Λυδία ΜυλωνάκηΆρθρο: Λυδία Μυλωνάκη
Ψυχολόγος, MSc Forensic Mental Health
Η ψυχολογία, τόσο σε πρακτικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο έρευνας, πάντα υποστηρίζει το πόσο σημαντικό είναι ο θεραπευτής να μην παύει να ελπίζει αλλά και την αξία της ελπίδας στο πλαίσιο μίας θεραπευτικής σχέσης. Πράγματι, είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε ότι μια θεραπευτική σχέση μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα όταν ο ίδιος ο θεραπευτής δεν πιστεύει και δεν ελπίζει στη βελτίωση της ψυχικής υγείας του θεραπευόμενου. Παρόλα αυτά, οι ψυχολόγοι, πολλές φορές δουλεύουν με άτομα που υποφέρουν βαθιά και αυτό δυστυχώς συχνά είναι δυνατό να κλονίσει την ελπίδα τους. Η ελπίδα για τους ψυχολόγους δεν είναι κάτι που μαθαίνεται, ούτε κάτι που διδάσκεται, αλλά ούτε και ένα φυσικό χαρακτηριστικό της κάθε προσωπικότητας. Εκτενείς έρευνες σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας αποδεικνύουν πως πάσχουν από επαγγελματική εξουθένωση λόγω της κόπωσης που προκύπτει από την συμπόνια για τους ασθενείς τους αλλά και ελπίδας τους που σιγά σιγά αποθαρρύνεται.
Η άσκηση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας είναι μια συνήθως γεμάτη προκλήσεις. Η ελπίδα, στο μεταξύ, θεωρείται ότι είναι δυνατό να βοηθήσει τους θεραπευτές να διατηρήσουν τη ψυχική και συναισθηματική τους ευεξία καθ’ όλη τη διάρκεια των ψυχοθεραπευτικών συναντήσεων με τους ασθενείς τους. Η ελπίδα επιτρέπει στους ψυχολόγους να οραματίζονται τα θετικά αποτελέσματα που θα έχει η θεραπεία τους στο άτομο και να διατηρούν την ψυχραιμία τους στα εξαιρετικά δύσκολα περιστατικά. Επιπλέον, η ελπίδα ως κομμάτι της θεραπευτικής σχέσης, όχι μόνο βοηθά στην επιτυχή ολοκλήρωση των θεραπευτικών στόχων, αλλά επιπλέον βοηθά τους ίδιους τους επαγγελματίες να αντιμετωπίσουν τους στρεσογόνους παράγοντες του επαγγέλματός τους.
Οι περισσότερες έρευνες που αφορούν στη αξία της ελπίδας στη θεραπευτική σχέση παίρνουν ως δεδομένο πως οι ψυχολόγοι διαθέτουν ένα ρεζερβουάρ ελπίδας, κάτι που δεν ισχύει πάντοτε. Όταν οι ψυχολόγοι χάνουν τη πίστη τους και αντιλαμβάνονται τη θεραπεία των ασθενών τους με αρνητισμό και απαισιοδοξία, τότε τα αποτελέσματα στη θεραπευτική σχέση είναι έκδηλα, αρνητικά και δυσάρεστα.
Πολύ ενδιαφέρον όσον αφορά το ζήτημα της ελπίδας των ειδικών ψυχικής υγείας, είναι ότι η ελπίδα και η απελπισία απέναντι στη θεραπεία των ασθενών συνήθως συνυπάρχουν. Αυτό το γεγονός επεξηγείται και βιολογικά, καθώς η ελπίδα και η απελπισία είναι δύο εμπειρίες που μπορεί να βιώνει το άτομο την ίδια στιγμή σε δύο διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου. Το ερώτημα είναι λοιπόν πώς οι ψυχολόγοι καταφέρνουν να διατηρήσουν την ελπίδα τους μέσα σε αυτή τη συνεχή μάχη με την αναπόφευκτη απελπισία.
Οι ψυχολόγοι είτε μέσα από εκπαιδεύσεις είτε μέσα από την ίδια την εμπειρία τους ως θεραπευτές μαθαίνουν να επηρεάζουν οι ίδιοι την προσωπική τους αίσθηση ελπίδας. Είτε σκεφτόμενοι τη δική τους επάρκεια ως ψυχολόγοι είτε σχεδιάζοντας έναν καλύτερο μέλλον για τους θεραπευόμενους τους προσπαθούν να αυξάνουν τα αποθέματα ελπίδας τους. Ακόμη, η αίσθηση της ελπίδας στους θεραπευτές σχετίζεται άμεσα με το θεραπευόμενο, τη δική οπτική γωνία ως προς τη θεραπεία του αλλά και την πρόοδο που έχει με τη συνέχεια της θεραπευτικής διαδικασίας. Επιπροσθέτως, η ελπίδα στη θεραπευτική σχέση επηρεάζετε άμεσα από την αίσθηση της σύνδεσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, το κατά πόσο δηλαδή αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο βασικές πτυχές της θεραπευτικής διαδικασίας αλλά και το κατά πόσο και τα δύο μέλη της θεραπευτικής σχέσης δεσμεύονται πλήρως με κοινό στόχο τη θεραπεία και την ευημερία του ασθενούς.
Είναι προφανές πως πολλές φορές γίνεται δύσκολο για τους επαγγελματίες να διατηρήσουν τη πιστή τους στη θεραπεία, και αυτό συχνά απειλεί τα επιτυχή θεραπευτικά αποτελέσματα. Οι ψυχολόγοι ως εκπαιδευμένοι θεραπευτές είναι δυνατό να διατηρήσουν την ελπίδα τους ιδιαιτέρως όταν έχουν κοινό κίνητρο και πλήρη συνεργασία με το πελάτη τους. Η περισυλλογή μπορεί πάντοτε να φανεί βοηθητική, όταν η ελπίδα τείνει να χαθεί εξαιτίας μίας δύσκολης και απαιτητικής θεραπευτικής διαδικασίας.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Collins, A. B., & Kuehn, M. D. (2004). The construct of hope in the rehabilititation process. Rehabilitation Educations, 18, pp: 175-183.
Larsen, D., & Stege, R. (2010). Hope focused practices during early psychotherapy sessions: Part I: Implicit Approaches, Journal of Psychotherapy Integration, 20, pp; 271-292.
Shechter, R. A. (1999). The psychodynamics of a clinician’s hope. A delicate balance. Clinical Social Work Journal, 27, pp: 371-382.