Το σταυροδρόμι της Απογοήτευσης

Άρθρο: Χριστίνα Πανταζή
Ψυχολόγος

Επιμέλεια: Ίριδα Γουδέλη
Εκπαιδευτικός

Αν σας προ(σ)καλούσα όλους να σκεφτείτε και να θυμηθείτε την πρώτη εικόνα  που θα σας ερχόταν στο μυαλό  ακούγοντας τη λέξη «Απογοήτευση», κάποιες από αυτές τις εικόνες θα μπορούσαν  να συνοψισθούν στις εξής: κάποιος θα σκεφτόταν μια ερωτική απογοήτευση όπου η κοπέλα που του άρεσε πολύ δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του, άλλος θα σκεφτόταν το χωρισμό του και ότι έχει απογοητευτεί από τις γυναίκες,  άλλη  κοπέλα θα ένιωθε απογοήτευση γιατί είναι άνεργη, έχει τελειώσει τη τριτοβάθμια εκπαίδευση και δεν βρίσκει δουλειά, άλλος θα ήταν απογοητευμένος με το όλο πολιτικό σύστημα της χώρας, μετά κάποιος θα είχε ιδεολογικές απογοητεύσεις όπου η εξουσία διαφθείρει τον άνθρωπο και όχι το εκάστοτε πολιτικοοικονομικό σύστημα. Ένας άλλος άνθρωπος μπορεί να έχει απογοητευτεί από τον εαυτό του,  που δεν μπόρεσε να ανταπεξέλθει με τον ενδεδειγμένο  τρόπο σε μια συγκεκριμένη κατάσταση, άλλος μπορεί να έχει απογοητευτεί με τον κολλητό του που δεν του συμπαραστάθηκε σε μια δύσκολη στιγμή, άλλος μπορεί να είναι γονιός και να απογοητεύεται με το παιδί του που δεν πληροί ή αντιδρά πεισματικά στις δικές του προσδοκίες, κάποια έχει απογοητευτεί με το γάμο της και με τον άνθρωπο που επέλεξε να μοιραστεί το υπόλοιπο της ζωής της,  άλλος έχει τις δικές του απογοητεύσεις με το Θεό και αμφιταλαντεύεται η πίστη του, άλλος με την αδικία που βλέπει να βασιλεύει στην κοινωνία γύρω του και ούτω καθεξής. Απογοητεύσεις, απογοητεύσεις και ξανά απογοητεύσεις που μπορεί να εξαρτώνται από ένα γεγονός ή ακόμη σε ένα σύνολο πραγμάτων οδηγώντας συχνά σε μια συγκεκριμένη πεσιμιστική οπτική ζωής και σε ακραίες περιπτώσεις, σε μια άκρως μηδενιστική αντίληψη.

Αναμφίβολα το ζήτημα της απογοήτευσης αποτελεί ειδικά στην σημερινή εποχή αλλά και γενικότερα, ένα ζήτημα που αφορά όλους-  ή σχεδόν όλους- που σημαίνει ότι κάποτε, με κάποιο τρόπο , για κάποιο λόγο κάποιος βίωσε μια ματαίωση, μια απομυθοποίηση, μια βουτιά από το ροζ συννεφάκι, ίσως στέρηση κάποιας επιθυμίας. Ούτως η άλλως, η ίδια η λέξη είναι συνθετική καθώς  αποτελείται από το α’ συνθετικό –από, πού δηλώνει την απόσταση, απομάκρυνση, αφαίρεση – ίσως αναφέρεται και στο χρόνο και από το β’ συνθετικό –γοητεία, που δηλώνει το ελκυστικό, το απατηλό, το σαγηνευτικό. Συνεπώς κάποιος απομακρύνεται από κάτι που του προκαλεί έλξη και σαγήνη, και συνεπώς απογοητεύεται , που σημαίνει ότι νιώθει συναισθήματα όπως θυμός, άρνηση, φόβος, θλίψη.

Η απογοήτευση καθώς περιέχει τη ματαίωση από κάτι που ίσως επιθυμούσαμε , μας τοποθετεί σε ένα σταυροδρόμι και μας καλεί να επιλέξουμε μια εκ των δύο οδών: Την  Κάθαρση και Την Άρνηση. Και οι δύο δρόμοι  προϋποθέτουν ένα σύνολο σκέψεων, συναισθημάτων, πρακτικών που έχουν τελείως διαφορετική κατεύθυνση. Ας προσπαθήσουμε να τις δούμε και τις δύο οδούς, να τις προσεγγίσουμε, να τις κατανοήσουμε για να μπορέσουμε να δούμε και τη κατεύθυνσή τους. H Κάθαρση περιέχει σκέψεις όπως αποδοχή της κατάστασης, διαχωρισμό και κατανόηση των αντικειμενικών συνθηκών και της προσωπικής μας κατάστασης , υποστήριξη που μπορούμε να δεχτούμε από ανθρώπους που είναι δίπλα μας, συναισθήματα όπως θλίψη, θυμός, τα οποία ανεχόμαστε, αγκαλιάζουμε και προσπαθούμε να κατανοήσουμε και πρακτικές όπως δραστηριότητες που μας αρέσουν, μας ηρεμούν, μας εκφράζουν, μας δίνουν μια ενεργητική και δημιουργική ώθηση και θα είναι οι προπομποί για ένα δυνατό, νέο ξεκίνημα με νέες βάσεις στη ζωή μας. Αρά στην Κάθαρση, την απογοήτευση δεν την βυθίζουμε, δεν την εξαφανίζουμε, αλλά την αγκαλιάζουμε, την αποδεχόμαστε, την επεξεργαζόμαστε και χτίζουμε σιγά σιγά μετατρέποντάς τη σε νέες οπτικές και αφετηρίες. Και φαίνεται δύσκολο ή ωραιοποιημένο θεωρητικά αλλά χρειάζεται επιμονή, υπομονή, και ίσως λίγη πίστη στον εαυτό μας για να μπορέσουμε να δούμε αποτελέσματα στο μέλλον.

Στην άλλη οδό, στην Άρνηση, το άτομο αφήνεται να πλημμυρίσουν και να ξεχειλίσουν μέσα του τα συναισθήματα του θυμού, της θλίψης τα οποία κατακάθονται, και καθώς είναι δύσπεπτα για τον οργανισμό, δημιουργούν παραίτηση, άρνηση, κυνισμό, ξέσπασμα σε αβίαστες αποφάσεις και πρακτικές, παρορμητισμούς, οργή και όταν παγιωθούν μπορεί το άτομο να της  επεκτείνει σε όλο το φάσμα της καθημερινότητας και να το μετατρέψει σε ένα τρόπο ζωής που ενέχει την συνεχή δικαιολογία, την υπερβολική εστίαση σε παράγοντες έξω από τον ίδιο ωθώντας τον σε μια παθητική και μεμψίμοιρη συμπεριφορά, την εκ των προτέρων απόρριψη σε δυνητικές σκέψεις, αποφάσεις και  δράσεις που ενδέχεται να έχουν ένα διαφορετικό αποτέλεσμα και καταλήγουν σε μια περισσότερο αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Άρα επιλέγοντας αυτή την οδό, στην ουσία εξοστρακίζουμε την ματαίωση με κάθε δυνατό τρόπο που νιώσαμε είτε από τον ίδιο μας τον εαυτό, είτε από τους άλλους και προσπαθούμε να την αποτινάξουμε από πάνω μας, με αποτέλεσμα να κατακάθεται σαν ένα κοφτερό αγκάθι όλο και περισσότερο μέσα μας.

Το παρακάτω μικρού μήκους animation των Ολλανδών Luster και Anikey, περιγράφει με υπέροχο και απλό τρόπο την ερωτική απογοήτευση, όπου ο πρωταγωνιστής της ταινίας μετά από μια απόρριψη που είχε από τη κοπέλα που αγαπούσε, αφήνεται στην συντροφιά του μαύρου και άραχνου στοιχειού που καταφέρνει να επιβληθεί στη ζωή του, να τη γεμίσει θλίψη και θυμό και να τον οδηγήσει σε μια σειρά γεγονότων που θα τον καταρρακώσουν και θα τον συνθλίψουν, μέχρι τη στιγμή που θα αποφασίσει να ξαναρχίσει το τραγούδι της ζωής  που θα τον αναγεννήσει και θα καταφέρει  να αγκαλιάσει στοργικά εκείνο το μαύρο στοιχειό, το οποίο αποδεχόμενο την ήττα του, τον εγκαταλείπει .

Άμα όμως προσπαθήσουμε να το δούμε σε κάθε είδους απογοήτευση, φλερτάρουμε πάντα με εκείνο το μαύρο στοιχείο που σαγηνευτικά έρχεται για να μας αποπλανήσει, να μας παρηγορήσει και τελικά να μας κουκουλώσει, να μας αναγκάσει να παραδώσουμε τη τόσο σημαντική και πολύτιμη ζωή μας στην θλίψη και στον οργή, στην απομόνωση, στον ωμό κυνισμό, στο φόβο να ξαναδοκιμάσουμε για να μην «τη πατήσουμε ξανά», στην άρνηση, στην εκλογίκευση ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν και τελικώς, στην παραίτηση. Το σταυροδρόμι της Απογοήτευσης προσφέρει πάντα δύο οδούς που είναι στο χέρι μας τελικώς αν μακροπρόθεσμα θα επιλέξουμε την άρνηση ή την κάθαρση.

Είτε θα αποφασίσουμε κάποια στιγμή, τη σωστή για εμάς στιγμή, να επεξεργαστούμε σφαιρικά μέσα μας το γεγονός που μας ματαίωσε και μας γείωσε απότομα , να δεχτούμε το πλήγμα και να προχωρήσουμε, δίνοντας μια ώθηση νέα που μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για νέες κατευθύνσεις, νέες προοπτικές, για αποφάσεις και πρωτοβουλίες με δημιουργικότητα ή θα ζήσουμε στο παντοτινό γιατί, στο σκοτεινό χείμαρο του θυμού και της θλίψης που θα μας κάνει φοβικούς, θα μας εσωκλείσει σε μια βεβιασμένη δικαιολογία, θα βολευτούμε στην ασφάλεια του παρελθόντος, θα ζούμε στην δυσπιστία και στην αβεβαιότητα και εν τέλει , θα μείνουμε αγκυστρωμένοι στο πρόσωπο, στην κατάσταση, στη πεποίθηση που κάποτε μας υποσχέθηκε , μέσα μας, πολλά.

Το αίσθημα της απογοήτευσης θα μπορούσε να παραλληλιστεί με μια απώλεια , με ένα πένθος που μέσα της εμπεριέχει τη παραδοξότητα του οφέλους, όπως αναφέρει και ο Χόρχε Μπουκάι:«Υπάρχει ένα πένθος που εκ πρώτης όψεως φαίνεται διαφορετικό από τα άλλα. Πρόκειται για τον πόνο που βιώνουν όσοι φαντάζονται πως θα έρθει η μέρα να αποκτήσουν κάτι, αλλά κάποια στιγμή προσγειώνονται και συνειδητοποιούν πως αυτό το κάτι ποτέ δεν θα το έχουν…Είναι φοβερό να παραδεχτούμε ότι σε κάθε απώλεια υπάρχει ένα όφελος. Ότι ο πόνος για την απώλεια θα τελειώσει αναγκαστικά με κάποιο κέρδος. Και βέβαια δεν υπάρχει απώλεια χωρίς ένα όφελος. Δεν υπάρχει απώλεια που δεν οδηγεί αναγκαστικά στην προσωπική ανάπτυξη».

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Χόρχε Μπουκαί- Ο δρόμος των Δακρύων. Εκδόσεις Opera