ΑnimartistsΣυνέντευξη: Βάσια Μήλα
Κοινωνιολόγος
Επιμέλεια: Μαρία Πολυκρέτη
Ψυχολόγος
Βασίλης Μακρυδήμας
Υπ. Διδ. Νεοελληνικής Φιλολογίας
Ο Βασίλης Οικονόμου είναι ο ιδρυτής του επαγγελματικού θεάτρου ατόμων με κινητική αναπηρία και μη, ΘΕ.ΑΜ.Α, σκηνοθέτης και ηθοποιός Αμεα. Ήρθα σε επαφή μαζί του για να μάθω περισσότερα για τον ίδιο, αλλά και για την λειτουργία του επαγγελματικού θεάτρου ΘΕ.ΑΜ.Α.
Λίγα λόγια για τον Βασίλη Οικονόμου. Είναι απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών με ειδίκευση στην Αρχαιολογία και στην Ιστορία της Τέχνης, ενώ έχει ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Πάτρας. Επίσης, είναι υποψήφιος διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών ενώ το έργο του είναι διεθνώς αναγνωρισμένο.
Το ΘΕ.ΑΜ.Α. είναι το μοναδικό επαγγελματικό θέατρο στην Ελλάδα αποτελούμενο από ηθοποιούς με κινητική αναπηρία. Πότε ξεκίνησε τη πορεία του στο χώρο των τεχνών και από ποιους;
Το ταξίδι ξεκίνησε το 2010, ύστερα από προσωπική πρωτοβουλία. Η αρχική μορφή της ομάδας για το πρώτο έτος ήταν απλά ένα θεατρικό εργαστήρι του Δήμου Αχαρνών. Ύστερα αποσχίστηκε και έγινε ανεξάρτητη θεατρική ομάδα, η πρώτη θεατρική επαγγελματική ομάδα που απευθύνονταν και σε άτομα με αναπηρία.
Δηλαδή δεν απευθύνεται μονάχα σε ηθοποιούς με κινητική αναπηρία; Ποιος ήταν ο στόχος της ίδρυσής του;
Σαφώς και δεν αποκλείονται από την ομάδα μας άτομα που δεν πάσχουν από κάποια μορφή αναπηρίας. Κύριος στόχος ήταν να μάθουν, τόσο το κοινό όσο και οι επαγγελματίες ηθοποιοί, να αποδεχτούν τους επαγγελματίες ηθοποιούς με κινητική αναπηρία, ισότιμα επί σκηνής και όχι με διάθεση επίδειξης φιλανθρωπίας ή οίκτου. Στόχος είναι να πάψει να οριοθετείται ως “προσπάθεια” το επαγγελματικό δικαίωμα των ατόμων αυτών.
Είστε ο ιδρυτής της ομάδας αυτής. Τι σας ώθησε στην δημιουργία της;
Όντας το πρώτο άτομο με αναπηρία στην Ελλάδα που πέρασε τις εισαγωγικές εξετάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού για τις Ανώτερες Σχολές Δραματικής Τέχνης, θεώρησα ότι η ίδια μου η πορεία στον επαγγελματικό χώρο μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και ενθάρρυνση για κάθε άτομο με αναπηρία που θέλει να γίνει επαγγελματίας ηθοποιός.
Ένα παλαιό διάταγμα του 1989 «Νόμος Περί 370» απαγορεύει στα άτομα με αναπηρία να δώσουν εξετάσεις για να εισαχθούν σε μια από τις Ανώτερες Σχολές του Υπουργείου Πολιτισμού, Εθνικού Θεάτρου ή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Στην δική μου περίπτωση, αν και η επιτυχία μου λειτούργησε κατ’ εξαίρεση του νόμου, σε καμία περίπτωση δεν οδήγησε στην άρση αυτού του κανονισμού που επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Παλεύουμε να αναστείλουμε την ισχύ του νόμου, ώστε να μπορέσει ελεύθερα κάθε άτομο με κινητική αναπηρία να κάνει πράξη το όνειρό του.
Θα ήθελα να μου περιγράψετε πώς βλέπετε το θέατρο μέσα από το δικό σας πρίσμα.
Το θέατρο είναι ένα για όλους, παρ’ όλο που η εκπαίδευση της υποκριτικής βασίζεται σε πολλές μεθοδολογίες και σχολές. Όσον αφορά το καλλιτεχνικό κομμάτι το θέατρο για μένα είναι ο προσωπικός μου τρόπος να αναπνέω και να μιλώ για ό,τι συμβαίνει γύρω μου.
Από πόσα μέλη αποτελείται το ΘΕ.ΑΜ.Α; Υπάρχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες που επιφορτίζεται ένα μέλος;
Ο πυρήνας του ΘΕ.ΑΜ.Α αποτελείται από 11 άτομα. Τα άτομα που αυτή τη στιγμή εκπαιδεύονται/συμμετέχουν στην παραγωγή του είναι 26. Το κάθε μέλος (με την έννοια αυτή εννοούμε όσους ενδιαφέρονται να γίνουν επαγγελματίες ηθοποιοί) αναλαμβάνουν οικονομικές, διοικητικές και καλλιτεχνικές αρμοδιότητες.
Πιο συγκεκριμένα, όταν αναφέρεστε σε καλλιτεχνικές αρμοδιότητες, τι ακριβώς εννοείτε;
Το να διδάξεις σε άτομα με αναπηρία είναι η πρώτη αναζήτηση που μπορεί να κάνεις ως εκπαιδευτικός. Όμως, στη συνέχεια συνειδητοποιείς ότι είναι ένα μεγάλο σφάλμα. Κάθε άτομο απαιτεί μία συγκεκριμένη προσέγγιση, μία διαδραστική σύνδεση εκπαιδευόμενου και εκπαιδευτή με στόχο την ομαδική συνεργασία. Συνεπώς, για να μπορέσει κάποιος να αποκτήσει μια καθόλα επαγγελματική συνείδηση ως ηθοποιός, χρειάζεται να διευρυνθούν τα όρια της εκπαίδευσης και οι υποχρεώσεις του μαθητευόμενου, ώστε να γνωρίσει το επάγγελμα πολύπλευρα.
Ποιες είναι οι δράσεις που έχετε πραγματοποιήσει μέχρι στιγμής;
Το πρώτο έργο ήταν η Λάμια της Λίνα Αμπντελχαμίν το 2010. Το 2011 παρουσιάσαμε στην κεντρική αυλή στο Γκάζι, καθώς και στο δεκαπενθήμερο Σύγχρονης Θεατρικής Δημιουργίας στο Παλαιό Ελαιουργείο στην Ελευσίνα, το έργο Ήρωες και μύθοι, βασισμένο σε κορυφαία έργα του Τένεσι Ουίλιαμς.
Το 2012 ανεβάσαμε το Αύριο της Έφης Τούμπα, και παράλληλα, στην ανάγκη μας να εκπαιδευτούμε και οι ίδιοι οι εκπαιδευτές, αλλά και να ενισχύσουμε το επαγγελματικό έργο του ΘΕ.ΑΜ.Α, συμμετείχαμε στο διεθνές φεστιβάλ στο Τορίνο Act for Acting, όπου παρουσιάσαμε την performance Ηλέκτρα, βασισμένη στο έργο του Σοφοκλή.
Το 2013 ήταν μία πολύ σημαντική χρονιά, γιατί το Υπουργείο Πολιτισμού μας αναγνώρισε ως επαγγελματικό θίασο επιχορηγώντας την παράσταση Κ.Π. Καβάφης Επάγγελμα ποιητής, στο πλαίσιο εορτασμού του έτους Καβάφη (2013).
Στη συνέχεια, το 2014 ανέβηκε η παράσταση Η Ιστορία του Ζωολογικού Κήπου, του Edward Albee, με τον ίδιο τον συγγραφέα να μας παραδίδει τα πνευματικά δικαιώματα του έργου.
Το 2015 εκπροσώπησα την ομάδα ΘΕ.ΑΜ.Α στο διεθνές φεστιβάλ Proteatr, στην Μόσχα δίνοντας master class υποκριτικής τέχνης με τίτλο «Ο χώρος και ο χρόνος στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία». Την ίδια περίοδο το ΘΕ.ΑΜ.Α παρουσίασε το έργο Ιάκωβος ή Υποταγή, του Ευγένιου Ιονέσκου.
Το 2016 ήταν ίσως η μεγαλύτερη στιγμή για το ΘΕ.ΑΜ.Α, καθώς μετά από ακρόαση του διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, συμπεριληφθήκαμε στο πρόγραμμα με την παράσταση Πέρσες, του Αισχύλου, σε μετάφραση και σκηνοθεσία δική μου. “Σπάσαμε” το άβατο του Εθνικού Θεάτρου παρουσιάζοντας το νέο έργο στη Νέα Σκηνή στις 13-14 Ιουλίου. Το συγκεκριμένο έργο περιόδευσε σε πολλά φεστιβάλ στην Ελλάδα όπως στα φεστιβάλ Ολύμπου και Παπάγου, και ολοκλήρωσε το ταξίδι του στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας
Πώς διαμορφώνεται η σχέση μεταξύ των ατόμων με κινητική αναπηρία και χωρίς; Οι ιδιαιτερότητες του ενός πώς καλύπτουν τις ανάγκες του άλλου;
Mια τέτοιου είδους συνεργασία βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, είναι κάτι που εξαρτάται από τον συντονιστή-σκηνοθέτη. Εάν αυτός επιβάλλει την ισότιμη ύπαρξη των μελών σε όλο το χώρο, τότε η επικοινωνία δεν ορίζεται “διαφορετικά”. Όταν, λοιπόν, δεν ορίζεις καμία ιδιαιτερότητα, τότε δεν υπάρχει λόγος να την αντιμετωπίσεις. Δεν σημαίνει ότι αγνοούμε ότι έχουμε αναπηρία Απλά το συνειδητοποιούμε και πάμε παρακάτω.
Ανατρέχοντας στο ιστορικό σας, παρατήρησα ότι από το 2010 μέχρι και το 2016 ανεβάζετε θεατρικές παραστάσεις. Πόσο εύκολο είναι αυτό, αν αναλογιστούμε ότι διανύουμε μια περίοδο πολιτιστικής και οικονομικής κρίσης; Έχετε συναντήσει τυχόν δυσκολίες μέσα σε αυτά τα χρόνια, και αν ναι, πώς τις αντιμετωπίσατε;
Οι δυσκολίες είναι πάμπολλες, σε πολλά επίπεδα, τόσο γραφειοκρατικά, διοικητικά όσο και οικονομικά. Ο στόχος για να επιβιώσει μια ομάδα σαν εμάς είναι να παράγει συνεχές έργο.
Ποια είναι τα συναισθήματα που κυριαρχούν σε εσάς, αλλά και στα υπόλοιπα μέλη, μετά το τέλος κάθε παράστασης;
Εμείς κάνουμε «τέχνη για την τέχνη». Νιώθουμε ό,τι νιώθει κάθε ηθοποιός. Μας δίνει πνευματική δύναμη για να συνεχίσουμε το καλλιτεχνικό μας έργο.
Με βάση την εμπειρία σας στο χώρο του θεάτρου, αλλά και την απήχηση που έχετε κάθε φορά στις παραστάσεις σας, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν πιστεύετε ότι η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη να αντιληφθεί και να ενσωματώσει το θέατρο μέσα από την δική σας ματιά.
Δεν ήταν έτοιμη, σίγουρα ακόμα δεν είναι έτοιμη, αλλά πιστεύουμε ότι κάποια μέρα θα είναι έτοιμη. Στόχος του “αγώνα” μας είναι η κοινωνία να αποδεχτεί ισότιμα τους ηθοποιούς Αμεα και να χαρακτηρίζονται ως ηθοποιοί.
Μόλις τελείωσε η παράσταση σας Πέρσες. Προετοιμάζετε κάποια άλλη παράσταση για το μέλλον;
Βρισκόμαστε στις πρόβες του έργου Blindfold – The night of the Hunt, το οποίο θα περιοδεύσει σε πολλές χώρες του εξωτερικού και σε μερικά από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου, όπως στο φεστιβάλ του Brighton, στο Εδιμβούργο, του Γκόλγουεϊ στην Ιρλανδία, στο Fringe Festival της Πράγας και του Άμστερνταμ, στο φεστιβάλ του Σαράγιεβο, αλλά και στη θεατρική σκηνή του Ντουμπάι. Το έργο αυτό αποτελεί και την επίσημη πρόταση του ΘΕ.ΑΜ.Α για το Φεστιβάλ Επιδαύρου 2017.
Παράλληλα, η ομάδα αυτή τη στιγμή ξεκινά ένα σεμινάριο ανοιχτό σε φοιτητές και απόφοιτους δραματικών σχολών με τίτλο «Εισαγωγή στην κωμωδία: Τεχνικές και Ανάλυση».
Τέλος, θα ήθελα να αφιερώσατε ένα μήνυμα για τους αναγνώστες του Animartists!
«Μόνο με το δικό σου φως μπορείς να δεις τους άλλους». Αν δεις τον εαυτό σου έτσι όπως είναι, μπορείς να τον αντιμετωπίσεις και να πορευθείς μαζί του έτσι όπως εσύ το επιθυμείς. Επίσης, γίνεται λόγος συχνά για τις δυσκολίες με τις οποίες καθημερινά αναμετράται καθένας. Αν τις δεις κατάματα, τότε μονάχα θα μπορέσεις να κάνεις το επόμενο βήμα.
Περισσότερες πληροφορίες για τις δράσεις της ομάδας μπορείτε να βρείτε εδώ: ΘΕ.ΑΜ.Α
*η φωτογραφία που απεικονίζει τον κ. Βασίλη Οικονόμου είναι από την Peny Delta (επαγγελματίας φωτογράφος που συνεργάζεται με την ομάδα “ΘΕ.ΑΜ.Α.”)
* οι φωτογραφίες που απεικονίζουν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας είναι από την φωτογράφο Μαριλένα Σταφυλίδου και είναι από το Εθνικό Θέατρο.