Ανδριάνα ΝικολούλιαΔιεξαγωγή και Επιμέλεια Συνέντευξης: Ανδριάνα Νικολούλια
Φοιτήτρια Ψυχολογίας
Μαρία Τερζοπούλου
Φοιτήτρια Κοινωνικής Εργασίας
Φιλολογική Επιμέλεια: Στέλλα Πυρένη
Φιλόλογος
Τους Τάσο Καρακύκλα και Κωσταντή Ντίσιο γνωρίσαμε ως δασκάλους θεάτρου στη φοιτητική ερασιτεχνική ομάδα θεάτρου “Θεατροδίνη” του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το 2015-2016, ούσες μέλη της ομάδας. Έχουμε συνεργαστεί μαζί τους για παραπάνω από δύο χρόνια και έχουν αποτελέσει για εμάς πηγές καθοδήγησης, διδασκαλίας και έμπνευσης. Για πρώτη φορά μας δίνεται η ευκαιρία να παρακολουθήσουμε μία εργασία γεννημένη από εκείνους και την νέα ομάδα τους, την οποία έχουμε μέσα στην καρδιά μας. Είναι τιμή για εμάς να σας παρουσιάζουμε τους ίδιους, την ομάδα, τη δημιουργικότητα και τη δημιουργία τους.
Ο Τάσος Καρακύκλας γεννήθηκε στην Αθήνα. Ως ηθοποιός, σκηνοθέτης, δραματουργός και drama coach συνεργάστηκε με πειραματικές ομάδες, μουσικά σύνολα, με τo Θέατρο Επί Κολωνώ, το Bios, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, την Τεχνόπολη Αθηνών, το Εθνικό Θέατρο, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Λάρισας, Σερρών, Καλαμάτας καθώς και με θεατρικούς και πολιτισμικούς οργανισμούς. Δημιούργησε ατομικές και συλλογικές περφόρμανς, δράσεις και video art σε πλατφόρμες Σύγχρονης Παραστατικής Τέχνης. Εμφανίστηκε στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Διασκεύασε έργα λογοτεχνίας για παιδιά και εφήβους, δημιούργησε εκπομπές αφήγησης για την Ελληνική Ραδιοφωνία και ηχογράφησε audio book για παιδιά.
οΣυνεργάζεται από το 2008 με το Εργαστήριο Υποκριτικής της ομάδας ΝΑΜΑ, στο Θέατρο Επί Κολωνώ.
Ο Κωσταντής Ντίσιος γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Έχει δουλέψει για το θέατρο, τον κινηματογράφο και το ραδιόφωνο. Ασχολείται με τη Διδασκαλία του Θεάτρου και την εφαρμογή του στην Εκπαίδευση.
Πώς δημιουργήθηκε η ομάδα; Ποιο είναι το κοινό όραμα που μοιράζονται τα μέλη της;
Τάσος: Ο βασικός πυρήνας της ομάδας αποτελείται από επαγγελματίες του θεάτρου, ωστόσο με αφορμή την παράσταση συγκροτήθηκε ένα ευρύτερο και πολυσυλλεκτικό δίκτυο από το φάσμα των παραστατικών τεχνών. Άνθρωποι, με τους οποίους είχαν προηγηθεί συνεργασίες ή ζυμώσεις συνεργασιών, στην παρούσα φάση έρχονται με χαρά στο κάλεσμα που τους απευθύναμε εγώ, ο Κωσταντής Ντίσιος, η Κάκια Χατζηγιαννίδη και η Μαρίνα Κακουλλή για να συμπράξουν σε έναν κοινό στόχο. Ο στόχος δεν περιορίζεται μόνο στη σύμπτωση των αισθητικών επιλογών και αναζητήσεων, αλλά προχωρά παραπέρα, στην προσπάθεια σύνδεσης της τέχνης με τη σύγχρονη πραγματικότητα και στην ανάδειξη του πολιτικού χαρακτήρα της, χωρίς να στρατεύεται και τελικά να εγκλωβίζεται σε ιδεολογικές αγκυλώσεις. Επιλέγει την κατεύθυνση της επικοινωνίας με ευρύτερες κοινωνικές ομάδες και την αναζήτηση συνεργειών ακόμη και πέρα από το περιβάλλον των τεχνών. Άλλωστε στα πεδία δράσης των μελών της ομάδας εξέχουσα θέση διαδραματίζουν η καλλιτεχνική εκπαίδευση, η παιδαγωγική του θεάτρου και η πολιτιστική διαχείριση.
«Η φωνή του δράκου» είναι ένα διήγημα, το οποίο εκδόθηκε έναν χρόνο μετά τη γνωστή σε όλους «Φόνισσα», το 1904, και ως αυτοτελές διήγημα δεν έχει μεταφερθεί ξανά στη θεατρική σκηνή. Πώς από την πληθώρα διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη επικράτησε «Η φωνή του δράκου» ώστε να αποτελέσει το θέμα εργασίας της ομάδας σας; Ποια πορεία ακολουθήσατε;
Τάσος: Το έργο του Παπαδιαμάντη αποτελούσε από νεαρή ηλικία ένα απολαυστικό ανάγνωσμα. Ποιος δεν θυμάται το «Όνειρο στο κύμα» ή τη «Φόνισσα» από τα σχολικά χρόνια; Στο θέατρο, σημείο αναφοράς αποτέλεσαν για μένα οι παραστάσεις της Μίρκας Γεμεντζάκη, με την οποία είχαμε συνεργαστεί, ή του Δήμου Αβδελιώδη, για να μην επεκταθώ σε κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές προσαρμογές. Ωστόσο, επαγγελματικά με είχε απασχολήσει μόνο στο ραδιόφωνο, όταν αφηγήθηκα εκτεταμένα αποσπάσματα από κείμενά του σε εκπομπές για την Ελληνική Ραδιοφωνία. Το ζήτημα λοιπόν της σκηνικής μεταγραφής του παπαδιαμαντικού λόγου παρέμενε εκκρεμές. Μέχρι τη στιγμή που ο Κωσταντής, ψάχνοντας για καιρό αθόρυβα τα διηγήματά του, έφερε μια καλή μέρα τη «Φωνή του Δράκου». Το διαβάσαμε αρκετές φορές, συζητήσαμε πολύ και για καιρό και τελικά αποφασίσαμε ότι θα έπρεπε να προχωρήσουμε σε αυτό το πρώτο μας βήμα με ένα κείμενο ενός πολυδιαβασμένου συγγραφέα, που ωστόσο θα ανέβαινε για πρώτη φορά στην ελληνική σκηνή, χωρίς αυτό να αποτελεί το μοναδικό ή το βασικό κριτήριο. Η θεματολογία του κινείται γύρω από την επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος στους ήρωες, τον βίαιο θάνατο, την έννοια του αμαρτήματος καθώς και τη στάση της «ανθρώπινης και θείας δικαιοσύνης» απέναντι σ’ αυτό, ζητήματα που έχουν σκιαγραφηθεί και στη «Φόνισσα» μόλις έναν χρόνο νωρίτερα, όπως σωστά επισημαίνετε.
Πείτε μας λίγα λόγια για το κείμενο. Τι πραγματεύεται;
Κωσταντής: Πρόκειται για ένα υπέροχο κείμενο. Σκληρό αλλά και βαθιά εύθραυστο.
Από πολύ νωρίς συνειδητοποιήσαμε ότι «η Φωνή του Δράκου» δεν ανήκει σε καμία περίπτωση στην κατηγορία των πιο «γνωστών» διηγημάτων του Παπαδιαμάντη. Κι αυτό εν μέρει μας έκανε εντύπωση. Ακόμη και με μία πρώτη ανάγνωση γίνεται αντιληπτό ότι η επιλογή του συγγραφέα να δώσει στο διήγημα τον συγκεκριμένο τίτλο δεν είναι καθόλου τυχαία. Αυτή ήταν και η αφετηρία μας.
Κάπου, σε μία μικρή αγροτική κοινωνία, ζει μία οικογένεια. Για ασήμαντη αφορμή αρχίζει να δέχεται τα πυρά των κατοίκων της. Θα συμβεί αργά, στη συνέχεια σταδιακά, έως ότου φτάσει να γίνει απόλυτη κατάσταση, από την οποία κάθε μέλος της οικογένειας θα επιλέξει να ακούσει τη δική του φωνή διαφυγής. Άσχετα με το αν καταφέρνουν να διαφύγουν ή όχι, το πλήρωμα του χρόνου κάποια στιγμή έρχεται. Κι εκεί ακριβώς, σαν άλλο κουτί της Πανδώρας, έρχονται να επικυρωθούν, να εναγκαλιστούν ή και να σκορπίσουν όλες οι φωνές μαζί. Εκεί, στο πιο απαγορευμένο μέρος…
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την παράσταση και η σκηνοθετική της σύλληψη;
Τάσος: Μελετώντας το διήγημα και ανακαλύπτοντας μια ενδιαφέρουσα, αν και σε μεγάλη έκταση, βιβλιογραφία αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε στον πολυφωνικό χαρακτήρα του διηγήματος και στο πολύμορφο γλωσσικά περιβάλλον του, επίπεδα που εντοπίζουμε στη σύγχρονη πραγματικότητα των μέσων επικοινωνίας και κυρίως του διαδικτύου. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν πλούσιο υλικό και αναφορές για τον τρόπο που λειτουργεί η προσωπική φωνή και στάση σε σχέση με τον γραπτό λόγο αλλά και την εικόνα. Συχνά παρατηρούμε ότι οι αλλεπάλληλες ερμηνείες ενός γεγονότος πετυχαίνουν να μας απομακρύνουν από το τι «πραγματικά» συνέβη. Αντίστοιχα, στην παράσταση επιχειρούμε να ενορχηστρώσουμε αλλά και να αντιπαραβάλλουμε όλες αυτές τις φωνές – οπτικές γωνίες και στάσεις αναφορικά με το βασικό δραματικό γεγονός του κειμένου, διερευνώντας την επενέργεια της κοινής γνώμης στα γεγονότα, τη διάχυση της πληροφορίας και την πολλαπλή της σημασιοδότηση καθώς και τον τρόπο πρόσληψης και αναπαραγωγής των πληροφοριών. Βασικό στοιχείο της προβληματικής μας αποτέλεσε το ζήτημα της διαμόρφωσης της προσωπικής ταυτότητας σε σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον, όπως και η ενσωμάτωση ή ο αποκλεισμός από τον κοινωνικό ιστό. Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι τον τόνο και την ατμόσφαιρα της παράστασης καθορίζει ο έκδηλα παραμυθιακός χαρακτήρας του τίτλου αλλά και η χρήση στοιχείων από θρύλους και μύθους, που μας έδωσαν τη δυνατότητα να ανιχνεύσουμε ετεροτοπίες της δικής μας κοινωνίας, να αφουγκραστούμε τη φωνή του δικού μας σύγχρονου δράκου, που σαν ήχος – καθρέφτης αρθρώνει τις δυσκολίες, τους πόθους και ό,τι καημό έχουμε στη ζωή μας.
Πώς αφορά ο Παπαδιαμάντης τους νέους σήμερα;
Κωσταντής: Αυτό το ερώτημα απασχόλησε όλα τα μέλη της ομάδας από πολύ νωρίς. Το γεγονός ότι νεότεροι γνωρίζουν τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και μέρος του έργου του ήδη από τα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσης είναι γνωστό. Αυτό που δεν γνωρίζαμε όμως ήταν το κατά πόσο θα μπορούσε να τους αφορά σε ένα επόμενο στάδιο, τόσο το παπαδιαμαντικό έργο όσο και η επαφή τους με αυτή την ιδιότυπη γλώσσα. Οι απαντήσεις δεν άργησαν να δοθούν. Ως ομάδα πραγματοποιήσαμε σε συνεργασία με τα μέλη της θεατρικής ομάδας «Θεατροδίνη» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ένα εβδομαδιαίο workshop πάνω σε εφαρμογές σκηνικής αφήγησης, με στόχο την τελική παρουσίαση ενός διηγήματος του Παπαδιαμάντη από μέρους των φοιτητών. Αυτό που εμείς τονίσαμε στους συμμετέχοντες ήταν να ανοιχτούν με ελευθερία σε καινούργια δημιουργικά κανάλια και να μην περιοριστούν σε μία απόλυτα ηθογραφική προσέγγιση και οπτική, μόνο επειδή αφορά σε έργο του Παπαδιαμάντη. Πώς δηλαδή μέσα από μία σύγχρονη σκηνική ματιά μπορούν να φέρουν στο σήμερα θέματα και πράγματα που τους αφορούν μέσω αυτής της ιδιαίτερης γλώσσας. Με απόλυτη ελευθερία λοιπόν συνεργάστηκαν και διαχειρίστηκαν το υλικό τους όπως επιθυμούσαν και τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά έως και συγκινητικά για όλους μας. Με συνέπεια, συνευθύνη και δημιουργικότητα νέοι άνθρωποι εργάστηκαν σκληρά και μας παρουσίασαν επί σκηνής μικρά διαμαντάκια, με όχημα τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη. Ο βαθμός εμπλοκής τους ήταν τόσο απόλυτος και ειλικρινής που δεν άφηνε περιθώρια για ασάφειες. Ναι, πιστεύω ότι το έργο του Παπαδιαμάντη αφορά σήμερα και τους νεότερους. Πρώτα πρώτα γιατί τα θέματα με τα οποία καταπιάστηκε είναι τρομερά διαχρονικά και επίκαιρα. Μας αφορούν όλους. Και γιατί με τη διεισδυτική του ματιά βουτά τη μελάνη κάτω απ΄ το φαινομενικό πρώτο επίπεδο, εκεί όπου βρίσκεται όλη η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης˙ στον απλό άνθρωπο. Αρκούν μονάχα «ελεύθερες περιοχές» για να αντιληφθεί κανείς, πόσο μάλλον ο νεότερος άνθρωπος, το μέρος όπου γέρνει περισσότερο η καταπίεση. Ή, με άλλα λόγια, να συναισθανθεί κανείς τον καταπιεσμένο «Άλλο», να συνδεθεί μαζί του κι αργότερα ίσως να αναγνωρίσει τον «εαυτό του» και να τον ελευθερώσει.
Διατηρείτε τη γλώσσα του διηγήματος; Τι εξυπηρετεί η χρήση της λυρικής ιδιωματικής καθαρεύουσας του Παπαδιαμάντη σε μια κατά τα άλλα εκσυγχρονισμένη περφόρμανς;
Τάσος: Ο Παπαδιαμάντης είναι η γλώσσα του, ένα δημιούργημα δικό του, που μόνο εκείνος πετυχαίνει να μετατρέψει σε ποιητική γλώσσα. Αποφασίσαμε λοιπόν να την αντιμετωπίσουμε με τον ίδιο τρόπο που θα δουλεύαμε ένα ποιητικό κείμενο ή το έργο ενός κλασικού δραματουργού, όπως του Σαίξπηρ. Η κατάργηση της γλώσσας θα σηματοδοτούσε μια εντελώς διαφορετική πορεία στη δραματουργική επεξεργασία που πραγματοποιήσαμε. Θα περιοριζόταν μόνο στο περιεχόμενο της ιστορίας και θα καταργούσε τη μορφή της. Στον Παπαδιαμάντη, μορφή και περιεχόμενο αποτελούν ένα οργανικό όλον. Ο στόχος είναι να ανακαλύψουμε αυτή τη γλώσσα, τον ρυθμό και τη μουσική της, τις δονήσεις και τους κυματισμούς της, τα σχόλια και τα λεκτικά παιχνίδια της. Εδώ, η σκηνική δουλειά δεν περιλαμβάνει μόνο τη φωνητική -φωνολογική προετοιμασία αλλά και τη σωματική ετοιμότητα, προκειμένου ο λόγος να ενσαρκωθεί και να βρει τους παραλήπτες του.
Με τι τρόπο θα ορίζατε την εργασία σας; Θα χρησιμοποιούσατε τον όρο περφόρμανς ή παράσταση και γιατί;
Τάσος: Η δουλειά μας ανοίγει έναν ζωτικό διάλογο με τις σύγχρονες παραστατικές τέχνες και με το φάσμα της περφόρμανς. Μας απασχολεί η συγκρότηση μιας δραματουργίας που προκύπτει από ένα μη δραματικό κείμενο, το ζήτημα των αφηγητών – ηθοποιών και η σκηνική τους υπόσταση και λειτουργία, η διακειμενικότητα και κυρίως ο τρόπος και ο βαθμός εμπλοκής των θεατών. Ωστόσο, δεν θα μπορούσε να ανήκει στο είδος της περφόρμανς από τη στιγμή που υπάρχει μια καλά αρτιωμένη σκηνική παρτιτούρα την οποία οι ηθοποιοί ακολουθούν, όσο και αν είναι ανοιχτοί, δεκτικοί και τελικά ειλικρινείς απέναντι σε ερεθίσματα που προκύπτουν από το περιβάλλον ή τη δική τους ενόρμηση.
Υπήρξε κάποια μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίσατε έως τώρα ως περφόρμερ και ως ομάδα;
Κωσταντής: Προσωπικά πάρα πολλές. Δεν αρκεί μία σελίδα να καταγραφούν. Και μόνο στο άκουσμα του ονόματος αυτού του σπουδαίου ανθρώπου, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, αυτού του υπέροχου λογοτέχνη, ποιητή και πεζογράφου, ο οποίος έγραψε τόσα πολλά για τις θάλασσες και που ο ίδιος υπήρξε ένας ωκεανός λέξεων, ιστοριών και περιγραφών των ανθρώπινων ψυχών και παθών. Η υπέροχη αλλά και ταυτόχρονα δύσκολη γραφή του. Όσο κι αν προσπάθησα να αναπτύξω ταχύτητα, απέτυχα. Το έργο του έχει τους δικούς του παλμούς και ρυθμούς. Το δικό του μέτρο. Πολύ αργά και σταδιακά καταφέρνω να εναρμονιστώ με τους κυματισμούς της γλώσσας και του περιεχομένου του. Τώρα πια καταλαβαίνω λίγο παραπάνω, γιατί ήταν να γίνει έτσι. Επίσης, κάποιες φορές, χρειάζεται να είμαι τρομερά συγκεντρωμένος ως προς τη διαχείριση της ενέργειάς μου την ώρα της πρόβας. Είμαι τρομερά ευγνώμων, στα όσα παραπάνω αναφέρθηκα και σε άλλα τόσα που δεν είπα, στον Τάσο και στη Μαρίνα. Ακολουθούν κι οι ίδιοι αυτό το μονοπάτι στωικά και με υπομονή. Και μας φροντίζουν πολύ. Κι εμένα και την Κατερίνα Καλοχριστιανάκη, που το παλεύουμε επί σκηνής παρέα.
Τάσος: Πολλά τα ερωτήματα, πολλοί οι προβληματισμοί μας: Πώς θα αναδείξουμε τη διαχρονικότητά του χωρίς να τον «εκσυγχρονίσουμε», πώς θα δημιουργήσουμε εκείνες τις προϋποθέσεις που πυροδοτούν την αφήγηση και την επικοινωνία, πώς θα διατηρήσουμε την απλότητα του ύφους του στη σκηνική μας ερμηνεία; Και πάει παραπέρα και ακόμη δεν ολοκληρώνεται αυτή η αγωνία. Ωστόσο η διαθεσιμότητα της ομάδας μαζί με την αγάπη και τον σεβασμό με τους οποίους έχει αγκαλιάσει αυτό το υλικό, μας δίνει την αίσθηση πως η πρότασή μας θα διαθέτει ειλικρίνεια, καθαρότητα και τελικά απλότητα.
Τέλος, θα θέλατε να μοιραστείτε κάτι με την ομάδα του Animartists και τους αναγνώστες μας;
Τάσος: Ήταν χαρά αυτή η συνάντηση, η οποία εγκαινιάζει τον κύκλο της επικοινωνίας της δουλειάς μας και αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί παρά στους κόλπους μιας πολυσυλλεκτικής οικογένειας, όπως είναι η δημιουργική σας ομάδα. Το μεράκι, το όραμα, η συνεργασία ας είναι πάντα τα νήματα που θα μας ενώνουν από ‘δω και στο εξής. Καλή αντάμωση στο θέατρο.
Κωσταντής: Ένα μεγάλο ευχαριστώ εκ μέρους όλης της ομάδας για τη φιλοξενία σας. Να είστε γερές και γεμάτες δημιουργικότητα. Κι εσείς κι όλη η δημιουργική ομάδα του Animartists. Καλή χρονιά!
Συντελεστές παράστασης:
Σκηνοθεσία / Δραματουργία: Τάσος Καρακύκλας
Σκηνογραφία / Ενδυματολογία: Κάκια Χατζηγιαννίδη
Κατασκευή σκηνικού: Δημήτρης Νίκας
Σχεδιασμός φωτισμού: Πάνος Κουκουρουβλής
Φωτογραφίες / Αφίσα : Αλίνα Κέκη
Trailer: Χρήστος Θλιβέρης, Ζαφείρης Επαμεινώνδας, Μαρία Αθανασοπούλου
Οργάνωση παραγωγής / Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρίνα Κακουλλή
Επί σκηνής: Κατερίνα Καλοχριστιανάκη, Κωσταντής Ντίσιος
Από 1η Φεβρουαρίου και κάθε Παρασκευή στις 21:30 στο θέατρο “Φούρνος”, Μαυρομιχάλη 168, Νεάπολη Εξαρχείων.
Για πληροφορίες και κρατήσεις: 210-6460748 και στο www.viva.gr
Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ (ολόκληρο), 10 (φοιτητικό), 5 (ανέργων,ατέλειες)