Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Μένη Κουτσοσίμου
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
ΜΔΕ στην Κοινωνική Ψυχιατρική-Παιδοψυχιατρική
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων
Μεταδιδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων στην Ποιότητα Υπηρεσιών
Ανομολόγητοι και απαγορευμένοι έρωτες παίρνουν φωτιά… ας όψεται το καλοκαίρι.
Υπάρχει κανείς σας που να μη γνωρίζει τον έρωτα του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας του Σαίξπηρ; Σίγουρα όμως λίγοι από εσάς θα γνωρίζετε ότι η βάση του εδρεύει στη μυθολογία, στην ιστορία του Πύραμου και της Θίσβης, οι οποίοι αν και έμεναν στην ίδια γειτονιά, οι γονείς τους απαγόρευαν κάθε μεταξύ τους επικοινωνία. Οι δύο ερωτευμένοι νέοι, βρίσκοντας μία χαραμάδα στον τοίχο που τους χώριζε, κατάφεραν να υπερκεράσουν και το τελευταίο εμπόδιο που τους έθεταν οι άλλοι. Καθώς λοιπόν ο έρωτάς τους ήταν υπεράνω όλων, αποφάσισαν να το σκάσουν μαζί… σύμφωνα όμως με το μύθο, βρίσκουν τραγική κατάληξη εξαιτίας μίας σύμπτωσης.
Ως Απαγορευμένος ορίζεται ο Έρωτας που έρχεται σε αντίθεση με βασικούς κανόνες που θέτει η κουλτούρα μιας κοινωνίας, όσο απελευθερωμένη κι αν θεωρείται μία κοινωνία βάσει των αποστειρωμένων ιδανικών της.
Θεωρητικά μιλώντας, ένας έρωτας μπορεί να είναι απαγορευμένος από τη συνείδησή μας. Για τους φροϋδικούς, όλα υπόκεινται στον πρώτο μας έρωτα με το γονέα του αντίθετου φύλου, που ήταν απόλυτα απαγορευμένος. Εννοείται ότι κάτι αντίστοιχο στην ολοκλήρωσή του περιέχει αιμομικτικά στοιχεία και βρίσκει έκφραση μόνο στις πράξεις ενδοοικογενειακής σεξουαλικής κακοποίησης. Έχουν προηγηθεί κείμενα που εξαντλούν τις ερμηνείες και τους συμβολισμούς αντίστοιχων επιλογών. Καλό είναι να έχεις και τις οδηγίες χρήσεως σε περίπτωση που επιλέξεις ότι δεν σου ταιριάζουν τα ψεύτικα καμώματα.
Στη φύση, έρωτας και σεξουαλικότητα συμβαδίζουν και συχνά αλληλοεξαρτώνται, αν όχι να ταυτίζονται, γεγονός που κάνει τα όρια ακόμη πιο δυσδιάκριτα.
Πώς λοιπόν μπορείς να διακρίνεις τους κανόνες και να θέσεις τα όριά σου βάσει συνείδησης, ηθικής ή μπέσας;
Όπως συμβαίνει και με άλλους τύπους αποτυχημένου έρωτα, μερικές φορές πρέπει να είσαι μέσα στο παιχνίδι για να το κερδίσεις. Με άλλα λόγια, είναι δόκιμο να εξαλείψεις τα εξωτερικά εμπόδια και να ασχοληθείς με τη σημειολογία της δικής σου επιλογής.
Σου παραθέτω τρία κριτήρια που θα σε βοηθήσουν στις δοκιμασίες που χρειάζεται να ανταπεξέλθεις:
Βήμα 1ο: Ο Έφηβος μέσα σου
Αν ο έρωτας αργοπεθαίνει, τότε είναι καλό να γνωρίζεις ότι τον τροφοδοτούσε μόνο η επανάσταση. Το ίδιο βεβαίως ισχύει και στη λογική της απόκρυψης της όποιας σχέσης για να αποφύγεις την κατακραυγή της κοινωνίας ή την αποδοκιμασία της οικογένειάς σου.
Με τη λογική αυτή, είναι πολύ απλό και μπορείς με κλειστά μάτια να κρατηθείς μακριά από τις λεγόμενες απαγορευμένες σχέσεις που αυτοπροσδιορίζονται κοινωνικά ως απαγορευμένες. Δεν θέλεις να κάνεις δεσμό με παντρεμένο άτομο; Επιλέγεις να μη βγεις λ.χ. για ποτό με παντρεμένους, κάτι που φυσικά ισχύει και για τον προϊστάμενό σου, εάν υπόκειται στην ίδια συνθήκη… τόσο απλά.
Βήμα 2ο: Ο Τοίχος μέσα σου
Φέρε στη μνήμη σου τα χρόνια που έζησες ενδεχομένως μακριά από την επιτήρηση των γονιών σου, όπου κάλλιστα δημιούργησες για σένα τον δικό σου εσωτερικό επιτηρητή. Όταν κάνεις πλέον εσύ την επιλογή, είσαι υπεύθυνος για τις συνέπειες. Η πινακίδα πάνω στον τοίχο σου λέει «μην πας από εκεί» και βρίσκεται μπροστά σου για να σου υπενθυμίζει τα δικά σου όρια.
Η περιοχή που ορίζει ο δικός μας τοίχος, ενδεχομένως να είναι μικρότερη από την αλάνα που κυκλοφορούσαμε στο παρελθόν. Για παράδειγμα, μία σχέση με έναν παντρεμένο/η να αποκλείεται δια ροπάλου, ενώ μία σχέση με κάποιον/α άλλου θρησκεύματος, να επιτρέπεται σε αντίθεση με το παρελθόν.
Ο τοίχος μέσα σου, δεν είναι απλά ένα σύνολο κανόνων – είναι περισσότερο ένα εξελισσόμενο ψυχολογικό μόρφωμα με μοναδική αποστολή να συμπεριλάβει και να αντικαταστήσει οσονούπω τον έφηβο μέσα σου. Κι όπως πολύ ορθώς περίμενες, στο σημείο αυτό φτάνεις στο χώρο της αμφιθυμίας.
Με απλά λόγια, το όχι της επιλογής σου, σημαίνει ότι οφείλεις να αντιμετωπίσεις την απώλεια. Της εφηβείας σου κυρίως – την απώλεια δηλαδή της ελευθερίας σου να κάνεις επαναστάσεις που υπονομεύουν το κοινωνικώς μη αποδεκτό ή τη διαφορετικότητα της επιλογής σου, που δεν εκφράζεται πια μέσα σου ως αρχική επιλογή.
Βήμα 3ο: Επιτέλους ελεύθερος/η
Υπάρχει μία λογική στην οποία λίγοι από εμάς είμαστε μυημένοι. Η λογική του αόρατου φράχτη, μία φυλακή που προσδιορίζει τις συνέπειες των επιλογών μας και τροφοδοτεί την αμφιθυμία μας, στην προοπτική του να παραβούμε τους κανόνες.
Η ιδέα του τρίτου βήματος απαιτεί εξειδικευμένη προσέγγιση που θα προσδιορίζει τη φύση της αμφιθυμίας σε όλες τις εκφάνσεις της. Σου έχω μιλήσει γι’ αυτή αναλυτικότερα στον τριγωνικό έρωτα, σε κείμενο που προηγήθηκε.
Αναπλαισιώνοντας τα παραπάνω, για να σε βοηθήσω λιγάκι ακόμη να σκεφτείς και να νιώσεις, μπορείς να εφαρμόζεις στην καθημερινότητά σου τον ακόλουθο μαθηματικό τύπο που περιλαμβάνει όλα τα πιθανά σενάρια του Απαγορευμένου Έρωτα:
Αν είσαι βέβαιος/η ότι αποκλείεται να παραβιάσεις τον κανόνα Χ (που ισχύει απαράβατα στη ζωή σου) και ο κανόνας αυτός σου απαγορεύει να δεσμευτείς με το πρόσωπο Ψ, μην κάνεις τη μικροϋποχώρηση να βγεις ραντεβού με αυτό το πρόσωπο.
Όσο απαγορευτικό κι αν ακούγεται αυτό το σενάριο στο μυαλό σου, σκέψου ότι τους κανόνες του παιχνιδιού τους βάζεις Εσύ…
Είναι όμως εφικτό να είσαι ποτέ απολύτως βέβαιος για κάτι τέτοιο;
Αν νιώσεις ότι αμφιταλαντεύεσαι για την επιλογή σου, μπορείς να προχωρήσεις στη δοκιμασία, υποβάλλοντας τον εαυτό σου στο εξής εικονικό τεστ. Ας υποθέσουμε ότι είσαι παντρεμένος/η με το συγκεκριμένο άτομο και έχεις δημιουργήσει μαζί του/της, οικογένεια. Θέλω να σκεφτείς τις σχέσεις που μπορεί να έχεις με την οικογένειά του, τους φίλους του, τους φίλους σας και να το κάνεις αυτό, ανεξαρτήτως ηλικίας σου και κοινωνικής σου θέσης. Στόχος της άσκησης είναι να σε βοηθήσει να δημιουργήσεις με τη φαντασία σου την εικόνα που θα προσδιορίζει τη ζωή που θα ζήσεις με το συγκεκριμένο άτομο, στην προοπτική της επίσημης επιλογής σου. Το ναι και το όχι που θα προσδώσεις στην επιλογή σου, θα σε βοηθήσει να επαναπροσδιορίσεις τα κριτήρια σε σχέση με τις ηθικές σου αξίες.
Α. Ναι είναι δυνατόν.
Β. Όχι, δεν υφίσταται.
Γ. Να παραμείνεις στο παιχνίδι… αν δεν έχεις άλλη επιλογή.
«Όμως η στέρηση είναι στέρηση, γιατί ο έρωτας που πόθησες δεν ήταν τότε αυτός, δεν ήταν εκεί, ούτε και εσύ τα κατάφερες τότε να είσαι. Πάντοτε κάτι γίνεται, κάτι και χαλάει πολύ πριν την ένωση, ή πολύ σιμά στην ένωση, χαλά κάτι από αλλού ή από σένα χαλάει. Κάθε λίγο βγαίνεις λιγότερος από την επιθυμία σου, τόσο μικρός και μωρός μπρος στο όνειρο σου. Και δεν φταίει κανείς, μόνο εσύ, πάντα. Κατά κάποιο τρόπο εσύ….» (Μάρω Βαμβουνάκη)
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Bensaid C. (1994). Αγάπησε τον εαυτό σου, η ζωή θα σε αγαπήσει. Σειρά, Ψυχολογία. Νέα Σύνορα, Εκδόσεις Λιβάνη.
Jagot, Paul L. Ψυχολογία του έρωτα. Εκδόσεις Μπίμπης Στερέωμα, Θεσσαλονίκη.
Πασκάλ Μπρυκνέρ (2013). Το παράδοξο του έρωτα, Μετάφραση Σώτη Τριανταφύλλου, Εκδόσεις Πατάκη.