Τάσος ΔαφνομήληςΆρθρο: Τάσος Δαφνομήλης
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Συνθετικής Προσέγγισης
Επιμέλεια: Γιάννα Τζιρίτα
Φιλόλογος
Η επικοινωνία είναι μία πρωταρχική και διαχρονική ανθρώπινη ανάγκη. Καθώς εκσύγχρονίζονται οι γενιές, η ανάγκη για επικοινωνία παραμένει. Για αυτό το λόγο, οι άνθρωποι δε σταματούμε να αναζητούμε νέους τρόπους επικοινωνίας. Έχουμε την ανάγκη να επικοινωνήσουμε με τους φίλους μας, την οικογένεια μας, τους συντρόφους μας, τους συναδέλφους μας, τους γνωστούς μας. Σε τελική ανάλυση έχουμε την ανάγκη να επικοινωνήσουμε με τον ίδιο μας τον εαυτό.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε επικοινωνία;
Η επικοινωνία απαρτίζεται από έναν πομπό και έναν δέκτη. Ο πομπός στέλνει το μήνυμα, ο δέκτης είναι ο παραλήπτης του μηνύματος που με τη σειρά του στέλνει το δικό του μήνυμα. Οπότε οι δύο πόλοι συνεχώς εναλλάσσονται και συνδιαλέγονται. Έχει μεγάλη σημασία το μήνυμα που αποστέλλεται κάθε φορά να είναι καθαρό, σαφές, έτσι ώστε να μπορεί και ο δέκτης να το αφομοιώσει.
Τι εννοούμε όταν λέμε « καθαρό» μήνυμα;
Εκτός από το λεκτικό μήνυμα υπάρχει και το μη λεκτικό μήνυμα το οποίο χρειάζεται να συνάδει με το λεκτικό έτσι ώστε το περιεχόμενο του μηνύματος να έχει σαφήνεια. Όταν το εξωλεκτικό μήνυμα δε συμφωνεί με το λεκτικό τότε το μήνυμα αυτό ονομάζεται διπλό μήνυμα. Το διπλό μήνυμα συνήθως μπερδεύει τον παραλήπτη.
Ας ορίσουμε όμως πρώτα το μη λεκτικό ή εξωλεκτικό μήνυμα. Είναι οποιοδήποτε μήνυμα που δεν προέρχεται από τον λόγο, όπως: οι χειρονομίες, η βλεμματική επαφή, ο τόνος της φωνής, οι μορφασμοί, η στάση του σώματος .
Για παράδειγμα, ας φανταστούμε μία μητέρα που κρατάει από το χέρι τον πεντάχρονο γιο της και περπατάνε στην άκρη του δρόμου. Κάποια στιγμή συναντούν ένα μεγάλο σκύλο και η μητέρα κοιτάει το γιο της και του λέει « μη φοβάσαι» ενώ παράλληλα του σφίγγει το χέρι και αλλάζει πορεία. Το διπλό μήνυμα στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι, ενώ με το λόγο εκφράζει « μη φοβάσαι», εξωλεκτικά μεταφέρει φόβο, σφίγγοντας το χέρι και αλλάζοντας πορεία. Τα διπλά μηνύματα συχνότερα τα συναντάμε σε γονεϊκές σχέσεις δίχως όμως να λείπουν και στους ενήλικες.
Ένα σαφές μήνυμα αγκαλιάζεται από ένα εναρμονισμένο εξωλεκτικό πλαίσιο. Η εξωλεκτική συμφωνία υπογραμμίζει τη σχέση που έχει ο ομιλητής με το σώμα του την εκάστοτε χρονική στιγμή. Όταν λέμε σχέση με το σώμα δεν εννοούμε τίποτε άλλο πέρα από την επαφή με τη συναισθηματική διάθεση. Όταν αποκόβεται για κάποιους λόγους αυτή η επαφή τότε η συναισθηματική διάθεση εκφράζεται μέσω της εξωλεκτικής έκφρασης.
Εκτός από τους ηθοποιούς, τους ψυχολόγους, τις στριπτιζέζ, ελάχιστοι άνθρωποι δίνουν σημασία στα σιωπηλά μηνύματα που στέλνουν στους άλλους. Αυτό είναι θλιβερό, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι στέλνουν ασυνείδητα μη λεκτικά μηνύματα, τα οποία αποθαρρύνουν την συνδιαλλαγή και υπονομεύουν αντί να συμπληρώνουν τα λεκτικά μηνύματα.
Τέλος, σημαντικός παράγοντας σε μία συνδιαλλαγή είναι και ο τύπος των ερωτήσεων που γίνονται. Υπάρχουν οι ανοικτές ερωτήσεις που αρχίζουν με το πώς, που, τι που διευκολύνουν να ξετυλιχτεί μία κουβέντα και οι κλειστές ερωτήσεις, αυτές που μπορούν να απαντηθούν με ένα « ναι ή όχι».
Όλα τα παραπάνω εργαλεία συνθέτουν τη λειτουργική επικοινωνία που ως κύριο στόχο έχει τη συνάντηση με τον ακροατή και την αυθεντική επαφή.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Άλαν Γκάρνερ (2015). Η τέχνη της επικοινωνίας. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα.