Τι αποτελεί «εξάρτηση»;

Άρθρο: Τιμόκλεια Παναγοπούλου
Ψυχολόγος

Επιμέλεια: Στέλλα Πυρένη
Φιλόλογος

Ο όρος εθισμός περιγράφει μια κατάσταση η οποία προκαλείται όταν ένα άτομο προσλαμβάνει μια ουσία (π.χ. αλκοόλ, ναρκωτικά) ή ασχολείται με μια δραστηριότητα (π.χ. τυχερά παιχνίδια, ψώνια) τα οποία είναι ευχάριστα, αλλά η συνεχής χρήση/ασχολία τους μπορεί να αποβεί παθολογική και να επηρεάσει αρνητικά άλλους τομείς της ζωής και της καθημερινότητας του ανθρώπου, όπως τις σχέσεις, τη δουλειά ή την ίδια την υγεία του.

Είναι αλήθεια ότι οι εθιστικές συμπεριφορές μπορούν να επηρεάσουν την ζωή του καθενός, καθώς αναπτύσσονται σταδιακά, χωρίς την πλήρη συνειδητοποίηση τους από τον άνθρωπο. Μπορούν να αγγίξουν όλες τις πτυχές της ζωής μας και να δημιουργηθούν μεγάλες δυσκολίες στην θεραπεία και στην πρόληψη.

Ο όρος «εθιστικές συμπεριφορές» χρησιμοποιείται όχι μόνο για τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο, τα οποία αφορούν βιολογικό και ψυχολογικό εθισμό, αλλά και σε άλλες συμπεριφορές, όπως το διαδίκτυο, τα τυχερά παιχνίδια ή το φαγητό, στις οποίες οι άνθρωποι μπορούν να εθιστούν ψυχολογικά καθώς τείνουν να χρησιμοποιούν/ασχολούνται όταν βιώνουν αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό, άγχος ή στεναχώρια.

Συμπτώματα:

• Αποτυχία μείωσης της ποσότητας λήψης μιας ουσίας ή της επανάληψης μιας απασχόλησης.
• Έντονη επιθυμία της λήψης μιας ουσίας ή της επανάληψης μιας δραστηριότητας.
• Εμφάνιση συμπτωμάτων στέρησης σε περίπτωση απόπειρας μείωσης λήψης μιας ουσίας όπως: εκνευρισμός, άγχος, κατάθλιψη, εφίδρωση, τρέμουλο, βίαιη συμπεριφορά.
• Συνέχεια λήψης της ουσίας μετά την δημιουργία προβλήματος υγείας, όπως π.χ. συνέχεια του καπνίσματος μετά την εμφάνιση καρκίνου των πνευμόνων.
• Μείωση καθημερινών δραστηριοτήτων εξαιτίας της εξάρτησης.

Θεραπεία:

Ο εθισμός μπορεί να ξεπεραστεί. Η πρώτη φάση θεραπείας είναι η απομάκρυνση από την ουσία/δραστηριότητα. Υπάρχουν σωματικές αλλά και ψυχολογικές παρενέργειες όταν κάποιος προσπαθεί να μείνει μακριά από τις ουσίες αυτές, όπως ζαλάδες, εμετοί, κράμπες στους μύες, πυρετός, ταχυπαλμία, διαταραχές ύπνου, ακμή. Οι ψυχολογικές παρενέργειες συχνά συμπεριλαμβάνουν: κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, αλλαγές διάθεσης. Τα συμπτώματα στέρησης δεν έχουν συγκεκριμένο χρόνο διάρκειας, αλλά σε περιπτώσεις που είναι αυτοκαταστροφικά η φαρμακευτική αγωγή κρίνεται απαραίτητη σε συνδυασμό με στενή ιατρική παρακολούθηση.

Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική είναι από τις πιο συχνές μορφές ψυχοθεραπείας οι οποίες βοηθούν τον θεραπευόμενο να αναγνωρίσει, να αποφύγει και να αντιμετωπίσει καταστάσεις και συνθήκες υπό τις οποίες είναι πιο επικίνδυνο να νιώσει ευάλωτος και να μην μπορεί να αντισταθεί στην ουσία ή δραστηριότητα από την οποία προσπαθεί να απεξαρτηθεί.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

Krohn MD, Lizotte AJ, Perez CM. The interrelationship between substance use and precocious transitions to adult statuses. J Health Soc. Behav. 38(1):87-103, 1997.