ΑnimartistsΆρθρο: Δήμητρα Παράσχου
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια
Επιμέλεια: Παναγιώτα Καραγιάννη
Φιλόλογος
«Ήμουν σε ένα σπίτι που δεν γνώριζα, το οποίο είχε δύο ορόφους. Σκεφτόμουν πως ήταν το δικό μου σπίτι. Βρέθηκα στον πρώτο όροφο, σε ένα σαλόνι επιπλωμένο με ωραία έπιπλα σε στυλ Ροκοκό. Στους τοίχους κρέμονταν αρκετοί πίνακες μεγάλης αξίας. Είπα στον εαυτό μου «δεν είναι καθόλου άσχημα εδώ». Εκείνη τη στιγμή όμως συνειδητοποίησα πως δεν είχα επισκεφτεί τον κάτω όροφο για να δω πώς είναι. Κατεβαίνοντας από την εσωτερική σκάλα, είδα πως σε αυτόν τον όροφο όλα ήταν πιο παλιά, γύρω στον 15ο-16ο αιώνα.Παντού γύρω μου φαινόταν να υπάρχει σκοτάδι…Στην άκρη του δωματίου είδα μία βαριά πόρτα, και την άνοιξα. Πίσω της υπήρχε ένας πέτρινος διάδρομος, ο οποίος οδηγούσε σε ένα κελάρι, αρχαίο θα έλεγα. Σκέφτηκα πως υπήρχε εκεί ήδη από τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Στο τέλος του κελαριού υπήρχε μία σπηλιά από τους προϊστορικούς χρόνους, και εκεί διασκορπισμένα στο έδαφος ήταν σπασμένα πήλινα δοχεία και δύο ανθρώπινα κρανία. Σε εκείνο το σημείο ξύπνησα.»
Ήταν ένα βράδυ του 1909 όταν ο ψυχίατρος Jung (1963) είδε αυτό το όνειρο, το οποίο και μετέφρασε έπειτα ως ένα είδος απεικόνισης των ψυχολογικών του επιπέδων- συνειδητό, υποσυνείδητο, ασυνείδητο. Όσο πιο σκοτεινό ήταν το κάθε μέρος, τόσο περισσότερο έμπαινε στα άδυτα του εσωτερικού του κόσμου που φαινόταν μυστηριώδης, σκοτεινός και αρχαίος. Ο ίδιος αφιέρωσε μεγάλο κομμάτι της ψυχοθεραπευτικής του πρακτικής στο να κατανοήσει το μήνυμα των ονείρων σε σχέση με την ανθρώπινη ψυχή αλλά και να εξηγήσει την συμβολική τους γλώσσα.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα η μόνη θεωρία που υπήρχε σχετικά με την ερμηνεία των ονείρων ήταν αυτή του Freud (2010), ο οποίος επιχείρησε να συνδέσει τα όνειρα με τις διαταραχές της ψυχικής λειτουργίας, και ειδικότερα με τις νευρώσεις. Στο περίφημο βιβλίο του «Η Ερμηνεία των Ονείρων» περιέγραφε την πεποίθηση του πως οι ενοχλητικές επιθυμίες της καθημερινότητας (ενοχές, απαγορευμένες επιθυμίες, τύψεις, αρνητικά συναισθήματα) βρίσκουν διέξοδο κατά τη διάρκεια του ύπνου, επειδή το συνειδητό μέρος του ψυχισμού βρίσκεται σε μία κατάσταση αδράνειας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Freud (2010), ό,τι ονειρευόμαστε είναι μία απεικόνιση των καταπιεσμένων ενστίκτων και επιθυμιών μας.
O Jung (1963) διαφοροποίησε τη στάση του απέναντι στον πρότερο μέντορα του. Ο ίδιος αντιλήφθηκε τα όνειρα ως έναν τρόπο να κατανοήσει τις λειτουργίες της ανθρώπινης ψυχής. Μέσω της ψυχοθεραπευτικής του πρακτικής παρατήρησε πως υπήρχαν κάποια κοινά μοτίβα μέσα στα όνειρα διαφορετικών ανθρώπων, κάτι που τον οδήγησε στη θεωρία του συλλογικού ασυνείδητου. Για τον Jung (1963) υπάρχει μία κοινή ψυχική (ασυνείδητη) πλευρά μέσα σε όλους, η οποία και περιέχει αρχαίες μνήμες του ανθρώπινου είδους. Η συμβολική των ονείρων συμπεριλαμβάνει αυτά τα κομμάτια μαζί με τις εικόνες που στο τώρα ο κάθε ένας χρειάζεται να κατανοήσει για την προσωπική του εξέλιξη. Όσο περισσότερο κάποιος κάνει βήματα για να αλλάξει τον εαυτό του τόσο πιο τρομακτικά εμφανίζονται τα όνειρα του, σημειώνει ο Jung (1963). Και αυτό επειδή, όπως πίστευε ο ίδιος, οι εσωτερικοί αμυντικοί μηχανισμοί βρίσκονται σε υπερλειτουργία για να προστατέψουν από το (τρομακτικό) άγνωστο της αλλαγής. Ειδικά ο πνιγμός, οι πλημμύρες και οι φυσικές καταστροφές θεώρησε ότι είναι ο τρόπος του ψυχισμού να εκφράσει τον τρόμο μπροστά στην αλλαγή.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος, κατά τη διάρκεια του ύπνου, περνά από τη φάση REM όπου και εμφανίζονται τα πιο έντονα όνειρα. Σύμφωνα με τις μελέτες, η κατάσταση αυτή βοηθά να δημιουργηθούν νέες αναμνήσεις, να ενεργοποιηθεί το κεντρικό νευρικό σύστημα και να αποκατασταθεί η χημεία του εγκεφάλου. Παρ’όλα αυτά, δεν έχει υπάρξει μία γενικώς αποδεκτή επιστημονική θεωρία για το τι ακριβώς είναι τα όνειρα και για ποιον λόγο ονειρευόμαστε κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Για τον άνθρωπο πάντα το όνειρο θα είναι ένα μυστήριο, ένας κόσμος που μπορεί κάποιες φορές να δημιουργείται από τις επιθυμίες που ο ίδιος διατηρεί ή ίσως και τους φόβους που διστάζει συνειδητά να παραδεχτεί. Πιθανόν τα όνειρα να είναι ένα κομμάτι του ανθρώπινου ψυχισμού που μπορεί να εκφραστεί όταν ο συνειδητός εαυτός απουσιάζει και πια είναι ευκολότερο να βρουν διέξοδο οι εσωτερικές συμβολικές εικόνες. Σε κάθε περίπτωση τα όνειρα πάντα θα κινούν το ενδιαφέρον και την περιέργεια των ανθρώπων με την ιδιαίτερη συμβολική τους και τα μηνύματα που ίσως κρύβουν πέρα από τις έντονες εικόνες τους.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Jung, C.G. (1963). Memories, Dreams, Reflections. NY: Random House
Freud, S. (2010). The interpretation of dreams: The complete and definite text. NY: Basic Books
Walker, M. (2017). Why we sleep: Unlocking the power of sleep and dreams. NY: Scribner