Η Αλίκη Βουγιουκλάκη ως αντίδοτο για την κατάθλιψη

Άρθρο: Δημήτρης Βαγενάς
Ψυχολόγος

Επιμέλεια: Μαρία-Ανδρονίκη Τραυλού
Φιλόλογος-Γλωσσολόγος

«Αλίκη Βουγιουκλάκη. Πες το όνομά της στο κέντρο της Αθήνας και θα ’ναι σαν να λες τ’ όνομα της Σοφία Λόρεν στο κέντρο της Ρώμης, της Μέριλιν Μονρόε στο κέντρο του Λος Άντζελες και της Μπριτζί Μπαρντό στο κέντρο του Παρισιού. Γιατί η Αλίκη Βουγιουκλάκη δεν ήταν μόνο μια μεγάλη σταρ. Ήταν η γυναίκα που εκπροσωπούσε τις ελπίδες ενός ολόκληρου έθνους, το οποίο προσπαθούσε απεγνωσμένα να γιατρέψει τις πληγές ενός παγκοσμίου κι ενός εμφυλίου πολέμου». Με τα λόγια αυτά η Άλι Σμιθ, Σκωτσέζα συγγραφέας, δημοσιογράφος κι ακαδημαϊκός, παρουσιάζει την Εθνική μας Σταρ στο άρθρο της για το περιοδικό Port «Greek Legend: Aliki Vougiouklaki». Και προσθέτει: «Κωμωδία, τραγωδία, δράμα, μιούζικαλ, φάρσα, νέο – ρεαλισμός, ιστορικά έργα, ελληνικό “σπαγγέτι” γουέστερν. Από την πρώτη της εμφάνιση στο σινεμά το 1954 μέχρι την τελευταία της στο θέατρο το 1996, κατάφερε να παίξει τα πάντα». Μάλιστα, η καταξιωμένη συγγραφέας, που έχει κερδίσει μεταξύ άλλων το Βραβείο του The Arts Foundation για τα διηγήματά της, δεν περιορίστηκε στο να γράψει άρθρα για την αξέχαστη ηθοποιό στα περιοδικά Port και The Guardian, αλλά την επέλεξε για το εξώφυλλο του βιβλίου της «Artful», που κυκλοφόρησε το 2012.

Η Σκωτσέζα συγγραφέας γνώρισε την Ελληνίδα ηθοποιό όταν βρισκόταν στα Χανιά. Παρακολουθώντας τυχαία μια ελληνική ταινία, μαγεύτηκε τόσο απ’ τη μουσική της όσο κι απ’ τη φωτεινή παρουσία της Βουγιουκλάκη, παρόλο που δεν καταλάβαινε τη γλώσσα. Λίγο καιρό μετά, κι ενώ περνούσε μια περίοδο κατάθλιψης λόγω του θανάτου του πατέρα της, η Σμιθ άρχισε να παρακολουθεί στο YouTube αποσπάσματα ελληνικών ταινιών. Αυτό που την εντυπωσίασε ήταν τα πολύχρωμα, φαντασμαγορικά και χαρούμενα μιούζικαλ της Αλίκης, πλημμυρισμένα απ’ τις μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι. Τόσο οι – ομολογουμένως αφελείς, αλλά οπωσδήποτε υπεραισιόδοξοι – στίχοι του Αλέκου Σακελλάριου, «Τράβα μπρος και μη σε νοιάζει / Η ζωή μας όλο αλλάζει / Και δεν ξέρεις τι θα βγάλει / Απ’ τη μια στιγμή στην άλλη», όσο και η ίδια η Αλίκη, που «έμοιαζε με την Τζιν Σρίμπτον, θύμιζε γοητευτικό κλόουν και φαινόταν τόσο ακατέργαστη και πλημμυρισμένη από ζωή», έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στο να ξεπεράσει η Άλι Σμιθ την κατάθλιψή της. Όπως αναφέρει μάλιστα, έβλεπε ξανά και ξανά την «Αλίκη στο ναυτικό», παρόλο που δεν μπορούσε να καταλάβει τη γλώσσα, καθώς το φιλμ σκόρπιζε στο δωμάτιό της τη χαρά και τη διάθεση για ζωή. Για καλή της τύχη, σταδιακά άρχισε να βρίσκει είτε αποσπάσματα είτε ολόκληρες ταινίες με υπότιτλους, κι έτσι κατάφερε ν’ απολαύσει ακόμα περισσότερο τα φιλμ της αγαπημένης της ηθοποιού.

Για τη Σμιθ, η Βουγιουκλάκη ήταν ταλαντούχα και ικανή και ταυτοχρόνως ακατέργαστη και αδέξια. Όσο κι αν κάτι τέτοιο φαίνεται αντιφατικό, η συγγραφέας υποστηρίζει πως αυτό ακριβώς ήταν που τη γοήτευσε στην Ελληνίδα ηθοποιό, το γεγονός, δηλαδή, πως έμοιαζε να υποδύεται πιο πολύ τον εαυτό της παρά κάποιον ρόλο, και πως επιχείρησε να αναμετρηθεί με σπουδαία έργα, όπως με την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, παρόλο που όφειλε την τεράστια επιτυχία της σε ανάλαφρες κωμωδιούλες. Αυτός ήταν κι ο λόγος που η Αλίκη φαίνεται να υπήρξε το αντίδοτο για την κατάθλιψη όχι μόνο της Άλι Σμιθ, αλλά κι ενός ολόκληρου λαού: ακόμα κι όταν έπαιζε στο θέατρο σημαντικούς κι απαιτητικούς ρόλους, φαινόταν πάντα απλή και άμεση, κάνοντας το κοινό να ταυτιστεί μαζί της. Σε μια ταραγμένη και κρίσιμη περίοδο, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο, αυτό το φωτεινό, χαρούμενο, δροσερό και γεμάτο θέληση για ζωή κορίτσι, όπως τη χαρακτηρίζει και η Άλι Σμιθ, κατάφερε να χαρίσει στην ταλαιπωρημένη Ελλάδα τη χαρά και την αισιοδοξία. Οι ταινίες της τελείωναν σχεδόν πάντα με happy end, δίνοντας στους θεατές ελπίδα, κι εκείνη, με την αδεξιότητα και τις ατέλειές της, έκανε τον μέσο άνθρωπο να ταυτιστεί μαζί της και να πιστέψει πως τον περιμένει ένα μέλλον εξίσου ευτυχισμένο. Άλλωστε, όπως είχε πει κι ο Μάνος Χατζιδάκις, «μην πεις ποτέ κακό για την Αλίκη γιατί είναι η γυναίκα που πάντα θα αντιπροσωπεύει τα χρόνια της αθωότητάς μας».

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Kung, M. (2013). Ali Smith on the ‘Artful’ Backstory to Her Book. Ανάκτηση, 11 Δεκεμβρίου 2016, από http://blogs.wsj.com/speakeasy/2013/01/29/ali-smith-on-the-artful-backstory-to-her-book/

Smith, A. (2011). Once upon a life: Ali Smith. Ανάκτηση, 12 Δεκεμβρίου 2016, από https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2011/may/29/once-upon-life-ali-smith

Smith, A. (2014). Greek Legend: Aliki Vougiouklaki. Ανάκτηση, 12 Δεκεμβρίου 2016, από http://www.port-magazine.com/film/greek-legend-aliki-vougiouklaki/