ΑnimartistsΆρθρο: Κώστας Μαντζίκος
Ειδικός Παιδαγωγός-Συγγραφέας
Βασιλική Αγγελοπούλου
Κοινωνική Λειτουργός
Στην έρευνα τους οι van Steensel, Bögels, Magiati και Perrin (2013) αναφέρουν ότι, ο Leo Kanner και ο Hans Asperger υποστηρίζουν πώς το άγχος μπορεί σχετίζεται με τον αυτισμό. Οι αγχώδεις διαταραχές περιλαμβάνουν ένα φάσμα κλινικών συνδρόμων, που χαρακτηρίζονται από νευρικότητα, ανησυχία, ένταση και ποικίλα σωματικά συμπτώματα (American Psychiatric Association, 2000). Γενικά, οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι συνηθέστερες ψυχιατρικές διαταραχές και επηρεάζουν περίπου το 13,6% έως 28,8% των ενηλίκων κατά τη διάρκεια ζωής τους (Alonso, Anqermeyer, Bernert, Bruffaerts et al, 2004; Kessler, Berqlund, Demler, Merikanqas &Waiters, 2005).
Οι Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) περιγράφουν μια διά βίου κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από ελλείψεις στην κοινωνική συναλλαγή, διαταραγμένη λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία, περιορισμένο εύρος ενδιαφερόντων, φαντασίας και ευελιξίας, και διαταραγμένη πρόσληψη και επεξεργασία αισθητηριακών ερεθισμάτων (American Psychiatric Association, 2013). Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι, να δείξουμε μέσα από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, πώς αρκετοί τύποι της αγχώδους διαταραχής, έχουν σχέση με τον αυτισμό. Επίσης, προσπαθούμε να δείξουμε πώς τα αυτιστικά παιδιά πρέπει να έχουν και μια κατάλληλη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, ώστε να κατανοούν και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές, που παρουσιάζουν λόγω του άγχους. Στο τέλος του άρθρου δίνεται και η προσωπική μας άποψη, για κάποια σημεία που αναφέρονται στο κυρίως μέρος μέσα από την εμπειρία μας, με αυτιστικά παιδιά και αυτιστικούς ενήλικες.
Η σχέση της Αγχώδης Διαταραχής με τις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος.
Ο Simonoff και οι συνεργάτες τού (2008) υποστηρίζουν ότι, το άγχος εμφανίζεται περισσότερο σε υψηλά ποσοστά στους νέους με αυτισμό, από ότι στον γενικό πληθυσμό. Tα άτομα με αυτές τις δύο διαταραχές ή μόνο με αυτισμό έχουν νοητική αναπηρία και μαθησιακές δυσκολίες (vanSteensel και συν., 2013)
Ένας αρκετός αριθμός ερευνών (MacNeil, Lopes, & Minnes, 2009; VanSteensel, Bogels, & Perrin 2011; White, Ollendick, & Shahill, 2009) υποστηρίζουν ότι μεταξύ 11% και 84% των νέων με αυτισμό εκφράζουν κλινικά αυξημένα επίπεδα του άγχους και οι αγχώδεις διαταραχές είναι περισσότερο συχνές στα αυτιστικά παιδιά. Υπάρχουν 8 τύποι του άγχους οι οποίοι είναι: διαταραχή άγχους αποχωρισμού, διαταραχή κοινωνικού άγχους, ειδικές φοβίες, γενικευμένες αγχώδεις διαταραχές, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχή πανικού, αγοραφοβία, διαταραχή μετατραυματικού στρες. Οι εν λόγω τύποι έχει βρεθεί ότι είναι πιο κοινοί στα αυτιστικά παιδιά (vanSteensel και συν., 2011a). Μια πρόσφατη μετά-ανάλυση ανέφερε ότι, η επικράτηση των διαταραχών άγχους σε άτομα με αυτισμό, είναι περίπου 40% (vanSteensel και συν., 2011a).
Αρκετές έρευνες (Gillott & Standen, 2007; Hofvander, Delome, Chaste, Nydén, Wentz, Ståhlberg, Herbrecht και συν., 2009; Kinrys & Wygant, 2005; Shear, Cloitre, Pine, & Ross, 2005; Tsakanikos, Costello, Holt, Bouras, Sturmey, & Newtown, 2006) υποστηρίζουν πώς το άγχος αναγνωρίζεται ως μια από τις πιο κοινές συννοσηρές δυσκολίες στους αυτιστικούς ενήλικες και αυτό το πρόβλημα είναι υψηλότερο σε αυτούς από ότι σε άλλους ενήλικες με άλλες κλινικές περιπτώσεις. Οι Costello, Egger και Agnold (2005) υποστηρίζουν πώς οι φοβίες και το άγχος είναι περισσότερο κοινά στα κορίτσια από ότι στα αγόρια, κατά τη διάρκεια των σχολικών τους χρόνων. Επιπλέον, σε πρόσφατες έρευνες του Kuusikko και των συν. (2008 ) και των Gillott, Furniss και Walter (2001) βρέθηκε ότι τα περισσότερα συμπτώματα του άγχους είναι πιο συχνά στα αυτιστικά παιδιά ηλικίας 8-15 ετών. Tα παιδιά με αυτισμό και με υψηλότερα επίπεδα της γνωστικής λειτουργίας μπορεί να εμφανίσουν περισσότερο άγχος, σε σχέση με εκείνα με χαμηλότερη γνωστική λειτουργία. Αυτό επιβεβαιώνεται και από πρόσφατες έρευνες (Sukhodolsky, Scahill, Gadow, Arnold, Aman, McDougle, McCrackenetal, 2008; vanSteensel και συν., 2013).
Από την ίδια οπτική σκοπιά, η vaSteensel και οι συν. (2013), αναφέρουν πώς υπάρχει η πιθανότητα αυτές οι δύο διαταραχές να είναι κοινές και ότι υπάρχουν 4 εξηγήσεις για αυτό:
- Το άγχος και ο αυτισμός δεν είναι πραγματικά ξεχωριστές διαταραχές, αλλά εκδηλώσεις της ίδιας υποκείμενης νόσου
- οι δύο διαταραχές είναι διαφορετικές συνθήκες, αλλά μοιράζονται τους ίδιους βασικούς βιολογικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου
- Οι δύο συνθήκες είναι διαφορετικές, αλλά η μια διαταραχή προκαλεί την άλλη
- Οι δύο διαταραχές είναι διαφορετικές συνθήκες, αλλά συν-συμβαίνουν με μεγάλη συχνότητα επειδή: α) Τα διαγνωστικά κριτήρια για τις δύο συνθήκες επικαλύπτονται· και β) Οι μέθοδοι αξιολόγησης δεν είναι αρκετά ευαίσθητες, για να γίνει διάκριση μεταξύ των δύο διαταραχών.
Πολλοί ερευνητές (Chakrabarti, 2009; Clarke και συν., 2015; DeRubeis, & Buxbaum, 2015) έχουν προσδιορίσει τα υποψήφια γονίδια τα οποία παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του αυτισμού, αλλά και στα οποία δεν έχει βρεθεί κάποια συσχέτιση με το άγχος (Muhle και συν., 2004). Από την άλλη πλευρά, άλλες έρευνες (Bogels & Brechman-Toussait, 2006; Gregory & Eley, 2007; vanSteensel και συν, 2013) υποστηρίζουν ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες (αρνητικά γεγονότα της ζωής, ανατροφή παιδιών, και οικογενειακή λειτουργικότητα), παίζουν τουλάχιστον εξίσου σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και διατήρηση του άγχους της παιδικής ηλικίας, από κάθε σύμπλεγμα γονιδίων. Και αυτοί οι παράγοντες δεν έχει βρεθεί ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην αιτιολογία του αυτισμού.
Σε αντίθεση έρχονται ορισμένες έρευνες (Gadow, Roohi, DeVincent, & Hatchwell, 2008; Murphy, Bolton, Pickles, Fombonne, Piven, & Rutter, 2000; Wood & Gadow, 2010), που έδειξαν ότι παρόμοιοι γενετικοί δείκτες έχουν βρεθεί για το άγχος σε αυτιστικά παιδιά και σε παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Επίσης, οι έρευνες αυτές έδειξαν αυξημένα ποσοστά επιπολασμού της αγχώδους διαταραχής και αυξημένη έκφραση των συμπτωμάτων του άγχους, μεταξύ των συγγενών των ατόμων με αυτισμό και ότι το άγχος στα αυτιστικά παιδιά μπορεί επίσης να συνδέεται με την οικογενειακή λειτουργικότητα. Τα γονίδια και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, καθώς και οι οικογενειακοί παράγοντες, παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του άγχους στον αυτισμό. Επομένως, η οικογένεια είναι αυτή που επηρεάζει σε αρχικό στάδιο την ψυχοσυναισθηματική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού και σε δεύτερο στάδιο το σχολείο και το κοινωνικό περιβάλλον.
Επίσης, το άγχος είναι πιο πιθανό στους νέους ανθρώπους με αυτισμό, οι οποίοι έχουν περιορισμένες και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, ελλείψεις στις κοινωνικές δεξιότητες και στην επικοινωνία και υπέρ-αντιδραστικότητα σε αισθητηριακά ερεθίσματα (Davis, Hess, Dempsey, Moree, Jenkins, Fodstad, & Matson, 2012; Spiker, Enjey, VanDyke, & Wood, 2011).
Μέσα από αρκετές έρευνες (Jacob, Landeros-Weisenberger, & Leckman, 2009; Ruzanno, Borshboom & Geurts, 2014) φαίνεται πώς ο αυτισμός και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή επικαλύπτονται σε σχέση με τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και τις τελετουργίες, ενώ ο αυτισμός και η διαταραχή κοινωνικού άγχους μοιράζονται το φόβο και την αποφυγή, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής απόσυρσης και την αποφυγή βλεμματικής επαφής.
Στο άρθρο της vaSteensel και των συν. (2013) αναφέρονται μερικά εργαλεία όπως το Autism comorbidity interview-present and lifetime version (ACI-PL), το Autism spectrum disorders-comorbidity for Children (ASD-CC), και το Baby and infant screen for children with autism traits (BISCUIT-part 2) τα οποία είναι χρήσιμα για τον πληθυσμό με αυτισμό (για περισσότερα βλ. σ. 610).
Bιβλιογραφικές αναφορές
Alonso, J., Angermeyer, M.C, Bernert, S., Bruffaerts, R., Brugha, T.S., Bryson, H., de Girolamo, G., & Graaf, R., et al. (2004). Prevalence of mental disorders in Europe: results from the European Study of the Epidemiology of Mental Disorders project. Acta Psychiatrica Scandinavica, 109 (420), 21–27.
American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4th Edition, Text Revision).Washington, DC: American Psychiatric Association.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).Washington, DC: American Psychiatric Association.
Bögels, S. & Brechman-Toussaint, M. (2006). Family issues in child anxiety: Attachment, family functioning, parental rearing and beliefs. Clinical Psychology Review, 26(7), 834-856.
Chakrabarti, B. (2009). The genetics of autism spectrum disorders: a briefing. Retrieved from http://www.autism.org.uk/professionals/healthworkers/screening/genetics.aspx
Clarke, T., Lupton, M., Fernandez-Pujals, A., Starr, J., Davies, G., & Cox, S. et al. (2015). Common polygenic risk for autism spectrum disorder (ASD) is associated with cognitive ability in the general population. Molecular Psychiatry, 21(3), 419-425.
Costello, E.J., Egger, H.L., & Angold, A. (2005). The developmental epidemiology of anxiety disorders: phenomenology, prevalence, and comorbidity. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 14 (4), 631–48.
Davis, T., Moree, B., Dempsey, T., Hess, J., Jenkins, W., Fodstad, J., & Matson, J. (2012). The Effect of Communication Deficits on Anxiety Symptoms in Infants and Toddlers With Autism Spectrum Disorders. Behavior Therapy, 43 (1), 142-152.
De Rubeis, S., & Buxbaum, J.D. (2015).Recent Advances in the Genetics of Autism Spectrum Disorder.Current Neurology and Neuroscience Reports, 15, 36.
Gadow, K., Roohi, J., DeVincent, C., & Hatchwell, E. (2008). Association of ADHD, tics, and anxiety with dopamine transporter (DAT1) genotype in autism spectrum disorder . JournalOfChildPsychologyAnd Psychiatry, 49 (12), 1331-1338.
Gillott, A., Furniss, F., & Walter, A. (2001). Anxiety in High-Functioning Children with Autism. Autism, 5(3), 277-286.
Gillott, A.,& Standen, P.J. (2007). Levels of anxiety and sources of stress in adults with autism.Journal of Intellectual Disabilities, 11 (4), 359–370.
Gregory, A. &Eley, T. (2007). Genetic Influences on Anxiety in Children: What we’ve Learned and Where we’re Heading. Clinical Child And Family Psychology Review, 10 (3), 199-212.
Hofvander, B., Delorme, R., Chaste, P., Nyden, A., Wentz, E., & Stahlberg, O. et al. (2009). Psychiatric and psychosocial problems in adults with normal-intelligence autism spectrum disorders. BMC Psychiatry, 9 (1), 35.doi:10.1186/1471-244x-9-35.
Jacob, S., Landeros-Weisenberger, A., & Leckman, J. (2009). Autism spectrum and obsessive-compulsive disorders: OC behaviors, phenotypes and genetics. Autism Research, 2(6), 293-311.
Kessler, R.C., Berqlund, P., Demler, O., Jin, R., Merikangas, K.R., & Waiters.E.E. (2005). Lifetime prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 62 (6), 593-602.
Kinrys, G. & Wygant, L. (2005). Anxiety disorders in women: does gender matter to treatment? RevistaBrasileira de Psiquiatria, 27(2), 43-50.
Kuusikko, S., Pollock-Wurman, R., Jussila, K., Carter, A., Mattila, M., & Ebeling, H. et al. (2008). Social Anxiety in High-functioning Children and Adolescents with Autism and Asperger Syndrome. Journal of Autism and Developmental Disorders 38 (9), 1697-709.
MacNeil, BM., Lopes, V.A., & Minnes, P.M. (2009). Anxiety in children and adolescents with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 29 (3), 216-229.
Muhle, R., Trentacoste, S., & Rapin, I. (2004). The Genetics of Autism. Pediatrics, 113 (5), 472-486.
Murphy, M., Bolton, P.F., Pickles, A., Fombonne, E., Piven, J., & Rutter.M. (2000). Personality traits of the relatives of autistic probands. Psychological Medicine ,30 (6), 1411–1424.
Ruzzano, L., Borsboom, D., & Geurts, H. (2014). Repetitive Behaviors in Autism and Obsessive–Compulsive Disorder: New Perspectives from a Network Analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(1), 192-202.
Shear, K.M., Cloitre, M., Pine, D., & Ross, J. (2005). Anxiety Disorders in Women. US: Anxiety Disorders Association of America.
Simonoff, E., Pickles, A., Charman, T., Chandler, S., Loucas, T., & Baird, G. (2008). Psychiatric disorders in children with autism spectrum disorders: prevalence, comorbidity, and associated factors in a population-derived sample. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 47 (8), 921-929.
Spiker, M., Lin, C., Van Dyke, M., & Wood, J. (2011). Restricted interests and anxiety in children with autism. Autism, 16(3), 306-320.
Sukhodolsky, D., Scahill, L., Gadow, K., Arnold, L., Aman, M., & McDougle, C. et al. (2007). Parent-Rated Anxiety Symptoms in Children with Pervasive Developmental Disorders: Frequency and Association with Core Autism Symptoms and Cognitive Functioning.Journal Of Abnormal Child Psychology, 36 (1), 117-128.
Tsakanikos, E., Costello, H., Holt, G., Bouras, N., Sturmey, P., & Newton, T. (2006). Psychopathology in adults with autism and intellectual disability.Journal of Autism and Developmental Disorders, 36 (8), 1123-1129.
vanSteensel, F.J.A., Bogels, S.M., & Perrin, S. (2011). Anxiety disorders in children and adolescents with autistic spectrum disorders: a meta-analysis. Clinical Child and Family Psychology Review, 14 (3), 302–317.
vanSteensel, F., Bogels, S., Magiati, I., & Perrin, S. (2013). Anxiety in Individuals with ASD: Prevalence, Phenomenology, Etiology, Assessment, and Interventions In .Patel, V., Preedy, V., & Martin, C. (Eds.). Comprehensive Guide to Autism: Springer.
White, S.W., Ollendick, T., Scahill, L., Oswald, D., &Albano, A.M. (2009). Preliminary efficacy of a cognitivebehavioral treatment program for anxious youth with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39 (12), 1652–62.
Wood, J. & Gadow, K. (2010). Exploring the Nature and Function of Anxiety in Youth with Autism Spectrum Disorders. Clinical Psychology: Science And Practice, 17(4), 281-292.