ΑnimartistsΆρθρο: Χριστίνα Πανταζή
Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ίριδα Γουδέλη
Εκπαιδευτικός
Είναι τρομερό να ψάχνεις μανιωδώς να βρεις το «κατάλληλο βιβλίο» σε ποικίλα βιβλιοπωλεία που να χαρακτηρίζει και να αντικατοπτρίζει τη διάθεση σου να ασχοληθείς με ένα συγκεκριμένο ύφος-θέμα-προβληματισμό , και να σου τυγχάνει το κατάλληλο βιβλίο, τη κατάλληλη στιγμή στο πιο ακατάλληλο και απρόσμενο σημείο: πεταμένο σχεδόν σε ένα περίπτερο σε τιμή σχεδόν δωρεάν. Έτσι λοιπόν θα χαρακτήριζα τη συνάντηση μου με το βιβλίο του Έλληνα ψυχοθεραπευτή- ψυχολόγου Γιώργου Κανακάκη με τίτλο «Βλέπω τα δάκρυά σου: Θλίβομαι-Διαμαρτύρομαι- Μπορώ να ζήσω» από τις εκδόσεις LIBRO που πέτυχα απρόσμενα κατεβαίνοντας όλο τυχαία τα Εξάρχεια.
Σχεδόν άγνωστος στην Ελλάδα εφόσον η κύρια δραστηριότητά του ήταν στη Γερμάνια που μένει μόνιμα, ασχολήθηκε με το ζήτημα της θλίψης μέσω της διεργασίας του πένθους με έναν ολιστικό και διεισδυτικό τρόπο ( είχε ειδικευτεί στην Gestalt προσέγγιση) και εργάστηκε κατά κύριο λόγο με κάθε είδους «θλιμμένο» άνθρωπο: ανθρώπους που είχαν χάσει αγαπημένα πρόσωπα λόγω θανάτου, χωρισμένους, ανθρώπους που χάσανε τη δουλειά τους, ανθρώπους που νιώθανε θλίψη και κενό χωρίς συγκεκριμένο λόγο, άνθρωποι γεμάτη απελπισία που δεν έζησαν τη ζωή τους με τις σωστές για αυτούς ή επιθυμητές επιλογές κ.α. Είναι επίσης απόφοιτος Ανώτατης Μουσικής Σχολής του Μονάχου και της Μουσικής Ακαδημίας του Darmstadt, και μάλιστα ήταν αξιόλογος επαγγελματίας τραγουδιστής όπερας για πολλά χρόνια πριν στραφεί στη ψυχοθεραπεία. Τέλος είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Έσσεν με μία καταπληκτική διατριβή πάνω στην σημασία του πένθους και της επεξεργασίας της θλίψης μέσω εθιμοτυπικών διαδικασιών και συγκεκριμένα μέσω των μοιρολογιών Θέμα: (Επεξεργασία του πένθους με πένθιμα τελετουργικά)
Μέσα από το βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας προσπαθεί να μας μιλήσει για τη θλίψη και τη διεργασία του πένθους μέσα από μια πολύπλευρη περιγραφή και προβληματισμό: Είτε θα μιλάει για περιστατικά με κάθε είδους «θλιμμένους» ανθρώπους από τα σεμινάρια που διεξήγαγε και πως συντελούσαν η έκφραση τη λύπης και η συνειδητοποίηση της πραγματικότητας που «τίποτα δεν μπορεί να ξαναγίνει όπως πριν» στην ανακούφιση και τη μακροχρόνια, σταδιακή αποκατάσταση, είτε θα τολμήσει μια εξομολογητική διάθεση να αποκαλύψει τη δική του σχέση με τη θλίψη από την εποχή της παιδικής ηλικίας που έμενε στη Μάνη και τη σχέση του με την οικογένεια, όπως και η αναγκαστική μετακίνηση λόγω των ταραγμένων χρόνων της Κατοχής και του εμφυλίου, η στροφή προς το τραγούδι ως μοναδικός τρόπος έκφρασης των αρνητικών συναισθημάτων του και η γέννηση του παιδιού του που από λάθος ιατρικό γεννήθηκε ανάπηρο καθώς και τα συναισθήματα θλίψης που βίωσε ως γονέας.
Σε άλλα κεφάλαια πραγματοποιεί μια ανάλυση του πόσο σημαντική και εκ των ουκ άνευ είναι η εκδήλωση των συναισθημάτων θλίψης, πόνου καθώς και η διεργασία του πένθους σε μια εποχή που «όλα κινούνται γρήγορα, όλοι πρέπει να είμαστε νέοι, χαρούμενοι , γρήγοροι και αποτελεσματικοί» και οτιδήποτε δεν συμβαδίζει με αυτό θεωρείται κατακριτέο και ανεπιθύμητο. Η θλίψη στη σημερινή εποχή λοιπόν αναγάγεται σε ένα «πρωτόκολλο» που έχει γρήγορη ημερομηνία λήξης, πρέπει να γίνεται διακριτικά και βουβά και επιβάλλεται να τη βαστάμε μόνοι. Πάνω σε αυτό το προβληματισμό, ο Γιώργος Κανακάκης εστιάζει στην αξία που έχουν τα σχεδόν υπό εξαφάνιση μυρολόγια στην πολιτισμική και συναισθηματική ζωή των Ελλήνων μέσα από μια εκτεταμένη και μακροχρόνια έρευνα που πραγματοποίησε στη περιοχή της Μάνης λαμβάνοντας συμμετοχή σε πλείστες κηδείες και μνημόσυνα και μελέτησε τα μυρολόγια αναφορικά με την διεξοδική αποτελεσματικότητά τους στην έκφραση οδυνηρών συναισθημάτων, στην απελευθέρωση έντονου αρνητικού φορτίου, στην αποδοχή του μη αναστρέψιμου και στο πως τα μυρολόγια με την υποστήριξη που πρόσφεραν οι άλλοι στον πενθούντα, οδηγούσε στην σταδιακή ψυχική ισορροπία και στην ανάπτυξη της ομάδας και της κοινότητας, της αίσθησης του ανήκειν, το οποίο ήταν σωτήριο όπλο στη καταρράκωσή μας από τα αρνητικά συναισθήματα, τη μοναξιά και το αναπόφευκτο του θανάτου.
Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε κάποιες δεδομένες συνθήκες που υφίστανται στη σημερινή εποχή στην χώρα μας για να διαπιστώσουμε πόσο πολύτιμη και αναγκαία είναι η αποδοχή, η έκφραση, το μοίρασμα και η απελευθέρωσή μας από τα αρνητικά μας συναισθήματα της θλίψης, του πόνου, ως τη μία όψη του νομίσματος που καλείται ζωή εφόσον η θλίψη και η χαρά βρίσκονται παντού στη ζωή μας: αν φανταστούμε την Ελλάδα μια χώρα περίπου δέκα εκατομμυρίων και λάβουμε υπόψη μας ότι είναι από τις χώρες με το μεγαλύτερο αριθμό τροχαίων ατυχημάτων, με σημαντικό δημογραφικό πρόβλημα όπου οι άνθρωποι συνεχώς ηλικιώνονται, τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας και της υποεργασίας με τα συνοδά καταθλιπτικά συμπτώματα, της κακής και λανθασμένης πολιτικής που έχει ασκηθεί στη περίοδο της κρίσης με συνέπεια το ζήτημα της αξιοπρεπούς διαβίωσης να μετατρέπεται σε ένα αγώνα για επιβίωση,με την ανάπτυξη των ψυχωσωματικών ασθενειών, της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών, με την επίσκεψη στη χώρα μας πολλών μεταναστών και προσφύγων που κουβαλούν στις πλάτες τους μια τεράστια μαύρη πέτρα απώλειας και θλίψης, με το συνωστισμό των ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις που οι ανθρώπινοι δεσμοί είναι χαλαροί, η έννοια της κοινότητας εκλείπει, η μοναξιά και η αποπροσωποποίηση βαθαίνει, ίσως τότε καταλάβουμε πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη έκφρασης των οδυνηρών συναισθημάτων της θλίψης, η διεργασία της θλίψης και του μη αναστρέψιμου με στόχο την εκτόνωση της ψυχικής έντασης και της απελευθέρωσης για να γίνει καταστεί δυνατή σταδιακά η ψυχική ισορροπία και η συνέχιση της ζωής με ανανεωμένο νόημα.
Είχα παρακολουθήσει μια καταπληκτική ομιλία το περασμένο Μάιο σε μια ημερίδα που διοργάνωσε το Τμήμα Ψυχολογίας Αθηνών με τον ΟΚΑΝΑ αναφορικά με το τραύμα και την εξάρτηση, και εν ολίγοις ο ομιλητής πραγματοποίησε μια περίεργη αλλά κατά τα άλλα ενδιαφέρουσα συσχέτιση και ανάλυση για την κρίση, η οποία είναι κρίση πολιτική, κοινωνική-σχεσιακή, ψυχολογική, πολιτιστική, αξιακή, οικονομική ως μια διαδικασία που αναπόφευκτα θα βιώναμε εφόσον η Ελλάδα πότε δεν «πένθησε», δεν επεξεργάστηκε πραγματικά όλα τα επίπονα ιστορικά γεγονότα που διαδέχτηκαν από την εποχή που έγινε επίσημα εθνικό κράτος και ειδικά τη νεότερη περίοδο της κατοχής, του εμφυλίου και της δικτατορίας και επέλεξε να την αρνηθεί τελείως ψηφίζοντας πολιτικούς δημαγωγούς που μετά τη πτώση της δικτατορίας τάζανε μια ζωή χαρισάμενη, ένα αμερικανικό όνειρο με ψεύτικα λεφτά από δάνεια, με φτωχή ανάπτυξη, με κονδύλια από την ευρωπαϊκή ένωση σε προγράμματα χωρίς βιωσιμότητα, με κομπίνες και λαδώματα, με υπερχείλιση του δημοσίου και μια Ελλάδα που είκοσι με τριάντα χρόνια μετά τη τελευταία επώδυνη τραυματική εμπειρία που έζησε, τα αρνούνταν ολοκληρωτικά με μια ζωή των περισσοτέρων εστιασμένη στην επιφάνεια, στο lifestyle, στο εύκολο, στο ψεύτικο λες και τα προηγούμενα χρόνια της πείνας, της δυστυχίας, της κακουχίας δεν υπήρξαν ουδέποτε. Και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κρίση μπορεί να μας φαίνεται απίστευτα οδυνηρή αλλά μπορεί δυνητικά να αποτελέσει μια πολύ καλή ευκαιρία να αναλογιστούμε την πορεία μας στο χρόνο, να δούμε τα λάθη μας, να εκφράσουμε την απογοήτευση, το θυμό και τη θλίψη μας και να αποδεχτούμε μια μη αναστρέψιμη κατάσταση που θα μας βοηθήσει να χαράξουμε μια πορεία πιο συλλογική, κριτική, ανανεωμένη.
Επιστρέφοντας λοιπόν στη συνάντησή μου με το βιβλίο του Κανακάκη, διδάχτηκα, συνειδητοποίησα και εκτίμησα ότι τα αρνητικά συναισθήματα της θλίψης, του πόνου, της απογοήτευσης, είναι βασικά και ουσιώδη συναισθήματα που υπάρχουν σε όλα τα στάδια της ζωής μας, μπορούμε να τα βιώσουμε όλοι για ποικίλους λόγους και ο μόνος τρόπος για να τα αντιμετωπίσουμε είναι να τα αποδεχτούμε μέσα μας, να τα αγκαλιάσουμε, να τα εκφράσουμε σε αγαπημένα μας πρόσωπα και να την αφήσουμε να κυλήσει για όσο χρειαστεί χωρίς βιασύνη και πίεση. Όσο τα φοβόμαστε και προσπαθούμε να τα καταπιέσουμε, να τα αρνηθούμε, να τα λησμονήσουμε, αυτά θα είναι εκεί ακόμη πιο ισχυρά και τρομερά είτε μέσω ψυχικών ασθενειών, είτε μέσω σωματικών πόνων και διαταραχών, είτε μέσω άλλων δυσμενών επιπτώσεων σε ποικίλους τομείς της ζωής μας και θα μας καταρρακώνουν. Τα δάκρυα μας είναι ο δρόμος προς την ελευθερία και όσο εκφράζουμε το θλιμμένο παιδί μέσα μας τόσο πλησιάζουμε τη καταπράσινη κοιλάδα της ανακούφισης, της λύτρωσης, του νοήματος, της αισιοδοξία, της αγάπης.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Γιώργος Κανακάκης, (1989). Βλέπω τα δάκρυά σου: Θλίβομαι- Διαμαρτύρομαι- Μπορώ να ζήσω. Εκδόσεις LIBRO