Τιμόκλεια ΠαναγοπούλουΆρθρο: Τιμόκλεια Παναγοπούλου
Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Στέλλα Πυρένη
Φιλόλογος
Πότε ήταν η τελευταία φορά που φάγατε υπερβολική ποσότητα φαγητού και μετά νιώσατε τύψεις για την ποσότητα που καταναλώσατε; Το να καταναλώνει κανείς μεγάλες ποσότητες φαγητού κάθε τόσο δεν αποτελεί πρόβλημα. Όμως, η χρήση του φαγητού ως το μοναδικό μέσο για να καταπολεμήσει κανείς τα αρνητικά του συναισθήματα και το αίσθημα ότι είναι εκτός ελέγχου, η συνεχής σκέψη του φαγητού και ύστερα το αίσθημα ενοχής και ντροπής μετά την κατανάλωση του, αποτελούν ενδείξεις διατροφικών διαταραχών. Οι διατροφικές διαταραχές χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες:
- Νευρική ανορεξία: χαρακτηρίζεται από ανικανότητα διατήρησης υγιούς σωματικού βάρους, φόβο ανάκτησης βάρους και μη αναγνώριση της σοβαρότητας της παρούσας κατάστασής του.
- Ψυχογενής βουλιμία: χαρακτηρίζεται από κρίσεις υπερφαγίας οι οποίες ακολουθούνται από προσπάθειες για την απώλεια των θερμίδων που έχουν ληφθεί όπως: χρήση καθαρκτικών, πρόκληση εμετού ή εξαντλητική άσκηση.
- Μυϊκή δυσμορφία: χαρακτηρίζεται από την θέαση του σώματος ως πολύ αδύνατο, πολύ μικρό και χωρίς καθόλου μυϊκή μάζα. Εμφανίζεται κυρίως σε νεαρούς άνδρες.
- Συναισθηματική υπερφαγία: χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού κάτω από έντονες συναισθηματικές συνθήκες.
Συναισθηματική υπερφαγία:
Σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού ασυναίσθητα και χωρίς να το παρατηρούν. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφών υψηλών σε λιπαρά μπροστά από την τηλεόραση ή τον υπολογιστή. Όμως, είναι πιο συχνό φαινόμενο η υπερβολική αυτή κατανάλωση να έρχεται ως επακόλουθο συναισθηματικών προβλημάτων. Η λανθασμένη εικόνα του εαυτού μπορεί να παίξει, επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο. Για ορισμένους η υπερκατανάλωση φαγητού μπορεί να είναι μέρος ενός κύκλου που αρχίζει με μια εξαντλητική δίαιτα, μέσω της οποίας προσπαθούν με στερήσεις να χάσουν τα ανεπιθύμητα κιλά, και οδηγούνται σε «κρίσεις» κατανάλωσης «απαγορευμένων» τροφών, συμπεριφορά που έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση συναισθημάτων ντροπής και ενοχής. Αυτός ο κύκλος είναι πολλές φορές δύσκολο να σπάσει.
– Υπάρχει «εξάρτηση» στο φαγητό;
Στις μέρες μας ο εθισμός στο φαγητό έχει διαδοθεί κυρίως στην επιστημονική κοινότητα. Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι φαγητά πλούσια σε λίπος, ζάχαρη και αλάτι είναι εξαρτησιογόνα και προκαλούν αλλαγές σε μέρη του εγκεφάλου παρόμοιες με εκείνες που προκαλούν οι ναρκωτικές ουσίες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κατανάλωση τροφής απελευθερώνει στον εγκέφαλο ουσίες που συνδέονται με αισθήματα χαράς και ικανοποίησης, αλλά αυτό δεν αποδεικνύει ότι η τροφή είναι εθιστική. Η συμπεριφορά, ωστόσο, που συνδέεται με την υπερβολική κατανάλωση τροφής και τα αισθήματα ενοχής και ντροπής μπορεί να δημιουργήσουν συμπτώματα εξάρτησης.
Τρόποι αντιμετώπισης:
- Βοήθεια ειδικού: Κάποιες φορές είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν τέτοιες περιπτώσεις χωρίς βοήθεια, ειδικότερα όταν η συμπεριφορά αυτή είναι αλληλένδετη με συναισθηματικές κρίσεις και προβλήματα. Η βοήθεια από κάποιον ειδικό μπορεί να φέρει στο φως και τις αιτίες που οδηγούν σε αυτήν την συμπεριφορά, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις είναι άγνωστες.
- Αποφύγετε τις ταμπέλες: Μην κρίνετε αυστηρά τον εαυτό σας και μην σπεύδετε να του «κολλήσετε» μια ετικέτα που πληγώνει πάνω από όλα εσάς τους ίδιους. Το ίδιο ισχύει και για το φαγητό: Δεν υπάρχουν «καλές» και «κακές» τροφές. Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν κάποιος προσπαθεί σκληρά να αποφύγει κάποια «απαγορευμένη» τροφή την ώρα που την επιθυμεί, τείνει να καταναλώνει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες αργότερα.
- Πάρτε μια ανάσα: Όταν νιώθετε ότι πεινάτε, πάρτε μια ανάσα και αναρωτηθείτε εάν είναι όντως πείνα αυτό που αισθάνεστε.
- Αλλάξτε το περιβάλλον σας: Καμιά φορά οι συνήθειες είναι αυτόματες συμπεριφορές. Κάνοντας μια αλλαγή στο περιβάλλον ή στο χώρο σας μπορεί να στρέψει την προσοχή σας αλλού και να σας οδηγήσει σε μια πιο υγιεινή διατροφική επιλογή.
- Ενδώστε στις λιγούρες – με μέτρο: Το να αποφεύγετε μια τροφή όταν την επιθυμείτε μπορεί να οδηγήσει στην υπερκατανάλωση αργότερα, ακόμα και αν δεν πεινάτε. Δώστε στον εαυτό σας την άδεια να φάει μια μικρή ποσότητα όταν πραγματικά το επιθυμεί.
- Σταματήστε τις εξαντλητικές δίαιτες: Η υπερκατανάλωση και οι εξαντλητικές δίαιτες είναι συχνά οι δύο όψεις τους ίδιου νομίσματος. Η στέρηση μπορεί να αποτελέσει το κίνητρο για υπερκατανάλωση όπως ακριβώς το στρες, ο θυμός και το άγχος.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Thompson, J.K. (2001). Body image, eating disorders, and obesity: An integrative guide for assessment and treatment. Washington, DC, US: American Psychological Association.
Fairburn, C.G. (1995). Overcoming binge eating. Guildford Press. New York. USA