Μαίρη Α. ΣακελλαρίουΚείμενο: Μαίρη A. Σακελλαρίου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Εκπαιδευόμενη Ψυχοθεραπεύτρια
Επιμέλεια: Μαρία Σουρτζή
Φιλόλογος
Ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος βρίσκεται στον κόσμο σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του δεν χρειάζεται να χαρτογραφηθεί με ταμπέλες. Οι ανησυχίες που αντιμετωπίζουμε καθημερινά είναι καλό να τις αντιμετωπίζουμε βρίσκοντας την απαραίτητη θέληση και αποφασιστικότητα προκειμένου να τις ξεπεράσουμε και να τις υπερβούμε.
Μπορούμε να επιλέξουμε τη στάση μας απέναντι στη ζωή μας αλλά για να τη ζήσουμε πραγματικά, λένε οι υπαρξιστές, πρέπει να προσδιορίσουμε τη σχέση που έχουμε με τον θάνατο. Φυσικά η ιδέα του θανάτου, αν το καλοσκεφτούμε, μας ενθαρρύνει να ζήσουμε τη ζωή μας πιο δημιουργικά και γεμάτα.
Η θνησιμότητα είναι αυτή που μας βάζει σε δίλημμα στην πραγματικότητα. Τη θυμόμαστε μόνο όποτε κάτι φτάνει στο τέλος του.
Ο Sartre είχε πει ότι ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Με το καταδικασμένος εννοούσε ότι δεν μπορεί να αποφύγει την ελευθερία του. Μόνο όταν κάποιος παίρνει την ευθύνη των επιλογών του, τότε μόνο μπορεί να μάθει για τις συνέπειες των πράξεών του, για την προσωπική του ισχύ και κατ’ επέκταση, για το νόημα της ζωής του.
Η ουσιαστική ανθρώπινη ελευθερία είναι η ελευθερία να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τις δικές μας πράξεις. Όταν κάποιος είναι ελεύθερος να επιλέξει και η απόφαση είναι δική του, τότε έχει και το δικαίωμα να αποκομίσει τα οφέλη. Η λέξη επιλογή εξάλλου σημαίνει οικειοποιούμαι την απόφαση που μόλις πήρα.
Το γεγονός ότι γεννηθήκαμε και ότι θα πεθάνουμε είναι μια καθοριστική ιδιότητα της ύπαρξής μας. Κινούμαστε μέσα σε ένα παρόν που συνεχώς αλλάζει, με το παρελθόν πίσω μας και το μέλλον μπροστά μας. Αυτό σημαίνει ότι το παρελθόν και το μέλλον συναντώνται στο παρόν. Σκεφτείτε πως όταν είμαστε χαρούμενοι μας είναι ευκολότερο να θυμηθούμε τις χαρούμενες στιγμές που έχουμε βιώσει, και όταν είμαστε λυπημένοι, τις λυπηρές.
Το να εγκαταλείψουμε το παρελθόν κατά μία έννοια μας παρέχει ελευθερία. Κι ο άνθρωπος νιώθει ελεύθερος όταν αποτελεί μέρος μιας ομάδας χωρίς να χάνει την αίσθηση του εαυτού του. Κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό χωρίς τη συνειδητοποίηση ότι η αυτονομία δε σημαίνει απαραίτητα μοναξιά.
Αυτό προμηνύει να προσπαθούμε να βλέπουμε τα πράγματα κάθε φορά σαν να ήταν η πρώτη μας φορά.
Σε αυτό θα βοηθούσε να αποκτήσουμε περισσότερη επίγνωση του τρόπου με τον οποίο συνήθως παραμορφώνουμε τα πράγματα και πώς αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα. Να τα αποδεχτούμε και να ανταποκριθούμε. Να δούμε δηλαδή τον εαυτό μας όχι μόνο ως το κέντρο του δικού μας κόσμου, αλλά και ως ενός ανθρώπου ανάμεσα στους πολλούς.
Όμως επειδή η κοσμοθεωρία είναι κάτι τόσο προσωπικό, περιμένουμε από τους άλλους να αντιλαμβάνονται τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε κι εμείς και συνεχώς διαπιστώνουμε ότι αυτό δεν ισχύει.
Η οπτική των άλλων πάντα αποκαλύπτει μια νέα άποψη, που μας προσφέρει τη δυνατότητα να αλλάξουμε τη δική μας οπτική και να πλησιάσουμε λίγο περισσότερο την αλήθεια, αν είμαστε ανοιχτοί σε αυτή.
Η αγωνία παράδειγμα είναι ένα συναίσθημα που αποδεικνύει την ένταση ανάμεσα στην ανάγκη να είμαστε ανοιχτοί και στον φόβο μας για το τι θα συμβεί αν ανοιχτούμε. Όμως με τον κόσμο πολλές φορές επιδρούμε επιλεκτικά, σαν να θέλουμε να τον συμμορφώσουμε στα πρότυπα και στις προσδοκίες μας.
Αυτό γίνεται επειδή μπορεί να έχουμε χαμηλή αυτοπεποίθηση στο να τολμήσουμε να πάρουμε πρωτοβουλίες μήπως και ανακαλύψουμε αργότερα ότι ο κόσμος εκεί έξω μπορεί να αντιδράσει διαφορετικά.
Εδώ τίθεται και το ερώτημα που έθεσε ο Άμλετ στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ: «Να ζει κανείς ή να μη ζει». Πράγματι, υπαρξιακά υπάρχει μόνο ένα ερώτημα, αν θα αποδεχτούμε τη ζωή και τις συνέπειες των πράξεών μας ή αν θα τις αποφύγουμε και θα τις αρνηθούμε.
Το πρώτο οδηγεί σε μια πιο έντονη και παθιασμένη σχέση με τη ζωή και το δεύτερο, σε μια χαλαρότερη δέσμευση και μια προσχηματική κατάσταση ότι δεν ζούμε πραγματικά, και ότι οι άλλοι φταίνε για ό,τι πάει στραβά στη ζωή μας.
«Το να γνωρίζουμε δεν είναι αρκετό, πρέπει και να εφαρμόζουμε. Το να θέλουμε δεν είναι αρκετό, πρέπει και να πράττουμε» (Goethe)
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Deurzen, E. V. – Adams, M. (2012). Αναπτύσσοντας Δεξιότητες στην Υπαρξιακή Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία. Βόλος: Κοντύλι. (Επιλεγμένα αποσπάσματα)