ΑnimartistsΕπιμέλεια Ερωτήσεων: Μαρία Πολυκρέτη
Ψυχολόγος- Αφηγηματική Ψυχοθεραπεύτρια, Υπεύθυνη Πολιτισμού
Αγαπητή κυρία Πουλιάση,
Πως ξεκίνησε η ενασχόληση σας με την τέχνη της Ζωγραφικής;
Πάντα αγαπούσα την τέχνη της ζωγραφικής και μου άρεσε να εκφράζομαι μέσα από αυτήν. Κατά καιρούς βρέθηκα σε διάφορους χώρους σπουδών. Ωστόσο, η καλλιτεχνική μου παιδεία και πορεία προσδιορίστηκε μέσα από το Ελληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού και τον Αντώνη Κουρτικάκη, ο οποίος υπήρξε δάσκαλός μου κατά την πολυετή μαθητεία μου στον συγκεκριμένο χώρο.
Το Ελληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού -στην περιοχή του Συντάγματος- προσέφερε και συνεχίζει να προσφέρει και να προσθέτει αξία στον ελληνικό πολιτισμό με σειρά από σπουδαίες διαλέξεις, σεμινάρια, συνέδρια, μαθήματα κι άλλες σημαντικές δραστηριότητες στον χώρο της τέχνης. Ο Αντώνης Κουρτικάκης αποτελεί έναν εξαίρετο ζωγράφο, τεχνοκριτικό κι ερευνητή, αλλά κυρίως Δάσκαλο -με την ουσιαστική σημασία της λέξεως- που με “μπόλιασε” με τη βαθιά φιλοσοφία της τέχνης και της ζωής.
Η έκθεση σας είναι ατομική και αφορά το ζήτημα της κρίσης (πολιτισμική, κοινωνική) σε σχέση με τον άνθρωπο και τις αρχές της ζωής. Είναι η πρώτη ατομική σας έκθεση; Ποιες εικόνες-εμπειρίες σας οδήγησαν σε αυτή;
Η συγκεκριμένη μου ζωγραφική έκθεση δεν είναι η πρώτη, καθώς έχουν προηγηθεί μια σειρά από άλλες ατομικές και η συμμετοχή μου σε ομαδικές εκθέσεις. Βασική πηγή έμπνευσης για την συγκεκριμένη έκθεση υπήρξαν εικόνες της καθημερινότητας, τις οποίες συνέλεξα κατά την αναζήτηση θεμάτων απεικόνισης σε χώρους εκτός του εργαστηρίου μου, και οι οποίες αποτύπωναν γλαφυρά στοιχεία της ζωής του ανθρώπου σε μια εποχή κρίσης. Ακόμη, με την παράλληλη ιδιότητά μου ως εκπαιδευτικός, συνέλεξα πολύτιμη εμπειρία αλλά και εικόνες σχετικές με την κρίση, καθώς το σχολείο αποτελεί μια προέκταση της κατάστασης που επικρατεί σε μια κοινωνία.
Τι σημαίνει για εσάς “κρίση” και τι θα μπορούσε να οδηγήσει μια κοινωνία σε κρίση;
Σε περίοδο κρίσης ανατρέπονται τα πολιτιστικά δεδομένα και η ζωή οδηγείται σε δοκιμασία. Για μένα η κρίση σχετίζεται με ένα βαθύτερο ρήγμα αναφορικά με στοιχεία πολιτισμού του ανθρώπου. Το ρήγμα αυτό προκύπτει από ανακινήσεις, εξαιτίας της διαφοροποίησης πολιτικών αλλά και κοινωνικών συμφερόντων, ομάδων αλλά και ατόμων.
Στην έκθεση σας εστιάζετε στην διαχρονικότητα της κρίσης. Για ποιους λόγους, θεωρείτε, πως η κρίση ξαναεμφανίζεται ανά εποχή και κοινωνία με κοινές συχνά γραμμές; Τι σχέση έχει αυτό με την ιστορία και τους δικούς της “κύκλους”;
Η βασική αιτιότητα επανάληψης μιας κρίσης αφορά τον πυρήνα του κοινωνικού “γίγνεσθαι”, όπου βρίσκεται το άτομο, και πιο συγκεκριμένα το εσωτερικό του “γίγνεσθαι”. Σε εποχές και κοινωνίες διαφορετικές, η ψυχοσύνθεση κι οι αντιδράσεις του ανθρώπου ομοιάζουν. Αυτό συμβαίνει, επειδή ο άνθρωπος νιώθει αλλά και συμπεριφέρεται με παρόμοιο τρόπο σε καταστάσεις εξωτερικές που σχετίζονται με: δυσκολίες κι έλλειψη αξιοπρεπούς διαβίωσης, απουσία ελευθερίας σε διάφορες μορφές-όπως η ελευθερία έκφρασης-, ανεπαρκείς εκδηλώσεις πολιτισμού κ.α.
Ανεξάρτητα λοιπόν από τους παράγοντες που προκαλούν μια κρίση, αίτια κι αντιδράσεις ομοιάζουν. Τα αίτια σχετίζονται με την πτώση αξιών στις κοινωνίες. Οι αντιδράσεις αφορούν παρόμοια συναισθήματα που βιώνει ο άνθρωπος, καθώς κι εκδηλώσεις τους.
Για εσάς ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να είναι κοινωνός της κατάστασης που επικρατεί σε μια κοινωνία, των προβλημάτων και των συναισθημάτων που την κατακλύζουν, όπως έχετε αναφέρει. Πως τελικά επιδρά η Τέχνη πάνω στην συνείδηση του ατόμου σε μια εποχή κρίσης;
Η τέχνη ασκούσε πάντα καταλυτική επίδραση στις κοινωνίες. Αυτός ήταν άλλωστε κι ο λόγος που απαγορεύονταν διάφορες μορφές της σε περιόδους επικράτειας απολυταρχικών κυρίως καθεστώτων. Αυτό συνέβαινε επειδή την αποδέχονταν ως τρόπο εκδήλωσης, αλλά έτρεμαν τη δύναμη επιρροής της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η στάση των Ναζί, οι οποίοι-αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα της ύπαρξης τέχνης και πολιτισμού-επιδόθηκαν με μεγάλη μαεστρία σε κλοπές αρχαιοτήτων, βιβλίων κι άλλων πολιτιστικών στοιχείων, παράλληλα όμως κατέστρεφαν έργα ή απαγόρευαν μουσικές κι άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, κατά το δοκούν και το αναγκαίο. Αντίστοιχες υπήρξαν οι αντιδράσεις της Χούντας, αλλά κι άλλων κυβερνήσεων και κρατών, κατά καιρούς και τόπους.
Η καταλυτική επιρροή της Τέχνης οφείλεται στην ισχύ που κατέχει να ανακινεί συναισθήματα, αλλά και συνειδήσεις. Φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τα αίτια των προβλημάτων του, τα οποία καλείται να ανασύρει ουσιαστικά από τον εσωτερικό του κόσμο, αλλά και με την άλλη όχθη της ζωής: την ομορφιά. Με αυτό τον τρόπο οδηγείται σε βαθύτερη συνειδητότητα και ουσιαστικότερη απόλαυση της ζωής.
Που πιστεύετε ότι οδεύει ο Πολιτισμός μας σε σχέση με τις διαστάσεις της κοινωνίας; Διακρίνετε την τάση για απομάκρυνση από τις αρχές της “τέλειας μορφής” στα έργα, και την βαθύτερη γνωριμία με το περιεχόμενο αυτών;
Στην εποχή μας ζούμε μια κρίση, η οποία αφορά αξίες κι όχι μόνο την οικονομική κατάσταση μιας χώρας, όπως εσκεμμένα συνήθως παρουσιάζεται. Τείνουμε σε απαξίωση και ριζική ανατροπή των δομών των ανθρωπίνων σχέσεων και θεσμών. Παρατηρείται ισοπέδωση αξιών, η οποία διαπερνά και το οικοδόμημα της Τέχνης, ανατρέποντας την σπουδαιότητα των βασικών δομών της.
Αυτό συμβαίνει επειδή η Τέχνη αποτελεί απεικόνιση της κοινωνίας, ενός ιστού που διαρρηγνύεται στις κάθε είδους σχέσεις (οικογενειακές, φιλικές), στο χώρο της εργασίας, στην πολιτική, στην επαφή με τη φύση, στην αλληλεπίδραση με άλλους πολιτισμούς, στην επαφή με το θείο στοιχείο, τελικά στην επαφή με τον βαθύτερο εαυτό και την συνείδησή μας. Η Τέχνη σε κάθε της μορφή τείνει σε μια πλήρη αποδοχή τρόπων και μέσων έκφρασης, οι οποίοι εκμηδενίζουν αξίες διαχρονικά παραδεκτές. Συγκεκριμένα στην τέχνη της ζωγραφικής ανατρέπονται οι αξίες του χρώματος, του συναισθήματος, της φόρμας, της μορφής, της σύλληψης και της σύνθεσης.
Το πρόβλημα δεν βρίσκεται τόσο στην αποσύνθεση της “τέλειας μορφής”, αλλά στην αποδόμηση τελικά της συνειδητότητάς μας. Μιας συνειδητότητας η οποία πληγεί από το βάρος των υπαρξιακών προβλημάτων, αλλά και του άκρατου φιλελευθερισμού. Εύλογα, λοιπόν, ο Πολιτισμός κι ειδικά η Τέχνη δέχονται μια ανατροπή αξιών, που υποτάσσουν τη ζωή σε κρίση κι ευτέλεια.
Η δραστηριοποίηση σας ως εκπαιδευτικός σας έχει φέρει σε ρόλο καθοδηγητή σε θέματα που αφορούν σκέψεις και προβληματισμούς των νέων;
Η ζωή στα πρώτα της βήματα διαμορφώνεται μέσα από δύο κατευθύνσεις: την πηγαιότητα του ενστίκτου, και τα ερεθίσματα από το στενότερο κι ευρύτερο περιβάλλον. Έτσι η διαμόρφωση της παιδικής προσωπικότητας δέχεται, στο πέρασμα του χρόνου, έντονη επίδραση απ’ τα εξωτερικά περιβάλλοντα της κρίσης, η οποία δεν αφήνει την διαμόρφωση αυτή να ακολουθήσει φυσιολογική πορεία. Επιβάλλει ένα μέρος της άρνησης του περιβάλλοντος αυτού και της συνεπακόλουθης έλλειψης πολιτισμού.
Όσον αφορά την δραστηριοποίησή μου στον χώρο της εκπαίδευσης, διδάσκω παιδιά προσχολικής ηλικίας, αρκετά μικρής για προβληματισμό εις βάθος. Έτσι περιορίζω την ανακίνηση της “στοιχειώδους” συνείδησης των μικρών παιδιών, κυρίως μέσα από σκέψεις κι υποτυπώδεις προβληματισμούς, καθώς κι ευγενείς στάσεις στις μεταξύ τους σχέσεις, στην ουσιαστική επαφή τους με την φύση, στα προβλήματα και τις κοινές συνισταμένες με άλλους πολιτισμούς, στο όμορφα σημεία της ζωής. Παράλληλα, η επαφή μου με τους γονείς περιλαμβάνει την εύρεση στοιχείων αρμονικής συνύπαρξης κι υγιούς συμβίωσης των παιδιών με την υπόλοιπη οικογένεια.
Τι θα προτείνατε σε έναν νέο, λοιπόν, να κάνει ώστε να μπορεί να χτίσει την ζωή του με άξονα τα όνειρα και τα “θέλω” του σε μια εποχή επηρεασμένη από την κρίση;
Ο νέος πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές του, ώστε να μην επηρεάζεται από την αποπροσανατολιστική-απ’ την βαθύτερη συνειδητότητα του ανθρώπου- εποχή μας. Δεν πρέπει ποτέ να λησμονεί τη φωνή των ονείρων του. Οφείλει να τα ακολουθεί με κάθε κόπο και τίμημα.
Είναι θλιβερό, που πολλοί νέοι σήμερα δεν έχουν ή δε τους δίνεται η δυνατότητα να κάνουν όνειρα. Ωστόσο, η έλλειψη άντλησης κινήτρων απ’ την ίδια την εποχή, αποτελεί πρόκληση για ανάδυση κινήτρων απ’ τον έσω άνθρωπο, απ’ τον βαθύτερο εαυτό μας. Αυτή άλλωστε αποτελεί και την βασική αξία του αγώνα: να ξεπερνάς τα εμπόδια και να ωθείσαι προς τα εμπρός, αναγνωρίζοντας τις αξίες εκείνες που σε γεμίζουν και στέκουν ως αρωγός, ώστε να δίνεις φτερά στα όνειρά σου, υπηρετώντας τις αξίες αυτές.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να μας πείτε,
Αν ετοιμάζετε κάτι για το μέλλον.
Τα όνειρά μου για το μέλλον πολλά, και δε θα έφθαναν επτά ζωές-ακόμη κι αν ήμουν γάτα-για να τα κατακτήσω. Στη ζωγραφική στοχεύω στην περαιτέρω εξέλιξη της δουλειάς μου μέσα από εξερεύνηση νέων τεχνικών και μέσων έκφρασης-κυρίως αρχαιοελληνικών, όπως η νωπογραφία και το ψηφιδωτό. Παράλληλα στοχεύω να προωθήσω την ποιητική και συγγραφική μου δραστηριότητα, η οποία αφορά περισσότερο παιδιά, αλλά και ένα βιβλίο σχετικό με την ελληνική παράδοση που πιθανόν θα συνοδεύεται κι από αντίστοιχη ζωγραφική έκθεση. Εκτινάσσομαι, όπως ένα βέλος, με ορμή στο μέλλον μου, οπότε συν Θεώ ίσως τα ξαναπούμε κάποια στιγμή.
Τρεις λέξεις που θα άλλαζαν τον κόσμο.
Δεν γνωρίζω μαγικές συνταγές για την αλλαγή του κόσμου. Ωστόσο, μπορώ να εκμαιεύσω τρεις λέξεις, οι οποίες πιστεύω ότι άλλαξαν τη δική μου ζωή: η άδολη αγάπη-με όλη την ακολουθία αρετών που αυτή περιλαμβάνει, η πίστη στον Θεό, και οι στόχοι που αφορούν την πραγμάτωση ονείρων, καθώς υπάρχουν όνειρα δίχως στόχους, αλλά όχι και στόχοι δίχως όνειρα.
Μια ευχή για τους Animartists.
Πάντα να αγγίζετε και να αναζητάτε το ανέγγιχτο!