Ποια είναι λοιπόν τα χαρακτηριστικά αυτής της σχέσης;
Πρόκειται για μια σχέση βαθιά συναισθηματική, παρόλο που δεν είναι σεξουαλική. Ο γιος ουσιαστικά είναι ο μετατεθημένος έρωτας της μητέρας του, γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται από υπερπροστατευτικότητα και επιείκεια από πλευράς της. Ωστόσο, επειδή ελλοχεύει ο φόβος της απόρριψης από το γιο, δεν είναι λίγες οι φορές που υπάρχουν εναλλαγές μεταξύ της υπερβολικής φροντίδας με επιθετικές συμπεριφορές. Το αρσενικό παιδί λοιπόν, λαμβάνει τη θέση του υποκατάστατου του συντρόφου και πολλές φορές γίνεται αποδέκτης της θλίψης και της απογοήτευσης της μητέρας του από τις προγενέστερες αρσενικές φιγούρες της ζωής της. Έτσι λοιπόν χτίζεται μια σχέση συνεξάρτησης μεταξύ αυτών και τελείται ένας συμβολικός γάμος που συμφωνούν στα εξής: Η μητέρα υπόσχεται να φέρεται στο γιο της ως μικρό θεό που θα φροντίζει για όλες τις ανάγκες του και ο γιος αναλαμβάνει να υπενθυμίζει στη μητέρα του ότι είναι μια ξεχωριστή γυναίκα που της αξίζει να την αγαπάνε και να την φροντίζουν. Ποιες είναι λοιπόν οι συνέπειες στη ζωή του γιου για τις μικροϋπηρεσίες της μητέρας του;
Έχει παρατηρηθεί ότι ο γιος μπορεί να εκδηλώσει μέχρι και θηλυπρεπή σαγηνευτική συμπεριφορά, με στόχο να προκαλέσει την επιστροφή του πατέρα του. Σε κάποιες περιπτώσεις του προκαλείται τόσο ισχυρό άγχος από αυτή τη συγχώνευση με τη μητέρα του, που από το φόβο της αιμομιξίας, εκδηλώνει ως άμυνα ομοφυλόφιλες τάσεις. Σε περίπτωση που συναφθεί σχέση με γυναίκα είναι έκδηλος ο φόβος της δέσμευσης και τείνει να θανατώνει οποιαδήποτε σχέση με συναισθηματική εγγύτητα. Χαρακτηρίζει τις σχέσεις του κατά βάση σεξουαλικές και όχι συντροφικές, καθώς συναισθηματικά ανήκει στη μητέρα του. Συχνό φαινόμενο είναι και αυτό του αυτοερωτισμού και της ενασχόλησης ίσως και σε υπερβολικό βαθμό, με την πορνογραφία, ως απόδειξη του ευνουχισμού που έχει υποστεί από τη μητέρα του. Στο τέλος ο γιος καταλήγει να είναι ένας πικρόχολος Δον Ζουάν με βαθιά συναισθηματική ανωριμότητα. Ποιος είναι τελικά ο ρόλος των γονέων στη ζωή του αγοριού;
Πολύ βασικό ρόλο παίζει ο πατέρας, ο οποίος οφείλει να ικανοποιεί συναισθηματικά και σεξουαλικά τη μητέρα. Με αυτόν τον τρόπο απομακρύνει υγιώς τη μητέρα από το γιο. Η μητέρα του γιου από την άλλη, σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να ξεχνά και τους άλλους ρόλους που καλείται να παίξει στη ζωή της, όπως είναι αυτός της εργαζόμενης, της φίλης, της ερωμένης, της συντρόφου. Εξάλλου, μια ικανοποιημένη γυναίκα μεταλαμπαδεύει την αισιοδοξία των σχέσεων κι αποτελεί θετικό πρότυπο για το παιδί της. Με τη σειρά του ένας ισορροπημένος συναισθηματικά άντρας επιθυμεί να ικανοποιήσει με τη σειρά του την εκάστοτε γυναίκα που θα συμπορευθεί μαζί του. Με λίγα λόγια, μαθαίνει σταδιακά από αγόρι να γίνεται και να φέρεται ως ολοκληρωμένος άντρας.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Corneau, G. (2004). Υπάρχει ευτυχισμένος έρωτας; Αθήνα: Κέδρος
Καλλιέρι, Λ. (2013). Άνδρας: Ο αγαπημένος άγνωστος. Αθήνα: Πατάκης