Αλεξάνδρα Δεδικούση Άρθρο: Δεδικούση Αλεξάνδρα
Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Γιάννα Τζιρίτα
Φιλόλογος
Ένεκα των ημερών απόλυτα δικαιολογούμαι να φέρω στην επιφάνεια ένα από τα αγαπημένα μου παραμύθια, το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, σε μια πιο ενήλικη μορφή του πια. Δεν είναι απλά ότι μεγάλωσα εγώ, μεγάλωσε και άλλαξε η κοινωνία και οι συνθήκες, άλλαξε και ο κόσμος από τότε που ήμουν παιδί.
Πάμε, λοιπόν, να βυθιστούμε στον κόσμο του παραμυθιού, να μπούμε στο υποθαλάσσιο τούνελ και να ξαναβγούμε μαγικά στο τώρα. Κάπου, κάποτε, πλησίαζε το τελευταίο βράδυ του χρόνου. Ένας χρόνος τελείωνε, ένας ακόμη ξεκινούσε και πλήθος κόσμου είχε βρει πολύ βολικό το timing να κάνει την ετήσια περισυλλογή του και την εκ νέου στοχοθεσία του. Μέσα σε αυτόν τον πολυάσχολο κόσμο, ένα κοριτσάκι, όμορφο, αθώο, πάμφτωχο και παγωμένο γύριζε στους δρόμους. Θα το έβρισκε η αλλαγή μόνο και παγωμένο, δεν πρόλαβε, δεν μπόρεσε να βρεθεί κάπου αλλού και φέτος. Με δύο πόδια ξυπόλυτα, χάθηκε η μια παντόφλα, χάθηκε σαν τη μαμά της που τις φορούσε παλιά, σώθηκε η άλλη, βρήκε λόγο ύπαρξης έγινε κούνια για μια κούκλα ενός παιδιού που είχε παραπάνω τύχη.
Σπίρτα πουλούσε το κοριτσάκι, δεν ήθελε να τα πουλάει αλλά τι να κάνουμε, έπρεπε να βοηθήσει τον πατέρα της, έπρεπε να βοηθήσει όλους εκτός από τον εαυτό της. Όφειλε να κρατήσει ζωντανή την ελπίδα της ότι θα πάρει αυτό που ζητά, αποδοχή και αγάπη, τη μαγική μέρα που θα καταφέρει να πουλήσει όλο το στοκ. Σήμερα, πάντως, δεν ήταν αυτή η μέρα, κανείς δεν είχε αγοράσει κανένα σπίρτο, ποιος έχει χρόνο και όρεξη για σπίρτα την τελευταία μέρα του χρόνου; Και κυρίως, ποιος έχει όρεξη να βλέπει τη σκληρή πραγματικότητα στο πρόσωπο ενός παιδιού που ζητιανεύει λίγες ώρες πριν αλλάξει ο χρόνος, τότε που όλοι τρέχουμε να κλειστούμε και να στρουθοκαμηλίσουμε για το αύριο μέσα στο ασφυκτικά στολισμένα σπίτια μας; Να προστατεύσουμε και να θρέψουμε την ελπίδα για το αύριο.
Σε μια γωνία απάνεμη, σε ένα σταυροδρόμι επιλογών κάθισε το κορίτσι. Καλύτερα εδώ, μόνη και παγωμένη αποφάσισε, παρά στο σπίτι με παγωμένη καρδιά. Άλλωστε τα πόδια ζεσταίνονται πιο εύκολα από την καρδιά, την καρδιά που είναι γεμάτη φόβο για την πιθανή κακοποίηση που την περιμένει. Επέλεξε, λοιπόν, το κοριτσάκι και αυτό είναι αισιόδοξο πολύ, ακόμη και αν δεν έχεις τίποτα, κανείς δεν μπορεί να σου στερήσει το δικαίωμα επιλογής. Και με το που επέλεξε, τσουπ!, να την και η ελπίδα, βρε λες αν καταφέρω να ανάψω ένα σπίρτο να ζεσταθώ λιγάκι; Η επιλογή φέρνει την ελπίδα και η ελπίδα τη δράση. Και η δράση, συνήθως, την επίτευξη, και να το σπίρτο άναψε και να μια θερμάστρα μπρούτζινη να της ζεσταίνει τα ποδαράκια! Θεατής εκστατικός ενός έργου που παίζεται μόνο για αυτήν, κομμένο και ραμμένο πάνω της, το κοριτσάκι ανάβει το ένα σπίρτο μετά το άλλο, χορταίνει την ψυχή της λαίμαργα, έχει ζέστη, έχει φαγητό, έχει παιχνίδια, μόνο αγάπη, μόνο οικογένεια δεν έχει.
Μα τι ωραία τα αστέρια στον ουρανό. Άραγε τι να υπάρχει εκεί πάνω; Μήπως δεν είμαι μόνη μου, μήπως κάποιος από κει πάνω με βλέπει, μήπως μπορώ να φτιάξω μια εντός μου οικογένεια; Επόμενο σπίρτο, τσουπ!, να τη και η οικογένεια, η γιαγιά που έχει φύγει, στοργή, αγάπη, χαμόγελο, ζεστασιά. Και ξανά επιλογή, «πάρε με μαζί σου!», σαν ένας άλλος Ρίτσος, παρακαλεί για μετάβαση, εκλιπαρεί για αλλαγή, για εξέλιξη. Κάποιος κάπου πεθαίνει όταν πέφτει ένα αστέρι και για κάποιους, κάποιος κάπου είναι ο τυχερός που πραγματοποιείται η ευχή του. Πέταξε το κορίτσι στον Παράδεισο, γιατί παράδεισος είναι εκεί που η ψυχή ηρεμεί και γελάει και ο προσωπικός Παράδεισος του καθενός είναι πολύ πολύ εσωτερικό πράγμα.
Ξημέρωσε η Πρωτοχρονιά και να, ο κόσμος είδε ένα άψυχο κορμάκι στο πεζοδρόμιο. Παγωμένο και όμορφο, ήρεμο και απόν. Το καημένο, ο οίκτος είναι πολύ βολικό συναίσθημα, το καημένο και το άτυχο προσπαθούσε να ζεσταθεί. Πόσο πιο εύκολο να το οικτίρω στο μετά, από το να το βοηθήσω στο τώρα.
Μαύρο παραμύθι και περίεργο το κοριτσάκι με τα σπίρτα. Με μια διάσταση καταγγελίας, για την παιδική κακοποίηση, για το trafficking, για την φτώχεια, για την εθελούσια τύφλωση της κοινωνίας σε ό,τι πονάει ή δε βολεύει. Για τη μοναξιά μέσα στο σύνολο, για τη θλίψη μέσα στις γιορτινές μέρες. Περίεργο και ελπιδοφόρο αν το δεις αλλιώς, μοναδικό θα έλεγα. Μέσα στο τίποτα γεννιέται μια επιλογή που χωρίς κανένα εφόδιο την έχουμε μέσα μας, και σιγά σιγά ξεπετιέται ο προσωπικός Παράδεισος. Και, σχεδόν πάντα, ο δρόμος για τον Παράδεισο περνάει μέσα από την Κόλαση.
Δεν υπάρχουν μαύρα και άσπρα παραμύθια, δεν υπάρχει μαύρη και άσπρη ζωή. Οπτικές υπάρχουν και ερμηνείες, αμπαλαρισμένες με ρευστότητα και αλλαγή. Αν με ρωτούσαν ως παιδί αν θα ήθελα να είμαι το κοριτσάκι με τα σπίρτα θα φώναζα «Μα βέβαια όχι!». Τώρα πια απαντώ ναι, και θα ήθελα να είμαι και είμαι. Γιατί; Αν δεν ήμουν αυτό, ποια θα ήμουν; Δεν έχει άλλον πρωταγωνιστή το παραμύθι, αυτό είναι που επιλέγει, που πονά, που χαίρεται, που ελπίζει, που ζει και, ναι, που στο τέλος πεθαίνει. Όπως όλοι μας και αυτό.
Τη νέα χρόνια θα γεμίσω τις τσέπες μου με ντουζίνες μαγικά σπίρτα. Και σε κάθε άναμμα, σε κάθε φλόγα θα ελπίζω και θα προσπαθώ πιο πολύ να φωτίσω τα σκοτάδια μέσα μου. Να βλέπω καθαρότερα, να επιλέγω περισσότερο, να ζω πιο συνειδητά. Αυτό επιλέγω τη νέα χρονιά. Καλές γιορτές σε όλους.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Άντερσεν, Χ.Κ. (1845). Το κοριτσάκι με τα σπίρτα (για το ημερολόγιο του 1846).