Το σύνδρομο του καλού παιδιού: Όταν η καλοσύνη προς τους άλλους γίνεται δηλητήριο για τον εαυτό

Άρθρο: Γεωργία Κιζιρίδου
Εξελικτική – Σχολική Ψυχολόγος

Επιμέλεια: Μαρία Σουρτζή
Φιλόλογος

«Λένε πως είναι το καλύτερο παιδί… Από πολύ μικρός ήταν ήσυχος, δε μάλωνε με κανέναν. Όταν κάποιος χρειαζόταν βοήθεια, ήταν ο πρώτος που δήλωνε διαθεσιμότητα. Πάντα ευγενικός με τους άλλους, δε δημιούργησε ποτέ ένταση και φασαρία. Βολικός άνθρωπος, αλλά λίγο απόμακρος. Μάλλον έτσι είναι ο χαρακτήρας του. Του αρέσει να αυτοθυσιάζεται…»

Μήπως η παραπάνω περιγραφή, σας θύμισε τον εαυτό σας ή κάποιο οικείο σας πρόσωπο; Έχετε αναρωτηθεί τι κρύβεται πίσω από την επιφανειακή καλοσύνη και τον αέναο αλτρουισμό; Υπάρχουν άνθρωποι που προτιμούν να λένε «ναι» στους άλλους, αλλά στην πραγματικότητα λένε «όχι» στον εαυτό τους και τις προσωπικές τους ανάγκες. Τα άτομα αυτά έχουν το σύνδρομο του καλού παιδιού.

Πιο συγκεκριμένα, η υπερβολική καλοσύνη προς τους άλλους είναι απόρροια των παιδικών τραυμάτων που προέκυψαν από πολύ μικρή ηλικία. Πρόκειται για ανθρώπους που οι γονείς τους ήταν ιδιαιτέρως απαιτητικοί και αυστηροί, σε σημείο που τους δημιουργήθηκε η αίσθηση ότι είναι ανάξιοι να αγαπηθούν γι’ αυτό που πραγματικά είναι. Στην πρώτη παιδική ηλικία είναι ανέφικτο το παιδί να κατανοήσει πως οι γονείς του είναι στ’ αλήθεια ανάξιοι να αγαπήσουν και να αποδεχθούν, κι έτσι εσωτερικεύουν το σχήμα ότι είναι κατώτερα όντα που χρειάζεται μονίμως να αγωνίζονται για να κατακτήσουν ισότιμη θέση σε οποιαδήποτε σχέση. Αποτέλεσμα αυτού είναι να χτίζεται ένα ενοχικό Εγώ και μια καταθλιπτική δομή προσωπικότητας. Άρα, η πολλή καλοσύνη προς τους τρίτους είναι η ανάγκη του καταπιεσμένου ατόμου να κερδίσει την αυτοαξία του μέσα από την αποδοχή των άλλων. Εξελικτικά, δημιουργούν μια εσωστρεφή προσωπικότητα και αποφεύγουν τις πολλές κοινωνικές επαφές, ακριβώς γιατί φοβούνται μήπως δεν ανταποκριθούν στις ανάγκες των υπολοίπων και απορριφθούν. Τελικά, μήπως το καλό παιδί είναι ένα φοβισμένο και εγκλωβισμένο παιδί;

Το άτομο που έχει το σύνδρομο του καλού παιδιού, το έχει επειδή ακριβώς φοβάται την απόρριψη και κάνει αγώνα δρόμου για αγάπη και αναγνώριση από τους άλλους, αποφεύγοντας συγκρούσεις και φωνές. Φοβάται πως αν υποστηρίξει ανοιχτά τη γνώμη του και διαφωνήσει με κάποιον τρίτο, μοιραία θα απορριφθεί. Αποτέλεσμα αυτού είναι να αυτοκαταπιέζεται, να μην αναπτύσσει αυθεντικές και γνήσιες σχέσεις με τους άλλους και εν τέλει πολλές φορές μη γνωρίζοντας πώς να διαχειριστεί μια πιεστική συνθήκη, να αποχωρεί από τη σχέση και να αποσύρεται στο καταφύγιο της μοναξιάς του. Πολύ συχνά εξαρτάται από τη γνώμη των τρίτων, γι’ αυτό και δε θέλει να δίνει δικαιώματα. Αν προκύψει έστω και μια μικρή παρεξήγηση, νιώθει πως είναι κατηγορούμενος στο δικαστήριο και πως θα πρέπει να απολογηθεί για τη στάση του ανά πάσα στιγμή. Το καλό παιδί επομένως είναι ένα απολογητικό και ενοχικό παιδί που από την επιθυμία του για επιβράβευση από τους άλλους, καταπιέζει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του, ενισχύοντας ωστόσο με αυτό τον τρόπο τις προσωπικές του ανασφάλειες. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν το άτομο που έχει το σύνδρομο του καλού παιδιού μπορεί να βρει διεξόδους και να δημιουργήσει γνήσιες σχέσεις με τον εαυτό του και τους σημαντικούς άλλους.

Η απάντηση βρίσκεται σε πρώτη φάση στη σχέση με τον εαυτό. Είναι πολύ σημαντικό να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση, ώστε το άτομο να έχει το θάρρος της γνώμης του, χωρίς να φοβάται ότι θα αδικήσει κάποιον. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να ικανοποιούνται πάντα οι ανάγκες των υπολοίπων σε βάρος των προσωπικών αναγκών. Θα πρέπει μέσα από την απαραίτητη αυτογνωσία να αναρωτηθεί το καλό παιδί με ποιον τρόπο θα ήθελε πραγματικά να σχετίζεται με τους άλλους. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται ώστε να διατηρηθεί η ουσιαστική ισορροπία στη φάση της αλλαγής. Δε βοηθά η μεταμόρφωση του άλλοτε καλού παιδιού που ήταν πάντα παραχωρητικό, υποχωρητικό και ενδοτικό, σε κακό παιδί που θα φερθεί εγωιστικά και καταπιεστικά προς τους άλλους. Σημασία έχει μέσα από τις αναπόφευκτες συγκρούσεις που θα προκύψουν στην πορεία σε διάφορους τομείς της ζωής, το τελικό αποτέλεσμα να είναι η δημιουργία ασφαλών σχέσεων αποδοχής και όχι εξάρτησης. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε και ο Ηράκλειτος: «Η φιλονικία είναι χρήσιμη, γιατί δημιουργεί καλύτερη αρμονία».

Συμπερασματικά, αν θεωρείς ότι έχεις το σύνδρομο του καλού παιδιού, αναρωτήσου πότε ήταν η τελευταία φορά που είπες «ναι» στον εαυτό σου και στις προσωπικές σου ανάγκες και πότε τόλμησες να επιβραβεύσεις τον εαυτό σου για κάτι που κατάφερες;

Μην ξεχνάς λοιπόν να σε αγαπάς…

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Glover, R. (2003). No more Mr. Nice Guy: A proven plan for getting what you want in love, sex and life. Running press book publishers: Philadelphia.