Λυδία ΜυλωνάκηΛυδία Μυλωνάκη
Ψυχολόγος, MSc Forensic Mental Health
Η σχιζοφρένεια είναι η ψυχική διαταραχή η οποία σχετίζεται άμεσα με δυσπροσαρμοστικές συνθήκες στη σκέψη και την αντίληψη. Επιπλέον, οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια τείνουν να εμφανίζουν προβληματικές συμπεριφορές σε όλο το εύρος της καθημερινότητας τους, καθώς και ακατάλληλη έκφραση των συναισθημάτων τους. Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε σημαντική έκπτωση της ποιότητας της καθημερινής τους ζωής, καθώς και πολυεπίπεδα προβλήματα στις κοινωνικές και διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Όπως οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές, έτσι και η σχιζοφρένεια έχει συνδεθεί με την βία, την επιθετικότητα, ακόμη και την διάπραξη εγκληματικών πράξεων. Η κοινωνικές στάσεις υποστηρίζουν πως τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια είναι περισσότερο επικίνδυνα από το βασικό πληθυσμό με αποτέλεσμα να δημιουργείται φόβος προς αυτά και κατ’ επέκταση να περιθωριοποιούνται, γεγονός το οποίο αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την υποτροπή της ασθένειας τους. Η εν λόγω κατάσταση οδηγεί προοδευτικά στο στιγματισμό των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια και καθιστά τη θεραπεία τους, αλλά και την επανένταξή τους στη κοινωνία μια δύσκολη, επίπονη αλλά και μερικές φορές ανεπιτυχή διαδικασία. Έρευνες αναδεικνύουν πως οι ψυχικά ασθενείς που καταφέρνουν να επανενταχθούν στην κοινωνία, βρίσκοντας εργασία και έχοντας τη δυνατότητα να ορθοποδήσουν οικονομικά και κοινωνικά έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να ζήσουν φυσιολογικά αλλά και να διατηρήσουν μια επιτυχημένη θεραπευτικά πορεία.
Η πραγματικότητα όπως αναδεικνύεται από μια πληθώρα ερευνητικών δεδομένων είναι πως η σχιζοφρένεια όντως μπορεί να συσχετιστεί με την εκδήλωση βίας, επιθετικής συμπεριφοράς αλλά και κατ’ επέκταση εγκληματικής πράξης. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες που πάσχουν από σχιζοφρένεια παρουσιάζουν αυξημένες πιθανότητες ανάπτυξης επιθετικότητας σε σχέση με άτομα του ίδιου φύλου τα οποία δεν πάσχουν από την εν λόγω διαταραχή. Πιο συγκεκριμένα, ένας από τους τύπους της διάγνωσης, η παρανοειδής σχιζοφρένεια, αποδεικνύεται πως έχει πιο αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς. Βασικό κομμάτι της συμπτωματολογίας του παρανοειδή τύπου σχιζοφρένειας είναι ότι το πάσχον άτομο έχει αναπτύξει τη γνωστική ικανότητα να διαμορφώνει σχεδία και να δρα με τρόπους προκείμενου να μην γίνει αντιληπτό, χαρακτηριστικό που μπορεί να συσχετιστεί με τη διάπραξη εγκλημάτων. Ακόμη, ένα από τα συμπτώματα της παρανοειδούς σχιζοφρένειας είναι τα παραληρήματα, άτομα που ταλαιπωρούνται από διωκτικού περιεχομένου παραληρήματα είναι περισσότερο πιθανό να δράσουν βίαια εξαιτίας των παραληρημάτων, σε σχέση με το βασικό πληθυσμό. Πιο συγκεκριμένα, τα διωκτικά παραληρήματα είναι αυτά που ως επί το πλείστον αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς. Ακόμη, οι ψευδαισθήσεις, ένα άλλο βασικό σύμπτωμα της παρανοειδούς σχιζοφρένειας, σε συνδυασμό με τα παραληρήματα είναι δυνατό να αυξήσουν ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες εμφάνισης βίας. Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με το θυμό, το φόβο και την ευερεθιστότητα που βιώνει το πάσχον άτομο είναι δυνατό να οδηγήσουν σε επιθετικότητα, μπορεί όμως να μην οδηγήσουν και σε καμία απολύτως έξαρση βίαιης συμπεριφοράς.
Παρά τις στάσεις τις κοινωνίας αλλά και το γεγονός ότι έρευνες έχουν δείξει πως η σχιζοφρένεια και πιο συγκεκριμένα η παρανοειδής σχιζοφρένεια είναι δυνατό να οδηγήσει σε επιθετική συμπεριφορά, η πλειοψηφία των ατόμων που πάσχουν από τη διαταραχή δεν θα εμφανίσουν εγκληματική συμπεριφορά. Στις περιπτώσεις των ατόμων που πάσχουν από τη διαταραχή και τελικά οδηγούνται στο έγκλημα, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου οι οποίοι σε συνδυασμό θα οδηγήσουν στο έγκλημα. Οι ερευνητική διαδικασία έχει δείξει πως κάποιοι βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι η κατάχρηση αλκοόλ, το ιστορικό εγκληματική ή βίαιης συμπεριφοράς στην οικογένεια, η διπλή διάγνωση αλλά και οι διαφορές περιβαλλοντικές πιέσεις όπως ανεπαρκής κοινωνική επανένταξη.
Η διάγνωση της σχιζοφρένειας δεν είναι ούτε επαρκής ούτε απαραίτητο συστατικό της διάπραξης ενός εγκλήματος. Το άτομο που πάσχει από σχιζοφρένεια χρήζει ιατρικής, ψυχολογικής και κοινωνικής φροντίδας, ενώ έχει το δικαίωμα να νιώσει μέρος της κοινωνίας και όχι να στιγματιστεί και να περιθωριοποιηθεί αδίκως, κάτι που τελικά θα αυξήσει τις πιθανότητες ανάπτυξης βίαιης συμπεριφοράς.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Gelder, M.G., Lopez-Ibor, J., & Andreasen, N. (2008). Σύγχρονη Ψυχιατρική, Τόμος Γ, Ιατρικές Εκδόσεις Πασχαλίδη, 2773-2932, Oxford.
Δουζένης, Α. (2006). Ψυχιατροδικαστική, Στο, Σολδάτος, Κ., & Λύκουρας, Λ. Σύγγραμμα Ψυχιατρικής, Τόμος Β, Εκδόσεις ΒΗΤΑ.
Modestin, J., & Ammann, R. (1995). Mental disorders and criminal behaviour. Br J Psychiatry, 166, 668-674.
Volavka,, J. (2013). Violence in Schizophrenia and Bipolar Disorder. Psychiatria Danubina, 25(1), 24-33