ΑnimartistsΣυντάκτρια: Μαρία Κακούρη
Φοιτήτρια Ψυχολογίας
Επιμέλεια: Βασίλης Μακρυδήμας
Μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που εργάζονται δηλώνουν μη ικανοποιημένοι από την εργασία τους και τονίζουν πως θα επιθυμούσαν να ασχολούνται με κάτι διαφορετικό. Η εργασία είναι ένας χώρος στον οποίο το άτομο περνά μεγάλο μέρος της ζωής του. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο το άτομο να ασχολείται με μια δουλειά που του αρέσει, ώστε να παραμένει ευχαριστημένο και παραγωγικό. Τι συμβαίνει όμως, σε αντίθετη περίπτωση; Πώς πραγματικά νιώθουν οι άνθρωποι που δεν είναι ικανοποιημένοι από το εργασιακό τους περιβάλλον;
Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να εισαγάγουμε την έννοια του εργασιακού στρες. Το στρες είναι ένα συνονθύλευμα περίπλοκων συναισθηματικών καταστάσεων, φυσιολογικών αντιδράσεων και σκέψεων του ατόμου σαν αποτέλεσμα σε δύσκολες εξωτερικές απαιτήσεις. Αυτές αναφέρονται συνήθως ως στρεσογόνοι παράγοντες (Greenberg & Baron, 2000). Για πολλούς το στρες είναι μια κατάσταση άμεσα συνυφασμένη με την σύγχρονη εποχή για την διαχείριση της οποίας απαιτείται συγκέντρωση και ηρεμία. Για άλλους το στρες ως τραυματική εμπειρία συνδέεται άμεσα με το εργασιακό τους περιβάλλον, θεωρώντας το υπαίτιο για την καταστροφή των ευκαιριών εξέλιξής τους. Φυσικά, διακρίνουμε δύο τύπους στρες: το άμεσο και το χρόνιο. Άμεσο καθίσταται εκείνο που είναι αποτέλεσμα ενός γεγονότος που συνέβη μια φορά. Από την άλλη, το χρόνιο προκύπτει από μια σειρά αλλεπάλληλων περιστατικών που προκαλούν άγχος, είναι θα λέγαμε παρατεταμένο και κατά συνέπεια, πιο επικίνδυνο για το άτομο.
Οι στρεσογόνοι παράγοντες που “ευδοκιμούν” στο εργασιακό περιβάλλον είναι πολυάριθμοι και σύνθετοι. Μπορούμε να τους διακρίνουμε σε πέντε μεγάλες κατηγορίες. Πρώτον, εντοπίζουμε τους παράγοντες που αφορούν στην ίδια την φύση της εργασίας. Έπειτα, σημαντικό ρόλο παίζουν η θέση του ατόμου στον οργανισμό, αλλά και οι εργασιακές σχέσεις που αναπτύσσονται με τους συναδέλφους. Εξίσου καταπιεστικές μπορεί να είναι και οι ευκαιρίες για εξέλιξη, καθώς και η οργανωσιακή δομή και το κλίμα που επικρατούν στο χώρο εργασίας (Cooper & Marshall, 1976).
Απόρροια των στρεσογόνων παραγόντων είναι τα δυσφορικά συμπτώματα που προκαλούν, μέσα από την κατανόηση των οποίων μπορούμε να ανιχνεύσουμε την ύπαρξη προβληματικών συνθηκών στον χώρο εργασίας. Τα συμπτώματα διακρίνονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες. Έτσι, το άγχος του εργαζόμενου δύναται να εξωτερικευθεί μέσα από σωματικές αντιδράσεις, όπως είναι η μειωμένη ενέργεια και ο ιδρώτας, ενώ ενδείξεις συναισθηματικής επιβάρυνσης μπορούν να είναι οι συχνές απουσίες και η μειωμένη παραγωγικότητα. Επιπλέον, είναι δυνατόν το πάσχων άτομο να εκδηλώσει συναισθηματικά συμπτώματα, όπως η ανησυχία και ή πολύ σοβαρότερα η κατάθλιψη. Τέλος, το άγχος μπορεί να πλήξει και την πνευματική διαύγεια, καθώς η αδυναμία συγκέντρωσης και σε ακραίες περιπτώσεις η παράνοια είναι σύνηθες φαινόμενο σε τέτοιου είδους καταστάσεις.
Όσον αφορά τις συνέπειες του εργασιακού στρες, από το μόνιμο αίσθημα απελπισίας μπορεί κανείς εύκολα να οδηγηθεί στην υιοθέτηση μιας εχθρικής στάσης προκειμένου να καλύψει την αδυναμία του και να μη φανεί ανήμπορο. Επίσης, συχνά παρατηρούνται ελλείμματα στην αντιληπτική ικανότητα, καθώς ο εργαζόμενος υπό συνθήκες εργασιακού άγχους δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και να αποδώσει. Φυσικά, το εργασιακό στρες επηρεάζει και τη συμπεριφορά του ατόμου. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι έρευνες έχουν δείξει πως το στρες εμποδίζει την ικανότητα του εγκεφάλου να επικοινωνήσει με το σώμα. Ως εκ τούτου, το άτομο σταδιακά γίνεται αδέξιο, καθώς παρατηρείται μειωμένος συντονισμός μεταξύ βλέμματος και κινήσεις των χεριών. Ακόμη χειρότερα, ουκ ολίγες φορές, άνθρωποι απογοητευμένοι από την εργασία τους καταλήγουν στο ποτό ή στη χρήση ουσιών, αυταπατόμενοι πως με τον τρόπο αυτό θα ξεφύγουν, έστω και για λίγο, από τη δύσκολη κατάσταση που τους καταπνίγει.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Johnson S., Cary Cooper, Cartwright, Ian Donald, Paul Taylor and Clare Millet (2005). The experience of work-related stress across occupations, Journal of Managerial Psychology, 20(2), 179-180.
Lee David (2000). Managing employee stress and safety. A guide to minimizing stress-related cost while maximizing employee productivity, Maine Employers’ Mutual Insurance Company.
Ornelas, Sandy and Brian H., Kleiner (2003). New Developments in managing job related stress, Equal Opportunities International, 22(5), 64-70.
Ress Christopher J and David Redfern (2000). Recognising the perceived causes of stress: a training and development perspective, Industrial and Commercial Training, 32(4), 121-122.