Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Μένη Κουτσοσίμου
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
ΜΔΕ στην Κοινωνική Ψυχιατρική-Παιδοψυχιατρική
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων
Μεταδιδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων στην Ποιότητα Υπηρεσιών
Υπάρχουν πόνοι που έχουν χάσει τη μνήμη τους και δεν θυμούνται γιατί είναι πόνοι. Θα μιλήσουμε λοιπόν για τα λεγόμενα ψυχοσωματικά προβλήματα και θα προσπαθήσω να μιλήσω στην πιο απλή γλώσσα για να γίνω κατανοητή στους πολλούς.
«Μη μ’ αγγίζετε, θα βάλω τα κλάματα».
Όταν νομίζουμε ότι αντιμετωπίζουμε μία επίθεση, γινόμαστε αρκετά ευαίσθητοι και ιδιαίτερα τρωτοί, ώστε αυτό που μας άφηνε αδιάφορους στο παρελθόν, τώρα να μας εξοργίζει. Το τέλος της ανεκτικότητας έρχεται να συμπληρώσει τη διογκωμένη αντίδραση. Και τη στιγμή εκείνη εμφανίζονται τα λεγόμενα λειτουργικά συμπτώματα, καθώς η ίδια η σωματική λειτουργία έχει διαταραχθεί. Όσο και να το παλεύετε μέσα σας, τα προσωρινά συμπτώματα θα δημιουργήσουν αληθινές ασθένειες. Από την ένταση και την επανάληψή τους διοργανώνονται και κωδικοποιούνται παίρνοντας σχήμα, συχνότητα και διάρκεια, αποδιοργανώνοντας το σώμα.
Κάθε σύμπτωμα έχει τη δική του ιδιαίτερη γλώσσα για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του γι’ αυτό που το υποχρέωσαν να ζήσει.
«Δεν μπορώ να το χωνέψω», λέει κάποιος και παραπονιέται για προβλήματα στο στομάχι.
«Όταν ήμουν παιδί, έκανα συνέχεια εμετό. Νομίζω ότι με αυτό τον τρόπο έδειχνα ότι κάτι μ’ ενοχλούσε και δεν το άντεχα πια».
«Όταν νιώθω ανίκανη να χειριστώ μία κατάσταση που με αφορά, το κεφάλι μου πάει να σπάσει. Έτσι αναγκάζομαι να σταματήσω για λίγο ή να αποσυρθώ. Τουλάχιστον έχω έναν καλό λόγο».
«Η κολίτιδά μου επιδεινώνεται όταν μου λένε ότι αυτό που κάνω δεν είναι καλό, ότι είμαι άχρηστη και ανίκανη… και μικρή άκουγα συνέχεια τέτοια σχόλια».
«Με πονάει συχνά η καρδιά μου. Πιστεύω ότι συνδέεται με το γεγονός ότι δεν μπορώ να νιώσω πολύ χαρά ή πολύ πόνο… ό,τι νιώθω είναι ένας βουβός λυγμός».
«Έχω παρατηρήσει ότι μπουκώνει η μύτη μου. Εμφανίστηκε μετά το θάνατο του πατέρα μου. Δεν μπορώ να αναπνεύσω καλά όταν με πιάνει κρίση. Σαν να μου κόβεται ο αέρας».
«Βγάζω συνεχώς σπυράκια. Έχω φαγούρα και παίρνω καθημερινά αντισταμινικά αλλιώς δεν μπορώ να λειτουργήσω».
Η «ρωγμή» που προκαλείται στο πιο αδύνατο σημείο υποδεικνύεται ακούσια, καθώς το σώμα δεν έχει άλλο τρόπο να εκφράσει την ένταση της Ψυχής.
Από εξομολόγηση δικού μου ανθρώπου: «Έχω παρατηρήσει ότι σπάνια πονάω σε δύο σημεία συγχρόνως… καμιά φορά ο ένας πόνος ακολουθεί τον άλλο, αλλά αρκεί κάθε φορά ένας πόνος για να εκφράσει τη στενοχώρια μου. Δεν ξέρω αν τα διαφορετικά σημεία σημαίνουν ή συμβολίζουν και κάτι περισσότερο. Όταν κρατιέμαι πολύ ώρα για να πω κάτι, πονάει όλο μου το σώμα, πονάει η πλάτη μου και καμπουριάζω, πονάνε τα γόνατά μου, δεν μπορώ να με στηρίξω».
Έτσι λοιπόν, οι λειτουργικές ενδείξεις είναι ποικίλες, ενώ το σημαντικότερο μήνυμα έγκειται στο τι λέγεται με αυτή τη σωματική αντίδραση. Αυτό που θέλει να πει ο πόνος πέρα από τον τρόπο άμυνας που χρησιμοποιεί, είναι ένα γεγονός που βρίσκεται καλά κρυμμένο πίσω από τον πόνο, καμουφλαρισμένο ως επτασφράγιστο μυστικό.
Το σώμα εκφράζει τις δυσκολίες που μερικοί πιστεύουν ότι δύναται να ξεπεράσουν με τη δύναμη του μυαλού ή της θέλησης. Στη συνθήκη αυτή που εντόπισαν το πρόβλημα, θεωρούν ότι μπορούν να προχωρήσουν και να νιώθουν καλά στις επιλογές τους, χωρίς να αφήσουν την όποια συνθήκη να τους επηρεάσει. Ικανοποιημένοι λοιπόν από τον έλεγχο που ασκούν πάνω στο πρόβλημα, βιώνουν έναν χωρισμό, που φυσικά όπως κάθε χωρισμός είναι οδυνηρός, αλλά αφού είναι για το καλό τους, κανονικά θα έπρεπε να αισθάνονται όλο και πιο καλά… Στη θυσία αυτή συμπεριλαμβάνονται και οι πραγματικοί ανθρώπινοι χωρισμοί, καθώς η προσπάθεια ελέγχου του προβλήματος που τους ταλαιπωρεί και αναζητά τρόπο έκφρασης είναι υπεράνω όλων.
Δεν λειτουργεί όμως έτσι το σύμπτωμα…
Δεν μπορούμε να του φερθούμε έτσι και να περιμένουμε ότι θα εξευμενίσουμε τα πνεύματα. Ποιος αντέχει όμως να αντιμετωπίσει τη θλιβερή πραγματικότητα, αυτό δηλαδή που παλεύει να αποφύγει;
Μα τι άλλο σου μένει να κάνεις εκτός από το να έρθεις αντιμέτωπος με τα αδιέξοδα, να αναγνωρίσεις τον πόνο που κρύβει η εμπειρία που έχεις εσωτερικεύσει, ένας χωρισμός, η απώλεια ενός δικού σου ανθρώπου, η ακύρωση και η αμφισβήτηση στο πρόσωπό σου, η αδυναμία σου να είσαι παρών – παρούσα όταν αυτό ήταν επιβεβλημένο ή μία ακόμη αλλαγή στη ζωή σου που σε φοβίζει ότι θα είναι προς το χειρότερο;
Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να γιατρέψεις έναν πόνο παρά μόνο αν τον φανερώσεις… με όποιο κόστος. Με το να τον καταχωνιάσεις σε μία γωνιά του μυαλού σου και να πιστεύεις θεωρητικά ότι το ελέγχεις καθώς δεν ακούγεται στη σιωπή των σκέψεών σου που έχεις συντονίσει, στη μοναχικότητά σου, με το να θέλεις να τον κάνεις να σωπάσει ή κοιμίζοντάς τον με αναλγητικά ή αγχολυτικά, δεν θα τον ξεγελάσεις… πάμε στοίχημα ό,τι θες. Δεν μπορείς να τον εμποδίσεις από το να συνεχίσει να δρα ύπουλα μέσα σου και κυρίως εις βάρος της υγείας σου. Και εννοείται φυσικά ότι αγνοώντας τον, δεν θα εξαφανίσεις τις αιτίες που τον προκάλεσαν, οι οποίες πανταχού παρούσες φαντάσματα, θα σε κάνουν ακόμη πιο δυστυχισμένο και εν τέλει θα σε καταβάλλουν σωματικά.
Όσο για εκείνους που συνεχίζουν να αμφιβάλουν ότι η όποια εξωτερική βοήθεια από τον ειδικό υπερτονίζει την αδυναμία τους, καλά θα κάνουν να το ξανασκεφτούν. Φυσικά και δεν ευθύνονται για την αποτυχημένη προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Κι έτσι δεν μπορούν να διακρίνουν τα θετικά οφέλη μιας επιλογής για κλήση βοήθειας.
Και τότε Αυτός που ξέρει, σωπαίνει. Γνωρίζω ότι θα έρθει η στιγμή που θα μου ζητήσεις εξηγήσεις. Για Σένα.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
BensaidC. (1994). Αγάπησε τον εαυτό σου, η ζωή θα σε αγαπήσει. Σειρά, Ψυχολογία. Νέα Σύνορα, Εκδόσεις Λιβάνη.
Smadja C. (2011). Ψυχοσωματικά παράδοξα Εκδόσεις Μετά.