Χριστίνα ΒαϊζίδουΆρθρο: Χριστίνα Βαϊζίδου
Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπεύτρια
Επιμέλεια: Θεοδώρα Βαγιώτη
Φιλόλογος
Στη Σπούκυ…
Πριν λίγες μέρες έχασα τη γάτα μου και δυστυχώς με τραγικό τρόπο. Όποιος χάσει ένα ζώο έρχεται συνήθως αντιμέτωπος με ρήσεις του τύπου “μην κάνεις έτσι για ένα ζώο”, ρήσεις που αδυνατούν να καταλάβουν τι είναι αυτά τα πλάσματα για εμάς τους υπόλοιπους, τι μας προσφέρουν, πώς γεμίζουν τη ζωή μας, τι μας μαθαίνουν. Είχα την τύχη να έχω στη ζωή μου και σκυλιά και γάτες και να σώσω ή -ας πούμε- να βοηθήσω ακόμη περισσότερα. Και έχω έτσι πλέον τη γνώση του μεγέθους των συναισθημάτων, τα οποία αναπτύσσονται μέσα από τη σχέση μας με τα ζώα. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι οι περισσότεροι “ιδιοκτήτες κατοικιδίων” θεωρούν τα ζώα τους ως μέλη της οικογένειάς τους. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο χρησιμοποίησα τα εισαγωγικά: δεν είμαστε ιδιοκτήτες ούτε αφεντικά. Δεν έχουμε κατοικίδια. Έχουμε τετράποδους φίλους, τετράποδη οικογένεια και ναι, κατοικεί μαζί μας. 45% αυτών τους αγοράζουν δώρα γενεθλίων και 71% αφήνουν τους τετράποδους φίλους τους να κοιμούνται μαζί τους στο κρεβάτι (The Harris Poll, 2015).
Η ευθύνη της συμβίωσης με ένα ζώο δίνει πολλές φορές ένα σκοπό στη ζωή ορισμένων ανθρώπων και λειτουργεί συχνά ως “αντικαταθλιπτικό” καθώς είναι ο παράγοντας εκείνος που θα μας σηκώσει από τον καναπέ προς χάριν της σωματικής δραστηριότητας, θα μας βγάλει βόλτα, θα μας κάνει να δούμε τον ήλιο. Μία έρευνα του 2008 έδειξε ότι άνθρωποι οι οποίοι αντιμετώπιζαν ζητήματα κοινωνικής απομόνωσης επιδίωκαν ακόμη περισσότερο την επικοινωνία με τα ζώα (Epley, Waytz, Akalis & Cacioppo, 2008). Μία αμερικανική έρευνα σε ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου επέδειξε υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης στους “ιδιοκτήτες ζώων”. Η υπεύθυνη της έρευνας, βιολόγος Dr. Erika Friedmann, απέδωσε τη δράση αυτή, στο γεγονός ότι τα ζώα είναι το καλύτερο αντίδοτο στη μοναξιά και κατά αυτόν τον τρόπο και ένα ενισχυτικό του ανοσοποιητικού μας συστήματος (Friedmann & Krause-Parello, 2018).
Τα παιδιά τα οποία μεγαλώνουν με ζώα, αποκτούν πιο γρήγορα ένα αίσθημα ευθύνης και κερδίζουν την εμπιστοσύνη μέσα από την επιτυχή ανάληψη αρμοδιοτήτων. Πέραν τούτου, μαθαίνουν τα όρια μέσα από την αλληλεπίδραση με ένα άλλο ζωντανό πλάσμα, το οποίο δεν εκφράζει λεκτικά αλλά σωματικά τις συναισθηματικές του αντιδράσεις (McCardle, McCune, Griffin & Maholmes, 2011).
Όλοι μπορούμε να διδαχτούμε κάτι για την επίδραση των πράξεών μας στα συναισθήματα των άλλων, καθώς οι αντιδράσεις των ζώων φτάνουν σε εμάς ατόφιες και αφιλτράριστες. Η γάτα που δε θέλει να την έχεις αγκαλιά και θέλει να σεβαστείς την ανεξαρτησία της θα γκρινιάξει με εκείνον τον τσιριχτό, υπέροχο τόνο. Ο σκύλος που θα φοβηθεί ότι θα τον μαλώσεις θα κατεβάσει την ουρά και θα σε κοιτάξει με πρώιμα ένοχο και παρακλητικό ύφος. Γύρω από τα ζώα χτίζεται ένας καινούριος πυρήνας κοινωνικής ζωής, μέσα από τη συναναστροφή μας με τους ανθρώπους που μοιράζονται την ίδια αγάπη. Ειδικά στην περίπτωση των παιδιών γίνονται συχνά ένα “μέσο” κοινωνικοποίησης, ενδυναμώνοντας έτσι όχι μόνο την κοινωνικότητα αλλά και την αυτοεκτίμησή τους.
Η συντροφικότητα και η άνευ όρων ανιδιοτελής αγάπη μας δίνουν την αίσθηση της σταθερότητας και συναισθηματικής ασφάλειας. Ό,τι κι αν γίνει, όσο λυπημένος και να γυρίσεις στο σπίτι, ό,τι κι αν πεις, ακόμη κι αν φωνάξεις ή θυμώσεις, το ζωάκι σου θα είναι εκεί για να πηδήξει πάνω σου, για να ξαπλώσει στην κοιλιά σου, για να τριφτεί στα πόδια σου, για να γλύψει τα κλαμένα σου μάτια. Η σωματική επαφή μας με τα ζώα μέσα από το χάδι δρα αγχολυτικά. Μαθαίνουμε την οικειότητα, το άγγιγμα, το πλησίασμα. Έρευνες έχουν δείξει ότι το χάιδεμα και η φροντίδα των ζώων, ιδιαίτερα εκείνων με τα οποία έχει δημιουργηθεί μια στενή σχέση, μπορεί να μειώσουν την πίεση και τους ρυθμούς της καρδιάς και να βελτιώσουν τα ποσοστά επιβίωσης μετά από καρδιακές ασθένειες. Η ορμόνη οξυτοκίνη, γνωστή πλέον ως “ορμόνη της αγάπης” αυξάνεται αυτόματα στους ανθρώπους ακόμη και με την παρουσία ενός ζώου αλλά ιδιαίτερα όταν μέσα από το χάδι, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα άγχους, την ταχύτητα των αναπνοών μας καθώς και την αρτηριακή πίεση (Beetz, Julius, Turner & Kotrschal, 2012).
Τα ζώα μέσα σε ένα σπίτι είναι η παρουσία ζωής σε αυτό, είναι οι ήχοι και οι κινήσεις που θα μας κάνουν κι εμάς να νιώθουμε πιο ζωντανοί από ποτέ. Το επάγγελμα, η κοινωνική μας θέση, η οικονομική κατάσταση ή η εξωτερική μας εμφάνιση δεν παίζουν κανένα ρόλο, καθώς τα ζώα μας δέχονται ακριβώς όπως είμαστε, καθιστώντας τις σχέσεις μας μαζί τους πολύ πιο απλές και απροβλημάτιστες. Τα κοιτάμε και αντικρίζουμε την ανεμελιά, την οποία η πλειονότητα των ανθρώπων στην ενήλικη ζωή έχει χάσει. Αρκεί μία κλωστή, μία πετρούλα, ένα κουκουνάρι για να παίξουν χαρούμενα και να σε κάνουν να γελάσεις πηγαία.
Η διαδικασία υιοθεσίας ενός αδέσποτου ζώου προσφέρει πολλά περισσότερα: Μας διδάσκει τη συμπόνοια, μας κάνει τους μοναδικούς υπεύθυνους για το πλάσμα του οποίου τη ζωή σώσαμε και μας δίνει μια αίσθηση που αγγίζει για λίγο τα επίπεδα του μεγαλείου ψυχής. Τα ανυπεράσπιστα, συχνά άρρωστα, χτυπημένα, κακομεταχειρισμένα, πεινασμένα ζώα που θα μας κοιτάξουν αργότερα χαρούμενα και καθαρά, θα τρέξουν και θα παίξουν ανέμελα, μας δίνουν τη βεβαιότητα πως κάτι σωστό κάναμε, κάτι διορθώσαμε σε αυτόν τον κόσμο.
Η Σπούκυ μου έμαθε πάρα πολλά. Ίσως περισσότερα από όσα μπορώ να εκφράσω. Αρκούσε να την κοιτάω όταν κοιμόταν, ειδικά στα μαλακά, σαν να μου λέει “να, δε θέλω τίποτα άλλο”. Την άκουσα να γκρινιάζει μόνο για φαγητό, δεν παραπονέθηκε καν όταν προσπαθούσαν τα σκυλιά να παίξουν μαζί της. Όποτε άκουσα να τη λέει κάποιος “καημένη” για το στραβό κεφαλάκι ή τα ποδαράκια της, θύμωνα. Γιατί για εμένα ήταν απλά όμορφη. Και απαλή. Πέρασε τόσα και όμως ήταν τόσο καλόψυχη, ο άγγελός μου επί γης. Δεν ήθελε αγκαλιές, μόνο να τρίβεται αλλά διατηρώντας την ανεξαρτησία της. Την παράτησαν δύο φορές. Και έτσι μου έδωσαν την ευκαιρία να γεμίσει την αυλή μου ζωή και να μου μάθει την αγάπη και την ευγνωμοσύνη.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Beetz, A., Julius, H., Turner, D., & Kotrschal, K. (2012). Effects of social support by a dog on stress modulation in male children with insecure attachment. Frontiers in psychology, 3, 352.
Epley, N., Waytz, A., Akalis, S., & Cacioppo, J. T. (2008). When we need a human: Motivational determinants of anthropomorphism. Social cognition, 26(2), 143-155.
Friedman, E., & Krause-Parello, C. A. (2018). Companion animals and human health: benefits, challenges, and the road ahead for human-animal interaction. Revue scientifique et technique (International Office of Epizootics), 37(1), 71-82.
McCardle, P. E., McCune, S. E., Griffin, J. A., & Maholmes, V. E. (2011). How animals affect us: Examining the influences of human–animal interaction on child development and human health. In Directions in Human–Animal Interaction Research: Child Development, Health and Therapeutic Interventions, 2008, American Psychological Association.