Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Μένη Κουτσοσίμου,
Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Μαρία Σουρτζή,
Φιλόλογος
Ένα άλλοθι είναι ο χρόνος, αν έτσι θέλεις κι επιλέγεις.
Όχι όμως για όλους. Ο χρόνος ήταν ανέκαθεν φίλος μου.
Τον άκουγα, με φρόντιζε.
Του έδινα, μου έδινε.
Ακόμη κι όταν ήρθε το πλήρωμα να μου πάρει… πάλι μου έδωσε.
Μετρημένος, ακριβής και αλάθητος. Υπαρκτός και βιωμένος.
Μεγαλώνοντας διαπιστώνω πως δεν υπάρχει τίποτα που να ταξιδεύει μέσα του, που θα μπορούσε να μετρηθεί εξ ολοκλήρου αντικειμενικά. Μιλώ για τους χρόνους άλλων ανθρώπινων πειθαρχιών: τον ιστορικό, τον ψυχολογικό, τον κοινωνικό-πολιτισμικό χρόνο. Υπάρχουν στη ζωή βιωματικές εμπειρίες που μπορούν να προσδώσουν στον χρόνο τόσο τρομακτικά διασταλτικό χαρακτήρα, ώστε στιγμές και δευτερόλεπτα να γίνονται αιώνες.
Πού είναι αυτός ο χρόνος που περνάει και τα γιατρεύει όλα; Παρών κι απών παίζει το παιχνίδι του.
Παρελθόν, παρόν και μέλλον: η διάκριση μεταξύ χρονικής διάρκειας και στιγμής. Μεταξύ αορίστου και παρατατικού ή παρακειμένου. Του γρήγορα και του αργά. Των ρολογιών, ημερολογίων, προγραμμάτων εργασίας ως μέρος της καθημερινότητας. Να συντονίζεσαι με ζώνες ώρας ανά χώρα. Ποιο ρολόι πάει σωστά; Τρέχεις να προλάβεις. Εκτίθεσαι. Κι αν συνέβαιναν όλα μαζί ταυτόχρονα; Ή μήπως συμβαίνουν; Ακόμη κι ένα σταματημένο ρολόι δείχνει τη σωστή ώρα δύο φορές τη μέρα.
Με βεβαιότητα γνωρίζω πως ό,τι κάνεις τώρα στη Γη, ανήκει ήδη στο παρελθόν του Σύμπαντος. Η ψευδαίσθηση του χρόνου που σε περιβάλλει ορίζεται από τις αναμνήσεις, τις εμπειρίες και τα σχέδια που κάνεις καθ’ οδόν. Εξάλλου ο άνθρωπος εφηύρε το ρολόι, αλλά μην ξεχνάς ότι ο Θεός εφηύρε το χρόνο.
Θα ξημερώσει και θα νυχτώσει και αύριο.
Μετρημένες είναι οι ώρες μας.
Γι’ αυτό δεν κοιτάζω το ρολόι, κάνω ό,τι κάνει… προχωράω.
Είναι αυτή η σταθερότητα της επανάληψης που κάνει τη διαφορά;
Πώς ρυθμίζει ο χρόνος τις ζωές μας;
Πότε δεν λειτουργούν οι χρονικές συμβάσεις;
Το γνωστικό μας σύστημα είναι ένα λογισμικό που υπό φυσιολογικές συνθήκες δημιουργεί και βάζει σε σειρά τις αναμνήσεις των βιωμένων γεγονότων του παρελθόντος. Ο μήνας των διακοπών κρατούσε, λόγου χάρη, στα παιδικά σου χρόνια ή στην εφηβεία μας μια ολόκληρη ζωή, ενώ καθώς μεγαλώνεις, κρατάει όλο και πιο λίγο. Αλλά και οι μέρες της έντασης και της αγωνίας φαίνεται να διαρκούν περισσότερο από τις μέρες της χαλάρωσης και της ηρεμίας, εξ ου και δεν προλαβαίνεις να ξεκουραστείς.
Είναι «γραμμικός» ο χρόνος σου, ο χρόνος μου. Άρα είναι γραφτό κι απόλυτο να πεθάνω, αφού γεννήθηκα.
Ο χρόνος της ζωής τολμά σαν γίνεται κυκλικός. Το φυτό που φυτρώνει, ανθίζει, βγάζει σπόρους, μαραίνεται και γεννά ένα νέο φυτό. Ζει και πεθαίνει στις εποχές του. Και στους ανθρώπους, όμως, τους ίδιους κύκλους συναντάς.
Ο χρόνος γίνεται «αριθμός». Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα ποτέ. Εξαντλείται στο «τικ-τακ» των ρολογιών. Ημερολόγια, εισιτήρια, δρομολόγια, προγράμματα και προθεσμίες… Μέχρι που έρχονται τα γενέθλια ξανά… Χρόνια μου πολλά.
Ο χρόνος γίνεται «χρήμα». Με το χρόνο μου δεν επιτρέπω πλέον να παίζει κανείς. Άκουσε το ξυπνητήρι, χτύπα την κάρτα σου, πήγαινε στο σεμινάριο. Δεν δικαιολογούνται ματαιώσεις και καθυστερήσεις.
Ο χρόνος πλέον σημαίνει αλλαγή. Μια στιγμή, μια ζωή. Όταν περνάω καλά, τρέχει και οι ώρες εξαντλούνται με λεπτά. Όταν πάλι βαριέμαι, φοβάμαι ή πονάω, προχωράει σαν μωρό, μπουσουλώντας.
Η ώρα αλλάζει διαρκώς. Μπορείς να ελέγξεις τον χρόνο; Είναι κάτι που μάλλον πολύ θα ήθελες να κάνεις αν γινόταν. Θα παρέτεινες τις ευχάριστες εμπειρίες, δεν θα καθυστερούσες ποτέ. Θα πάγωνες τη σκηνή, θα ξεκινούσες από την αρχή ό,τι γυρίσες πίσω.
Αν σταματούσε ο χρόνος. Να κοιμηθώ λίγο σαν άνθρωπος να χαρώ τον έρωτά μου… να προλάβω το αεροπλάνο.
Τώρα πλέον γνωρίζω… Ο χρόνος έχει διπλή ζωή.
Όσο πιο γρήγορα το καταλάβεις, τόσο πιο κερδισμένος θα βγεις. Φτιάχνει για όλους μας μονοπάτια που τα διαλέγουν, πριν από εσένα για Εσένα, οι συγκυρίες και οι συμπτώσεις.
Ο χρόνος γίνεται παγίδα. Σαν φυλακισμένος, εντελώς υποκειμενικός. Μήπως αυτό σημαίνει ότι είναι με κάποιον τρόπο και σχετικός; Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν γυρίζει πίσω. Δεν έχει γύρισμα η ζωή.
Ο χρόνος είναι εναλλαγή. Ακόμη κι όταν σε κρατά ναρκωμένο, σε χειμερία νάρκη. Και το ερώτημα παραμένει… Το μέλλον μού επιφυλάσσει εκπλήξεις ή μόνον επαναλήψεις;
Αφήνω το μέλλον να συνεχίσει να κοιμάται, όπως οφείλει. Γιατί αν το ξυπνήσω πριν από την ώρα του, τότε θ’ αποκοιμηθεί το παρόν μου. Έχε υπομονή… Όλα φτάνουν στην ώρα τους, όταν ξέρεις να περιμένεις.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Heisenberg, W. (1978). Φυσική και Φιλοσοφία. (Μτφ. Δ. Κούρτοβικ). Αθήνα: Κάλβος.
Μαρξ, Κ. & Ένγκελς, Φ. (1997). Η Γερμανική Ιδεολογία, Τ.1. (Μετάφραση Κ. Φιλίνη). Αθήνα: Gutenberg.
Pavis, P. (2006). Λεξικό του Θεάτρου. Επιμ. Κ. Γεωργουσόπουλος. Αθήνα: Gutenberg.
Suisky, D. (2009). Euler as Physicist. Berlin: Springer-Verlag.