Λυδία ΜυλωνάκηΆρθρο: Λυδία Μυλωνάκη
Ψυχολόγος, MSc Forensic Mental Health
Τα τελευταία χρόνια τα άτομα που πάσχουν από διαταραχές προσωπικότητας έχουν λάβει μια ιδιαίτερη προσοχή στο κόσμο της παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας και αυτό εξαιτίας των πολύ ιδιαίτερων, δύσκολων και απαιτητικών συμπεριφορών που παρουσιάζουν. Η κατάλληλη και επαρκής αντιμετώπιση της εν λόγω ομάδας ασθενών και ιδιαίτερα του πληθυσμού των εγκληματιών που πάσχουν από διαταραχή προσωπικότητας προϋποθέτει ένα καλά εκπαιδευμένο και συνεπή προσωπικό. Το προσωπικό αυτό πρέπει να κινητοποιείται με κίνητρο την παροχή υπηρεσιών σε έναν πληθυσμό με πολύ εξειδικευμένες ανάγκες, ενώ να είναι ταυτόχρονα έτοιμο να διαχειριστεί έντονες συγκρούσεις, διατηρώντας όμως μια αισιόδοξη και θεραπευτική προσέγγιση.
Τα άτομα που πάσχουν από διαταραχή προσωπικότητας έχουν αυξημένες πιθανότητες να ταλαιπωρούνται περισσότερο αλλά και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα σε σχέση με τα άτομα που πάσχουν από άλλες ψυχικές διαταραχές. Αυτό φυσικά οδηγεί σε δυστυχία, θλίψη και απελπισία τα οποία αρνητικά συναισθήματα είναι πολλές φορές δύσκολο να αντιμετωπιστούν επιφέροντας έτσι εντάσεις, εχθρική διάθεση ακόμη και σωματικές επιθέσεις προς τους ειδικούς ψυχικής υγείας.
Κάποια από τα βασικά προβλήματα που καλούνται οι ειδικοί να αντιμετωπίσουν όταν ασχολούνται με τη φροντίδα εγκληματιών που πάσχουν από διαταραχή προσωπικότητας είναι καταρχήν η αδυναμία των ατόμων να ζητήσουν βοήθεια, να εκφράσουν τα συναισθήματα τους και αντ’ αυτού να παρουσιάζουν τον εαυτό τους σε μία κατάσταση μόνιμης κρίσης. Επιπλέον, συχνά παρουσιάζουν έλλειψη εμπιστοσύνης προς τρίτους και φόβο απέναντι στην οικειότητα που δημιουργείται στα πλαίσια μιας θεραπευτικής σχέσης. Αυτό έχει συχνά ως αποτέλεσμα τα άτομα με διαταραχή προσωπικότητας να εμφανίζουν αμφίθυμα συναισθήματα για τη θεραπεία τους που πολλές φορές οδηγούν σε απόρριψη της θεραπείας αλλά και του θεραπευτή. Τα άτομα που πάσχουν από διαταραχή προσωπικότητας συχνά έχουν βιώσει ένα τραυματικό γεγονός που πολλές φορές με καταναγκαστικό τρόπο επιμένουν να αναπαριστούν φορτίζοντας έτσι με αρνητικά συναισθήματα που οδηγούν σε κίνδυνο να βλάψουν τον εαυτό τους αλλά και τρίτους. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι φορές που τείνουν να μεταφράζουν με λανθασμένο τρόπο τα κίνητρα των άλλων, δημιουργώντας ψεύτικη προσκόλληση με τους θεραπευτές. Τέλος, τα άτομα που πάσχουν από διαταραχές προσωπικότητας είναι παρορμητικά, ενώ συχνά χρησιμοποιούν ελεγκτικές στρατηγικές χειραγώγησης των ατόμων που τους παρέχουν φροντίδα.
Οι θεραπεία των ασθενών με διαταραχή προσωπικότητας αποδεικνύεται συχνά μια δύσκολη και πιεστική υπόθεση. Ακόμη και με αυτά τα δεδομένα, το προσωπικό οφείλει να διατηρεί την αισιοδοξία του και τη συνοχή του με σκοπό τη στήριξη και την επανένταξη των εγκληματιών. Οι ασθενείς συχνά κρίνουν και συγκρίνουν τους επαγγελματίες οδηγώντας σε χάσμα των απόψεων και δυσκολία στο να παρθεί μια αποτελεσματική απόφαση. Αυτό είναι το αποτέλεσμα του ότι οι ασθενείς με διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να επικοινωνούν διαφορετικά συναισθήματα, σκέψεις και γεγονότα σε καθέναν από τα άτομα που τους φροντίζουν, ενώ πολύ συχνά αμφισβητούν τις αποφάσεις των ειδικών, αλλά και αρνούνται να ακολουθήσουν τις προτάσεις τους. Ακόμη, στους εν λόγω ασθενείς παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της μίμησης άλλων ατόμων, και κυρίως του προσωπικού που τους φροντίζει που οδηγεί σε πλήρη προσοχή ή ακόμα και φλερτ προς κάποια άτομα ή προσβολές, κριτική και επιθετικότητα προς κάποια άλλα.
Όλα τα παραπάνω δεδομένα δίνουν μια εικόνα για το πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η καθημερινότητα σε μία πτέρυγα που ασχολείται με εγκληματίες που πάσχουν από διαταραχή προσωπικότητας, αλλά και πόσο πολύπλοκες είναι οι συμπεριφορές που μπορεί ένας επαγγελματίας να συναντήσει όταν ασχολείται με αυτήν τη πολύ ιδιαίτερη ομάδα ασθενών. Για την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, οι στρατηγικές πρέπει να καθοδηγούνται με σκοπό την αγωγή και προαγωγή υγείας, την θεραπεία αλλά και την επανένταξη. Καταρχήν άκρως σημαντικό είναι η επιλογή κατάλληλου και κινητοποιημένου προσωπικού με γνώσεις και αισιόδοξη διάθεση. Το προσωπικό πρέπει να ξέρει να διατηρεί τα όρια στο πλαίσιο μίας θεραπευτικής σχέσης αλλά και να προωθεί ένα ισορροπημένο περιβάλλον με σεβασμό προς τις ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενή. Επιπλέον, έρευνες έχουν αποδείξει πως μια στοχαστική προσέγγιση μπορεί να κερδίσει το σεβασμό και την εμπιστοσύνη των ασθενών, εξίσου και η φιλική διάθεση στα πλαίσια πάντα των θεραπευτικών ορίων.
Το πιο σημαντικό τελικά, όπως και σε κάθε θεραπευτική σχέση είναι η αποτελεσματική επικοινωνία, η δυνατότητα δηλαδή του θεραπευτή να εκπαιδεύει τον ασθενή, μαθαίνοντας του την κατάλληλη συμπεριφορά με παραδείγματα πραγματικών γεγονότων. Άλλωστε και οι ασθενείς με διάγνωση διαταραχής προσωπικότητας δεν παύει να είναι άνθρωποι με θέληση και ανάγκη για ζωή. Στη περίπτωση τους θέλει λίγη περισσότερη προσπάθεια εκ μέρους των ειδικών προκειμένου να δουν τη ζωή με μια πιο θετική ματιά.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Aiyegbusi, A. (2004). Thinking under fire: the challenge for forensic mental health nurses working with women in secure care. In Working Therapeutically with Women in Secure Mental Health Settings (eds N Jeffcote, N Watson): 108–19. Jessica Kingsley Publishers.
Alwin, Ν., Blackburn, R., Davidsoν, K. et al (2006). Understanding Personality Disorder: A Report by the British Psychological Society. British Psychological Society.
Bowers, L., Allan, T., Simpson, A, et al. (2009). Morale is high in acute inpatient psychiatry. Social Psychiatry Psychiatric Epidemiology. 44: 39–46.
Gutheil, T. G., Gabbard, G.O. (2003). Misuses and misunderstandings of boundary theory in clinical and regulatory settings. Focus 1: 415–21.
Van Humbeeck, G., & Van Audenhove, C. (2003). Expressed emotion of professionals towards mental health patients. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 12: 232–5.