Το σύνδρομο του βατράχου

Άρθρο: Φωτεινή Μαυρογιώργη,
Ψυχολόγος

Επιμέλεια: Μαρία Σουρτζή,
Φιλόλογος

Δεν είναι πολλοί οι άνθρωποι που προσαρμόζονται στις αλλαγές. Ούτε κι αυτοί που προσπαθούν να τις καταλάβουν. Γι’ αυτό όταν οι αλλαγές είναι γρήγορες, όπως συμβαίνει σήμερα, τόσο αυξάνονται οι ανισότητες και τα συνακόλουθα προβλήματα.

Το πολύ σωστό και διδακτικό μεταφορικό παράδειγμα εδώ είναι ο «βάτραχος». Οι βάτραχοι μοιάζουν πολύ με τους ανθρώπους όσον αφορά τη δύναμη προσαρμογής σε μία κατάσταση.

Ας υποθέσουμε ότι βάζετε έναν βάτραχο σε ένα δοχείο νερού και ξεκινάτε τον βρασμό του. Καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία του νερού, ο βάτραχος είναι σε θέση να προσαρμοστεί ανάλογα με τη θερμοκρασία του σώματός του. Ο βάτραχος συνεχίζει να προσαρμόζεται στην αύξηση της θερμοκρασίας. Μόλις το νερό φτάσει στο σημείο βρασμού, ο βάτραχος δεν μπορεί πλέον να προσαρμοστεί. Σε αυτό το σημείο αποφασίζει να πηδήξει έξω. Προσπαθεί να πηδήσει αλλά δεν μπορεί να το κάνει, επειδή έχασε όλη του τη δύναμη για να προσαρμοστεί με τη θερμοκρασία του νερού. Πολύ σύντομα ο βάτραχος πεθαίνει.

Τι σκότωσε τον βάτραχο; Πολλοί από εμάς θα έλεγαν το βραστό νερό. Αλλά η αλήθεια είναι ότι αυτό που σκότωσε τον βάτραχο ήταν η δική του αδυναμία να αποφασίσει πότε έπρεπε να πηδήξει έξω.

Πολλοί άνθρωποι, πολλές επιχειρήσεις και χώρες αποτυγχάνουν γιατί είναι «βάτραχοι». Δεν αντιλαμβάνονται εγκαίρως τις βαθμιαίες αλλαγές. Όταν όμως αυτές συσσωρευθούν και ξαφνικά γίνουν αντιληπτές, είναι αργά. Δεν έχουν πλέον τις δυνάμεις, την οικονομική ευρωστία, το κατάλληλο ηθικό για να αποτρέψουν το μοιραίο.

Όλοι οφείλουμε να προσαρμοζόμαστε με τους ανθρώπους και τις καταστάσεις, αλλά πρέπει να είμαστε σίγουροι πότε πρέπει να προσαρμοστούμε σε αυτές και πότε πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε. Το «σύνδρομο του βατράχου» (boiling frog syndrome), μπορεί να προκύψει σε άλλες, πιο σοβαρές καταστάσεις σε όλη μας τη ζωή, όπου έχουμε εσκεμμένα αγνοήσει μια ολοένα και πιο επικίνδυνη κατάσταση, λέγοντας στους εαυτούς μας ότι θα κάνουμε κάτι γι’ αυτό «σύντομα».

Υπάρχουν στιγμές που πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα. Αν επιτρέψουμε στους ανθρώπους να μας εκμεταλλευτούν φυσικά, συναισθηματικά ή οικονομικά, θα συνεχίσουν να το κάνουν. Πρέπει να αποφασίσουμε πότε πρέπει να «πηδήξουμε έξω από την κατσαρόλα».

Ο κύριος λόγος που φτάνουμε σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η «άρνηση», που μας κάνει πεισματικά να επιλέγουμε να παραμείνουμε στην ίδια κατάσταση και να «κολλήσουμε» σε συνθήκες που συνεχώς επιδεινώνονται και δεν κάνουμε τίποτα γι’ αυτό μέχρι που βρισκόμαστε σε ένα άθλιο αδιέξοδο.

Ας μην είμαστε σαν τον βραστό βάτραχο. Ας είμαστε πιο έξυπνοι από αυτόν. Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω ανά διαστήματα και ας ρίχνουμε μια ματιά σε καταστάσεις της ζωής μας, όπως την υγεία, τις σχέσεις, την καριέρα ή τη δουλειά, την επιχείρηση και τις επενδύσεις μας. Χρειάζεται να το κάνουμε αυτό τακτικά. Ας κάνουμε το άλμα ενώ έχουμε ακόμα τη δύναμη.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Saunders, T. (2002). The Boiled Frog Syndrome: Your Health and the Built Environment. Wiley-Academy: John Wiley & Sons.