Γεωργία Κιζιρίδου Άρθρο: Γεωργία Κιζιρίδου
Εξελικτική-Σχολική Ψυχολόγος
“Πριν από δύο εβδομάδες γνώρισα μέσα από κοινούς γνωστούς έναν άντρα κοντά στην ηλικία μου, με κοινά ενδιαφέροντα. Ένιωσα πως υπάρχει χημεία ανάμεσα μας κι έτσι αρχίσαμε να βγαίνουμε. Πίστευα πως ταιριάζουμε και πως είναι πολύ πιθανό να προχωρήσουμε. Όμως τις προάλλες, λίγο πριν αποχαιρετηθούμε, μου ανακοίνωσε ότι θέλει να ξεκαθαρίσει τη θέση του. Συγκεκριμένα, είπε πως ψάχνει μια καλή και μορφωμένη κοπέλα σαν και εμένα, όμως δεν πληρώ όλα τα κριτήρια για να με δει ως σύντροφο. Το μόνο που μου λείπει είναι ένα καλλίγραμμο και γυμνασμένο σώμα, όπως το δικό του. Θεωρεί πολύ βασικό να κυκλοφορεί έξω με μία γυναίκα που είναι αντάξιά του και εμφανισιακά. Μου ζήτησε αν συμφωνώ κι εγώ να έχουμε μία ελεύθερη σχέση, που δε θα την γνωρίζει κανένας κοινός μας φίλος. Από τότε, έχω σοκαριστεί και δεν μπορώ να σταματήσω να κλαίω…. Γι’ αυτό και απευθύνθηκα σε εσάς…. για να μπορέσω να το διαχειριστώ, γιατί φοβάμαι ότι δε θα καταφέρω ποτέ ξανά να πλησιάσω κανέναν άντρα.” Απέναντι μου ήταν μία νέα, όμορφη, ελκυστική και μορφωμένη γυναίκα, η οποία όμως είχε χάσει την αυτοεκτίμησή της, αφού είχε τόσο πολύ επηρεαστεί από τα λεγόμενα του εν λόγω άντρα. Τελικά, η εικόνα του σώματος παίζει τόσο σπουδαίο ρόλο στις μέρες μας στον τομέα των σχέσεων;
Αρχικά να ξεκαθαριστεί ότι η εικόνα του σώματος έχει να κάνει με το πώς βλέπουμε εμείς τον εαυτό μας, πώς θα θέλαμε να είμαστε εμφανισιακά και πώς νομίζουμε ότι μας βλέπουν οι άλλοι. Συνεπώς, έχουμε τέσσερις διαφορετικές διαστάσεις: α) τη ρεαλιστική, δηλαδή πως είναι όντως το σώμα, β) την ψυχολογική, εννοώντας το πώς νιώθει το ίδιο το άτομο για το σώμα του, γ) την κοινωνική, η οποία έχει να κάνει με το πώς θα με ήθελαν οι άλλοι και με το πώς πιστεύω ότι με βλέπουν, δ) την ιδανική διάσταση, που έχει να κάνει με το τι θεωρείται ιδανικό. Επομένως, η εικόνα του εαυτού και κατ’ επέκταση του σώματος δεν αφορά απλά την αντανάκλαση στον καθρέφτη, αλλά σχετίζεται στενά με αντιλήψεις, πεποιθήσεις, σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Η ικανοποίηση ή η δυσαρέσκεια με την εξωτερική εμφάνιση που βιώνει ο καθένας σε σχέση με τον εαυτό του προκύπτει από εμπειρίες από την παιδική ηλικία, από τις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και με καθαρά ατομικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως είναι η αυτοεκτίμηση. Οι περισσότερες έρευνες τείνουν να υποστηρίζουν πως οι γυναίκες δέχονται μεγαλύτερη πίεση για διαμόρφωση και διατήρηση του σώματός τους σύμφωνα με τα εκάστοτε κριτήρια και δεδομένα της εποχής. Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί αυτό, στις περισσότερες περιπτώσεις βιώνονται πλήθος αρνητικών συναισθημάτων, όπως είναι η θλίψη, η ενοχή, η ντροπή, η ανασφάλεια, η απογοήτευση και το άγχος. Μάλιστα, τα αρνητικά αυτά συναισθήματα μπορεί να οδηγήσουν και σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως είναι η υπερφαγία. Το αποτέλεσμα είναι το άτομο να εμπλέκεται σε ένα φαύλο κύκλο και εν τέλει να χάνεται η αγάπη και ο σεβασμός για το ίδιο το σώμα. Έχει φανεί ότι ακόμα και παροδικά να χάνονται τα περιττά κιλά, δεν είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από ικανοποίηση από το αποτέλεσμα. Αντιθέτως, έχει φανεί πως το άτομο που υπερεπενδύει στην εξωτερική του εμφάνιση, λόγω του ότι βασίζεται στην εικόνα του για να εκτιμήσει τον εαυτό του, ασχολείται υπερβολικά με το ζύγισμα, φροντίζει να κρύβει τα τοπικά πρηξίματα, μπορεί να αποφεύγει να τρώει δημοσίως, ακόμα και να ελαχιστοποιήσει την κοινωνική του ζωή. Επιπροσθέτως, κοιτάζεται πολύ πιο συχνά από το μέσο όρο στον καθρέφτη, ακολουθεί σχεδόν μονίμως ακραίες δίαιτες, επιζητά επιβεβαίωση από τρίτους για την εξωτερική του εμφάνιση και είναι επιρρεπές στη σύγκριση με τους άλλους, αλλά και στην κριτική προς τρίτους. Μάλιστα, η διαρκής απογοήτευση από το σώμα μπορεί να οδηγήσει σε μη ικανοποίηση από την ερωτική ζωή και να επηρεαστεί συνολικότερα η ψυχική υγεία, καθώς το άτομο λειτουργεί νευρωσικά, προκειμένου να λάβει αποδοχή από τρίτους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που εξελίχθηκαν σε κλινικές διατροφικές διαταραχές, όπως είναι η ανορεξία, η βουλιμίας και η ορθορεξία.
Πώς μπορεί να υποστηριχθεί κάποιος που αντιμετωπίζει παρόμοιες δυσκολίες;
Σε πρώτη φάση, καλό είναι να δίνεται έμφαση στη συνολικότερη υγεία, τόσο σωματική, όσο και ψυχική, κι όχι αποκλειστικά στη βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης. Η ατομική φροντίδα και περιποίηση του εαυτού θα πρέπει να είναι συνεχής και καθημερινή, ανεξαρτήτως αν υπάρχουν παραπανίσια κιλά ή όχι, καθώς και ανεξάρτητα αν υπάρχει σύντροφος ή οχι. Η σκληρή αυτοκριτική, αλλά και η κριτική των άλλων βάσει της εξωτερικής τους εικόνας δεν είναι βοηθητική, καθώς το μόνο που προσφέρει είναι ένα διαρκές αγχωτικό κυνήγι για βελτίωση της εμφάνισης, που όμως δεν έχει στην πραγματικότητα σχέση με την αποδοχή και την αγάπη του εαυτού ως συνόλου. Σε τελική ανάλυση, ας αναρωτηθούμε αν η απώλεια κιλών μας κάνει στην ουσία καλύτερους ανθρώπους και αντιστρόφως, αν ένα άτομο χάνει τη συνολική του αξία όταν βάζει κιλά; Επειδή λοιπόν προέχει η σφαιρική ικανοποίηση από τον εαυτό και η απόλαυση της ίδιας της ζωής, το ηθικό δίδαγμα είναι: “Πίστευε στον εαυτό σου και στο σώμα σου και…. μη ερεύνα”
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Ντολτό, Φ. (2011). Η ασυνείδητη εικόνα σώματος. Επιμ.: Π. Κρίπα, Μτφρ.: Ε. Κούκη. Αθήνα: Εστία