Γιώργος ΜπρεκουλάκηςΆρθρο: Γιώργος Μπρεκουλάκης
Ψυχολόγος
«Είναι μοναδική εμπειρία να ερωτευτείς και να αγαπήσεις τον σύντροφο σου περισσότερο απ’ όσο σε έχουν αγαπήσει στην ζωή σου»
Στο βιβλίο του Hendrix (2001), ο συγγραφέας αναφέρεται στο κοινωνικό ταξίδι που όλοι χρειάζεται να κάνουμε για να αναπτύξουμε την αίσθηση του εαυτού και την κοινωνική μας νοημοσύνη (Goleman, 2006). Κατά την στιγμή της γέννησης ενός βρέφους το μεταιχμιακό σύστημα (limbic system) του εγκεφάλου (έδρα των συναισθημάτων) είναι τέλεια σχηματισμένο. Σε μια υγιή ψυχικά οικογένεια (Cozolino, 2002, 2006) οι γονείς στέλνουν το μήνυμα ότι είναι ok να είσαι ο εαυτός σου, να έχεις συναισθήματα και να τα εκφράζεις με ρυθμισμένο τρόπο (Schore, 1994), να λύνεις προβλήματα και να είσαι assertive. Πολλές φορές όμως οι άνθρωποι μεγαλώνουν σε οικογένειες όπου αναπτύσσουν έναν ψευδή εαυτό που λειτουργεί υπόγεια για να κερδίσουν την αγάπη των γονιών τους χωρίς όμως η αγάπη που παίρνουν να λύνει τα συναισθηματικά βραχυκυκλώματα των παιδικών χρόνων (Damasio, 2000). Για να μπορέσουν οι gay άνδρες να βρουν τον αυθεντικό τους εαυτό ξοδεύουν ενέργεια με έναν όχι αληθινό τρόπο που εκφράζεται με κρίσεις πανικού, καταθλιπτικές διαταραχές, προβλήματα στυτικής δυσλειτουργίας, σεξουαλική εξάρτηση και παρορμητικότητα, σεξουαλική ανορεξία, χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών.
Ας δούμε κάποιους παράγοντες συναισθηματικής και ερωτικής ανάπτυξης των ομοφυλόφιλων αντρών ζώντας μέσα και έξω από την gay κοινότητα:
- Συναισθηματική ευθύνη για εμπιστοσύνη και ασφάλεια στις ομοφυλόφιλες ερωτικές σχέσεις
Όπως συμβαίνει στους straight και bisexual άνδρες, στους gay άνδρες είναι αρκετά διαδεδομένη η σεξουαλική κουλτούρα των εναλλαγών ερωτικών συντρόφων (“one night stand”, “sex buddies”) χωρίς αυτό να αντικατοπτρίζει απαραίτητα και αυθεντική ερωτική επιθυμία για μια gay, ερωτική, μακροχρόνια σχέση αλλά ενδεχομένως μια ανακούφιση σε άγχος, σε άλλα επώδυνα συναισθήματα ή και σε εσωτερικές συγκρούσεις. Μπορεί πολλοί gay άνδρες, συνήθως χωρίς να το συνειδητοποιούν, να υποφέρουν από την σεξουαλική εξάρτηση (sex junkies), την σεξουαλική παρόρμηση και την σεξουαλική καταναγκαστική δραστηριοποίηση (Carnes, 1983) ή το shutdown of libido (Carnes, 1997). Ίσως δεν πρόκειται για αληθινή ερωτική επιθυμία ενός άντρα για έναν άλλο άντρα αλλά για μια παρορμητική ή και καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά που αναδεικνύει μια ψευδής ανάγκη καταπολέμησης των εσωτερικών ψυχολογικών συγκρούσεων και των επώδυνων συναισθημάτων. Η συναισθηματική κατανόηση αυτών των εσωτερικών συγκρούσεων ελαχιστοποιεί το άγχος και τον φόβο και αυξάνει την συναισθηματική ευθύνη για εμπιστοσύνη και ασφάλεια στην σχέση του gay ερωτικού ζευγαριού.
- Coming out of the closet (ορατότητα) με ενσυναίσθηση στο ευρύτερο περιβάλλον
Η διαδικασία του coming out (ορατότητα) δεν σχετίζεται με την ενημέρωση προς τους άλλους σχετικά με το τι αρέσει σεξουαλικά σε έναν gay άνδρα και τι του αρέσει σεξουαλικά στο κρεβάτι αλλά με την παραδοχή σχετικά με το ποιος είναι o gay άνδρας, ρομαντικά, πνευματικά, συναισθηματικά και ψυχολογικά (Cass, 1979). Επίσης, υπάρχει η κοινωνική προκατάληψη ότι οι gay άνδρες ενδιαφέρονται ερωτικά για όλους τους άντρες και όχι ότι επιλέγουν τους άντρες που τους ενδιαφέρουν ερωτικά. Το coming out of the closet (διαδικασία ορατότητας) μπορεί να είναι μια μακροχρόνια διαδικασία και χρειάζεται να γίνεται σε πλαίσια που δεν διακυβεύεται η ψυχική, σωματική, οικογενειακή και εργασιακή ασφάλεια. Ο φόβος για το κοινωνικό στίγμα και η περιθωριοποίηση αποτελούν καλούς λόγους για τους gay άνδρες για να παραμείνουν closeted. Η ψυχολογική διαδικασία “coming out of the closet” μπορεί να ενεργοποιήσει επώδυνα συναισθήματα (πόνος, θυμός, άγχος, ντροπή, ενοχή) των παιδικών χρόνων που είναι «κρυμμένα κάτω από το χαλί» και εμποδίζουν έναν gay άντρα να βρει την αλήθεια του και τον αυθεντικό του εαυτό. Τα επώδυνα συναισθήματα των παιδικών χρόνων μπορεί να εμποδίζουν έναν gay άντρα να δημιουργήσει την δική του μακροχρόνια, gay, ερωτική σχέση ζευγαριού και στη συνέχεια με τον ερωτικό του σύντροφο να μεγαλώσουν παιδιά (Hanley- Hackenbruck, 1989).
- Αντιμετώπιση των συναισθηματικών θεμάτων με τις οικογένειες προέλευσης με φροντιστικό τρόπο προς τον εαυτό.
Από όλες τις συναισθηματικές σχέσεις στη ζωή ενός ανθρώπου, οι συναισθηματικές σχέσεις στην οικογένεια προέλευσης είναι από τα πιο σημαντικά εκπαιδευτικά σχολεία ζωής. Το coming out of the closet (ορατότητα) προς τους γονείς μπορεί να αναδεικνύει την ισχυρή συναισθηματική αφοσίωση στην οικογένεια προέλευσης και όχι την συναισθηματική διαφοροποίηση και αυτονόμηση από την οικογένεια προέλευσης. Πριν οι gay έφηβοι και οι gay ενήλικες αποκαλύψουν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό στους γονείς τους χρειάζεται να εγκαθιδρυθεί ένα αμοιβαίο κλίμα στοργής, ζεστασιάς, ανοιχτότητας και ασφάλειας. Όταν ένας gay έφηβος ή ένας gay άνδρας κάνει coming out αναφορικά με τον σεξουαλικό του προσανατολισμό δηλώνει την βαθιά πίστη στις οικογενειακές σχέσεις. Με τον τρόπο αυτό δηλώνει την βαθιά αξία που έχει η οικογένεια. Συνήθως όταν οι gay άνδρες ανοίγουν επώδυνα θέματα, ανοίγουν κι άλλα επώδυνα θέματα από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας τα οποία όμως είναι μια ευκαιρία να τα διαπραγματευτούν τα μέλη μιας οικογένειας για να μπορέσουν να διαφοροποιηθούν και να ακολουθήσουν το αυτόνομο μονοπάτι ζωής δηλαδή την ενηλικίωση. Στο δημοφιλές βιβλίο Being Homosexual: Gay men and their development, o Richard Isay (1994) δηλώνει: «εάν οι μπαμπάδες των gay αγοριών αποδέχονταν και αγαπούσαν τα παιδιά τους, τα gay αγόρια θα είχαν ένα πρότυπο αγάπης και ενδιαφέροντος για άλλους άντρες». Οι μπαμπάδες που υποστηρίζουν τους gay γιους τους αφιερώνοντας χρόνο στην μεταξύ τους σχέση, που δεν απορρίπτουν και δεν λογοκρίνουν τα αγόρια τους, βοηθούν τα παιδιά τους για ουσιαστικές σχέσεις στην ενήλικη ζωή (Gottlieb, 2000). Ένας ζεστός συναισθηματικά μπαμπάς μπορεί να βοηθήσει τον gay γιο του να έχει ενήλικες σχέσεις είτε φιλικές είτε ερωτικές με άντρες ανεξαρτήτου σεξουαλικού προσανατολισμού (Siegel & Bryson 2011). Οι gay άνδρες για να μπορέσουν να έχουν ενήλικες, ερωτικές σχέσεις, συναισθηματικής διαπραγμάτευσης είτε έχουν μεγαλώσει σε συναισθηματικά υγιείς οικογένειες είτε χρειάζεται να επεξεργαστούν συναισθηματικά τα θέματα από την οικογένεια προέλευσης. Η περίπτωση της συναισθηματικής επεξεργασίας μπορεί να συμβεί μόνο σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο που προσφέρει υψηλό επίπεδο συναισθηματικής τροφοδότησης. Εάν οι gay άνδρες τροφοδοτηθούν συναισθηματικά από κάποιον θεραπευτή ή από κάποια θεραπευτική ομάδα μπορεί να αναπτύξουν μια μακροχρόνια, ερωτική σχέση, συναισθηματικής διαπραγμάτευσης.
- Αντιμετώπιση της εσωτερικευμένης ομοφοβίας (internalized homophobia)
Πολλοί gay άνδρες είναι αρρενωποί ως προς την έκφραση του φύλου τους και δεν μπορεί κάποιος εύκολα να αντιληφθεί συναισθηματικά αν είναι gay, bisexual ή str8. Η αρρενωπότητα μπορεί να αποτελεί ένα καλό καμουφλάρισμα για να μην ζήσει ένας gay άνδρας τον αυθεντικό του εαυτό, να μην έχει gay φίλους και να μην μπορεί να διεκδικήσει ερωτικά έναν άλλο άντρα. Οι Zorn & Kleinberg (1998) παρουσιάζουν κάποια παραδείγματα εσωτερικευμένης ομοφοβίας των gay ανδρών. 1. Προσπαθούν να παρουσιαστούν ως str8 όταν είναι ασφαλές να είναι out. 2. Δεν αυτοπροσδιορίζονται ως gay ενώ έχουν δεσμευτεί σε μακροχρόνιες, gay, ερωτικές σχέσεις. 3. Ποτέ δεν ανακοινώνουν τις επετείους που αφορούν στην σχέση τους σε str8 γιατί θεωρούν ότι δεν είναι σημαντικό. 4. Αποφεύγουν να εκφράσουν την στοργή τους προς τον ερωτικό τους σύντροφο σε δημόσια πλαίσια ακόμα κι αν είναι ασφαλές να το κάνουν. 4. Κριτικάρουν τον ερωτικό τους σύντροφο αν έχει θηλυκή έκφραση φύλου. Πολλοί straight, bisexual καθώς και gay άνδρες αποφεύγουν να κάνουν παρέα με ανοιχτά gay άνδρες γιατί φοβούνται ότι θα κακοχαρακτηριστούν, ότι θα χαλάσει η ναρκισσιστική τους εικόνα και τελικά ότι μπορεί να ερωτευτούν παράφορα κάποιον gay άνδρα. Επίσης πολλοί gay με αρρενωπή έκφραση φύλου υποτιμούν άλλους gay επειδή δεν κρύβονται στην ντουλάπα τους (closeted).
- Αποφοίτηση από την αιώνια εφηβεία
Οι gay άνδρες που είναι παγιδευμένοι στην αιώνια εφηβεία πιστεύουν ότι όταν παρουσιαστούν τα δύσκολα θα τους σώσει κάποιος άλλος και όχι ο εαυτός τους με τις δυνατότητές τους. Οι gay άνδρες που συναισθηματικά παραμένουν σε μια εφηβική ηλικία προτιμούν τις σύντομες ερωτικές σχέσεις, τις σχέσεις εξ’ αποστάσεως, τις σεξουαλικές σχέσεις εξάρτησης και όταν οι συνθήκες δυσκολεύουν γι’ αυτούς μετακομίζουν σε μια πιο «gay friendly» χώρα γιατί δεν μπορούν να έρθουν σε επαφή με τα επώδυνα συναισθήματα των παιδικών τους χρόνων και να τα διαπραγματευτούν σε μια μακροχρόνια, ερωτική σχέση, σε μια σχέση υψηλού βαθμού συναισθηματικής και ερωτικής εγγύτητας και υγιούς εξάρτησης και στην δική τους χώρα. Στα παιδιά τα tantrums επιτρέπονται, οι ενήλικες όμως χρειάζονται να συμπεριφέρονται με όσο τον δυνατόν περισσότερο ρυθμισμένο συναισθηματικά τρόπο. Ο δρόμος για την αποφοίτηση από την αιώνια εφηβεία είναι η αντιμετώπιση των επώδυνων συναισθημάτων των παιδικών χρόνων (Siegel & Bryson, 2015).
- Tips για ερωτικά ραντεβού ομοφυλόφιλων αντρών
Στους gay άνδρες υπάρχει ποικιλομορφία ως προς το τι τους αρέσει σε άλλους gay άνδρες (hunks, six-pack abs, bears, twinks, smooth- chested gym bunnies, hairy, latinos, κ.α.) και σε αρκετές περιπτώσεις ακαμψία ως προς τι τους αρέσει σε σεξουαλικό επίπεδο (top, bottom, versatile, missionary position, doggy style κ.α). Επίσης μπορεί να είναι δύσκολο να φλερτάρουν ή να μπουν σε διαδικασίες συναισθηματικού δεσμού.
α.) πάρκαρε την υπερηφάνεια σου γιατί τα ραντεβού δεν είναι για τους υπερευαίσθητους. Ακόμα κι αν φας χυλόπιτα γιατί ο παρτενέρ σου δεν σε γουστάρει όπως είσαι ή για το τι σ’ ενδιαφέρει στο σεξ αυτό δεν έχει να κάνει με σένα αλλά με τις επιθυμίες και τα γούστα του άλλου. Τίποτα δεν είναι προσωπικό. Προσωπικό γίνεται όταν εμπλέκονται τα επώδυνα συναισθήματα των παιδικών χρόνων. Αν πληγωθείς να ξέρεις ότι δεν έχει να κάνει με την χυλόπιτα που έφαγες αλλά με το πώς σε έχουν πληγώσει οι γονείς σου στα παιδικά χρόνια με το να μην ακούν τις συναισθηματικές σου ανάγκες σε διάφορα επίπεδα.
β.) άκουσε τις πεποιθήσεις του παρτενέρ σου στο ραντεβού γνωρίζοντας ότι το 90% αφορούν εκείνον και όχι εσένα.
γ.) μην παίζεις παιχνίδια. Ρώτησε με ευθύ τρόπο για τις προθέσεις του άλλου: «μου αρέσεις και θα ήθελα να σε βλέπω περισσότερο». Όταν δύο άντρες βγαίνουν ραντεβού είναι δύσκολο να γνωρίζουν αν είναι ραντεβού. Θα ήθελα να είναι ραντεβού μαζί σου, εσύ θα ήθελες;».
δ.) να είσαι ευάλωτος. Όταν προστατεύεις τα συναισθήματά σου δεν βοηθάς τον εαυτό σου να διεκδικήσεις έναν δυνητικό σύντροφο.
ε.) μην αφήνεις κάποιον άλλον άντρα να παίζει παιχνίδια μαζί σου, αν σου στέλνει διπλά μηνύματα μπορείς να του πεις: «μπερδεύομαι, μπορείς να μου πεις πώς νιώθεις για μένα;» Αν δεν είναι ευθύς μαζί σου τότε δεν είναι το κατάλληλο άτομο για σένα.
στ.) να είσαι όσο το δυνατόν περισσότερο ορατός, οι gay άντρες που έχουν αυτοπεποίθηση κινούνται εντός (gay οργανώσεις, φεστιβάλ ορατότητας) και εκτός της gay κοινότητας. Δεν γκετοποιούνται στην gay κοινότητα.
ζ.) σε κάθε εμπειρία ραντεβού παρατήρησε τον εαυτό σου. «ήσουν ανοιχτός; ειλικρινής και ευθύς», «κινήθηκες πολύ γρήγορα;»
η.) μην περιμένεις να σε προσεγγίσουν άλλοι άντρες, χρειάζεται να κινητοποιηθείς κι εσύ. Πώς θα μάθεις αν κάποιος άλλος ενδιαφέρεται για σένα;
θ.) πολλές ερωτικές, μακροχρόνιες σχέσεις έχουν ξεκινήσει από συζητήσεις (chat) στο internet και στα διαφορετικά applications (romeo, gaydar, grindr κ.α.), σε gay bars, σε εργασιακούς χώρους, σε pride και σε mixed περιβάλλοντα (str8 και gay).
ι.) να γελάς με την δυσκολία επικοινωνίας στα διάφορα ραντεβού και για τις «πατάτες» που μπορεί να έχεις κάνει. Όταν κάποιος σε απορρίπτει δεν σχετίζεται με την αξία που έχεις ως άνθρωπος. Οι αρνητικές κρίσεις κατά 90% αντιπροσωπεύουν αυτόν που τις κάνει.
- Σεξουαλική δέσμευση στον ερωτικό σύντροφο.
Οι Carnes και Weiss (1997) ανέπτυξαν το Gay & Bi- Sexual Addiction Screening Test (G- SAST) για να βοηθήσουν τους gay άνδρες στην διερεύνηση της σεξουαλικής παρορμητικότητας και των σεξουαλικών εξαρτήσεων (Carnes, 2001). Οι σεξουαλικά εξαρτημένοι gay άνδρες συνήθως επαναλαμβάνουν την αυθεντική συναισθηματική παραμέληση, έλλειψη συναισθηματικού συγχρονισμού ή και κακοποίηση των παιδικών χρόνων. Πολλοί gay άνδρες λανθασμένα πιστεύουν ότι η αμοιβαία σεξουαλική αφοσίωση στη σχέση του ζευγαριού είναι ένας μύθος ενώ πολυγαμικοί gay άντρες μπορεί να πιστεύουν ότι η σεξουαλική αφοσίωση στους gay άνδρες αποτελεί προσπάθεια μίμησης ενός ετεροκανονικού (straight) μοντέλου ανάπτυξης που θέλει τα ετερόφυλα ζευγάρια να είναι μονογαμικά. Η σεξουαλική αφοσίωση μπορεί να είναι μια συνειδητή, συναισθηματικά, αμοιβαία, επιλογή για ένα gay ζευγάρι ανδρών και όχι μια καταναγκαστική, επιλογή εξάρτησης.
- Συμμετοχή σε ψυχοθεραπευτικές διαδικασίες.
Το ταξίδι της μακροχρόνιας ψυχοθεραπείας μπορεί να είναι μια επώδυνη διαδικασία για gay άνδρες που έχουν τραυματιστεί συναισθηματικά κατά τα παιδικά χρόνια γιατί ενεργοποιεί συναισθήματα που σχετίζονται με συναισθηματική παραμέληση (όταν οι βασικοί φροντιστές (πχ οι γονείς) δεν ακούν ενεργά τα συναισθήματα των παιδιών τους) ή κακοποίηση. Κατά την διαδικασία της μακροχρόνιας θεραπείας γίνεται προσπάθεια ρύθμισης των επώδυνων συναισθημάτων ώστε αυτά να μπορούν να είναι διαπραγματεύσιμα συναισθηματικά (διαπραγμάτευση της λύπης, του θυμού, του άγχους κ.α.) και αντιμετώπιση των συναισθημάτων ενοχής και ντροπής που υπονομεύουν τον αυθεντικό εαυτό και τις αυθεντικές, ερωτικές σχέσεις (Siegel, 2007).
Βιβλιογραφικές αναφορές
Bowlby, J. (1995). The making and breaking of affectional bonds. London: Routeldge.
Carnes, P. (1997). Sexual anorexia. Center City, MN: Hazelden Publishing.
Cass, V. (1979). Homosexual, identity formation: A theoretical model. Journal of Homosexuality, Vol. 4 (3), 219- 235.
Cozolino, L.J. (2002). The neuroscience of psychotherapy: Building and rebuilding the human brain. New York: Norton.
Cozolino, L. J. (2006). The neuroscience of relationships: attachment and the developing social brain. New York: Norton.
Damasio, A. (2000). The feeling of what happens: body, emotion and the making of consciousness. London: Vintage.
Goldberg, A. E. (2010). Lesbian and gay parents and their children: Research on the family life cycle. Washington, DC: American Psychological Association.
Goleman, D. (2006). Social intelligence. New York: Bantam Books.
Golombok, S. (2015). Modern families: parents and children in new family forms. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Gottlieb, A. R. (2000). Out of the twilight: fathers of gay men speak. New York: Haworth Press.
Hanley- Hackenbruck, P. (1989). Psychotherapy and the “coming out” process. Journal of Gay and Lesbian Psychotherapy, Vol. 1 (1). 21-39.
Hendrix, H. (2001). Keeping the love you find: A Guide for Singles. New York: Owl Books.
Isay, R. (1994). Being Homosexual: Their Development. New York: Pantheon Books.
Isay, R. (1996). Becoming gay:self-acceptance. New York: Pantheon Books.
Ledoux, J. E. (1998). The emotional brain. London: Phoenix.
Massey, G. S, Merriwether M. A. & Garcia. R. J. (2013). Modern Prejudice and Same-Sex Parenting: Shifting Judgments in Positive and Negative Parenting Situations. Journal of GLBT Family Studies, 9: 129–151.
Schore, A.N. (1994). Affect regulation and the origin of the self. The neurobiology of emotional development. New York: Psychology Press.
Siegel, D.J. (2003). An interpersonal neurobiology of psychotherapy: The developing mind and the resolution of trauma. In M.F. Solomon & D.J. Siegel (Eds.), Healing tauma: Attachment, mind, body and the brain (pp. 1-56). New York: Norton.
Siegel, D.J. (2007). The mindful brain: Reflection and attunement in the cultivation of well-being. NewYork: Norton.
Siegel, D. & Bryson, T. (2011).The whole brain child: 12 revolutionary strategies to nurture your child’s developing mind. New York: Delacorte Press.
Siegel, D. (2012). The developing mind: how relationships and the brain interact to shape who we are. New York: Guilford Press.
Siegel, D. (2012). Pocket guide to interpersonal neurobiology: an integrative handbook of the mind. New York: Norton.
Siegel, D. & Bryson, P. (2015). No- drama discipline: the whole- brain way to calm chaos and nurture your child’s developing mind. London: Scribe.
Stowe, J. (1999). Gay spirit warrior: an empowerment workbook for men who love men. Findhorn Press.
Tasker, F. & Bigner, J. (2007). Gay and lesbian parenting. New directions. New York, NY: Haworth Press.