ΑnimartistsΆρθρο: Θανάσης Μανουσάκης
Δημοσιογράφος
Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Χασαπλαδάκης
Μόνιμη έκθεση έργων στην Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης- Έκθεση σχεδίων ζωγράφου στο πλαίσιο των 51ων Δημητρίων – Συνέντευξη με τον επιμελητή της έκθεσης Κωνσταντίνο Διδασκάλου
Τα έργα και τις καλλιτεχνικές δημιουργίες του πιο σημαντικού Έλληνα ζωγράφου του 19ου αιώνα, του Νικόλαου Γύζη (Τήνος 1842 – Μόναχο 1901), που βρίσκονται από το 2002 κατόπιν δωρεάς της οικογένειας του ζωγράφου στον Δήμο Θεσσαλονίκης, εκτίθενται στο κοινό σε μόνιμη βάση στη Δημοτική Πινακοθήκη, στο κτήριο της Casa Bianca.
Παράλληλα στον ίδιο χώρο από τις 2 Οκτωβρίου μέχρι και τις 30 Δεκεμβρίου 2016, στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων του Δήμου Θεσσαλονίκης 51α Δημήτρια, παρουσιάζεται έκθεση σχεδίων του μεγάλου καλλιτέχνη σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Κωνσταντίνου Διδασκάλου.
Για την μόνιμη έκθεση και την έκθεση σχεδίων του πρωτοπόρου Έλληνα ζωγράφου του 19ου αιώνα, μίλησε στο περιοδικό μας ο επιμελητής, ιστορικός τέχνης, γνώστης και μελετητής του έργου του Νικόλαου Γύζη, Κωνσταντίνος Διδασκάλου. 
Τι θέλει να αναδείξει αυτή η έκθεση σχεδίων, στο πλαίσιο των 51ων Δημητρίων ως προς το σημαντικό έργο που άφησε ο Νικόλαος Γύζης ;
Η συμπληρωματική έκθεση σχεδίων του Γύζη είναι συνέχεια της μόνιμης έκθεσης που έχουμε στον πρώτο όροφο της Casa Bianca και παρουσιάζει έργα που αναδεικνύουν τις εξαιρετικές δυνατότητες και τις ιδιαίτερες ικανότητες του ζωγράφου. Η έκθεση αποτελείται από πέντε ενότητες: Σχέδια που έχουν σχέση με τον πίνακα «Εαρινή Συμφωνία», διαφόρων ειδών σχέδια στα οποία το χρώμα παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο, σχέδια σε μαύρα γυαλιστερά χαρτιά, σχέδια για αφίσες, διπλώματα, περιοδικά και ένθετα εφημερίδων καθώς και σχέδια που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος στα διάφορα ταξίδια που έκανε στη Βαυαρία, στο Τιρόλο, στην Ελλάδα και στην Μ. Ασία. Τα πρώτα από αυτά τα έργα χρονολογούνται από το 1872, που επιστρέφει μετά από τις σπουδές του στο Μόναχο στην Αθήνα και τα τελευταία λίγο πριν από τον θάνατό του. Με την ευκαιρία αυτής της έκθεσης φωτογραφήθηκαν αρκετές σελίδες ενός άλμπουμ που άρχισε να φτιάχνει ο ίδιος ο Γύζης στην Αθήνα το 1874 και περιέχει σχέδια από το 1872 έως το 1883. Στο εξώφυλλό του ανέγραψε ο ίδιος ο Γύζης «Σημειώσεις από το 1877 και το 1883». Αργότερα προστέθηκαν και άλλες σελίδες και μετά τον θάνατό του αφαιρέθηκαν πολλά σχέδια για να πουληθούν στην έκθεση του 1928 στην Αθήνα. Το πλούσιο υλικό αυτού του άλμπουμ αποτέλεσε «κλειδί» για την κατανόηση θεμάτων και επίλυση προβλημάτων που αφορούσαν στο έργο του ζωγράφου. Στον χώρο που προβάλλονται τέσσερις ταινίες με θέμα τη ζωή και το έργο του Γύζη, από το αρχείο της ΕΡΤ και παρουσιάζονται για πρώτη φορά φωτογραφίες σελίδων του άλμπουμ με πολλά σχέδια.
Στόχος της έκθεσης είναι να προβάλλει τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα του Νικόλαου Γύζη . Εσείς ως επιμελητής της έκθεσης αυτής, πως βιώσατε αυτή την εμπειρία; Να έρθετε δηλαδή αντιμέτωπος με όλο το έργο και την προσωπικότητα του μεγάλου ζωγράφου ;
Τα περισσότερα σχέδια και οι ελαιογραφίες ανήκαν στην μεγαλύτερη κόρη του ζωγράφου, την Πηνελόπη (31 Μαρτίου /12 Απριλίου 1879, η οποία απεβίωσε στις 30 Ιανουαρίου 1947. Η δεύτερη κόρη του ζωγράφου Μαργαρίτα, γεννήθηκε στις 18 Απριλίου 1881 και πέθανε το 1964 ανύπαντρη. Είναι πολύ πιθανό, πορτρέτα και σχέδια που ανήκαν στον Τηλέμαχο (9/21 Ιουλίου 1884 -1964 Αθήνα), και στην Ιφιγένεια ( 9-21 Φεβρουαρίου 1890-14 Μαρτίου 1972),να κρατήθηκαν από τους ίδιους και κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, να χάθηκαν ή να πουλήθηκαν αργότερα σε οικονομικά δύσκολες συνθήκες. Στην έκθεση παρουσιάζονται τα καλύτερα κομμάτια από την συλλογή της οικογένειας Γύζη. Η οικογένεια του ζωγράφου, που μας δώρισε αυτή την συλλογή, δεν έζησε καθόλου στην Ελλάδα, με εξαίρεση τον γιο του ζωγράφου Τηλέμαχο, που παρουσίασε μέρος της συλλογής αυτής στην Αθήνα το 1928 και παρέμεινε στην χώρα κατά την περίοδο της πρωθυπουργίας του Ιωάννη Μεταξά. Ο Τηλέμαχος Γύζης επηρεάστηκε ιδιαίτερα από την γερμανική κουλτούρα και νοοτροπία, όπως και όλη η οικογένεια. Εγώ βρέθηκα το 1985 μπροστά σε ένα μεγάλο αριθμό έργων του Γύζη, κυρίως σχεδίων στο σπίτι του εγγονού του, Ewald Petritschek, τα οποία ήταν μέχρι εκείνη τη στιγμή άγνωστα στους ιστορικούς της τέχνης. Oι έρευνές μου διήρκεσαν τέσσερα χρόνια και ο κατάλογος της Συλλογής του Μονάχου στο τέλος περιείχε 1039 σχέδια, 83 ελαιογραφίες, αγαλματίδια, ανάγλυφα και «ζελατίνες». Μετά την καταγραφή και φωτογράφιση των έργων ακολούθησε η συγγραφή της διατριβής μου με θέμα την ηθογραφική και αλληγορική ζωγραφική του Γύζη (1991). Από το σημείο αυτό και μετά άρχισε η συζήτηση για το μέλλον της συλλογής. Η άποψή μου ήταν τα έργα να έρθουν στην Ελλάδα. Η καταγωγή μου από τη Θεσσαλονίκη επηρέασε την οικογένεια του ζωγράφου τελικά να δωρίσουν τη συλλογή τους στο Δήμο Θεσσαλονίκης.
Τις καλλιτεχνικές δημιουργίες του Γύζη, επηρέασε καθοριστικά η λεγόμενη ”Σχολή του Μονάχου” ή μήπως επηρεάστηκε και από άλλα καλλιτεχνικά ρεύματα της περιόδου που έζησε;
Ο Γύζης, είχε ως δάσκαλο του, τον Karl von Piloty που επηρέασε σημαντικά το έργο του. Από αυτόν έμαθε να δημιουργεί μεγάλες συνθέσεις με πολλά πρόσωπα. Από το Μόναχο πέρασαν και άλλοι γνωστοί Έλληνες ζωγράφοι, όπως ο Λύτρας , ο Βολανάκης και ο Ιακωβίδης, αλλά μόνο ο Γύζης εγκαταστάθηκε εκεί μόνιμα και δίδαξε και στην Ακαδημία. Επηρεάστηκε από το γαλλικό και από το γερμανικό ρεαλισμό, αλλά κυρίως από το πνευματικό κλίμα του τέλους του αιώνα και το Jugendstil. H κλασσική μουσική, κυρίως ο Μπετόβεν, και η όπερα τον ενέπνευσαν σε πολλές δημιουργίες του.
Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο στα έργα του Γύζη, είναι η έντονη θρησκευτικότητα. Πιστεύεται πως πρόκειται για μια βαθιά πνευματικότητα ή μια πιστή αποτύπωση του λαογραφικού στοιχείου της ελληνικής κοινωνίας του τέλους του 19ου αιώνα ;
Η θρησκευτικότητα του Γύζη έχει επηρεαστεί από διάφορα πνευματικά κινήματα, όπως η ανθρωποσοφία και η θεοσοφία. Αυτό είναι που θέλει να αναδείξει με τα θρησκευτικά του έργα. Οι ανησυχίες για την ζωή και τον θάνατο εκφράζουν τα υπαρξιακά του ζητήματα. Πιστεύει στον Θεό, με την έννοια ότι το καλό θα νικήσει το κακό. Στο τελευταίο αλληγορικό έργο του «Ο Νέος Αιώνας» η αλληγορική μορφή της Θρησκείας παίρνει θέση μετά τη μορφή της Φιλοσοφίας.
Ποία είναι η θέση της γυναίκας ως μούσας, στα έργα του Νικόλαου Γύζη;
Στα αλληγορικά έργα του Γύζη, η γυναίκα παρουσιάζεται ως μια φτερωτή μορφή, ως Ποίηση. Στην πραγματικότητα η Ποίηση είναι η έμπνευση του καλλιτέχνη. Πολλές φορές κρατάει μια λύρα, αλλά έχει διάφορα ονόματα, όπως Τέχνη, Χαρά ή Άνοιξη.
Πως θα λέγατε ότι προσδίδεται η διαχρονικότητα στα έργα του Γύζη; Τι είναι αυτό που ελκύει τους επισκέπτες, μετά από τόσα χρόνια;
Διαχρονικές είναι οι ιδέες που βρίσκονται πίσω και μέσα στα έργα του. Η αγάπη του για τον άνθρωπο, τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τη γυναίκα σε διάφορες μορφές τόσο στα ηθογραφικά, όσο και στα αλληγορικά έργα του. Οι επισκέπτες ελκύονται από τα πρωτοποριακά του σχέδια σε έγχρωμα ή μαύρα χαρτιά που χρησιμοποιεί, από την ταυτόχρονη χρήση μολυβιών, κάρβουνου και κιμωλίας, από τις μοναδικές «ζελατίνες» του που μοιάζουν να είναι σύγχρονες.
Η έκθεση των έργων του Νικόλαου Γύζη απευθύνεται και σε ένα πιο ευρύ κοινό που δεν γνωρίζει το έργο και την προσωπικότητα του μεγάλου μας ζωγράφου;
Στην έκθεση ξεναγούνται καθημερινά σχολεία, πολιτιστικοί σύλλογοι, σωματεία εργαζομένων και συνταξιούχων ,όπως πρόσφατα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Οι πινακίδες που βρίσκονται σε κάθε χώρο δίπλα στα έργα παρέχουν επίσης πολλές επεξηγήσεις.
Ως επιμελητής των έργων του Νικόλαου Γύζη, ποιο μήνυμα θα δίνατε στους αναγνώστες και θεατές αυτής της έκθεσης ,μέσα από το περιοδικό μας ;
Να έρθουν να δουν την έκθεση. Να έρθουν προσωπικά σε επαφή με τα έργα του μεγάλου μας ζωγράφου!