Δήμητρα ΠαράσχουΆρθρο: Δήμητρα Παράσχου
Ψυχολόγος – Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια
Εναλλακτική Θεραπεύτρια
Επιμέλεια: Γεωργιάνα Ψυχάλη
Φιλόλογος
“H εμφάνιση του Αιώνιου Παιδιού είναι, δυστυχώς, μία ψευδαίσθηση. Στην πραγματικότητα είναι σαν ένα παράσιτο πάνω στην ίδια την μητέρα, ένα πλάσμα της φαντασίας της, το οποίο έχει υπόσταση μόνο όταν ριζώσει στο μητρικό σώμα.»
Carl Jung, The Collected Works 5, παρ. 393
H έκφραση “Puer Aeternus” είναι λατινική και μεταφράζεται ως «ο αιώνιος έφηβος», σκιαγραφώντας μία κατάσταση κατά την οποία κάποιος παραμένει νέος ή με νεανικά χαρακτηριστικά σε όλη του τη ζωή. Στην ελληνική μυθολογία συναντάμε θεότητες όπως τον Ίακχο και τον Διόνυσο να περιγράφονται ως αιώνια νέοι, ενώ το συγκεκριμένο θέμα αναπτύχθηκε σε κλασσικά έργα όπως το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ και τον Πήτερ Παν. Η αιώνια νεότητα αναπτύσσεται ως κάτι γοητευτικό, κάτι που δίνει πάθος και απόλαυση για ζωή.
Ο Jung (1967), στην αναλυτική του ψυχολογία συνέδεσε τον όρο puer με τον ενήλικα άνδρα του οποίου η συναισθηματική ζωή και η γενικότερη νοοτροπία έχει παραμείνει σε εφηβικό επίπεδο ακόμα και μετά τα 30 ή 40 του, ενώ συνήθως φαίνεται να υπάρχει μία μεγάλη εξάρτηση από τη μητρική φιγούρα. Περιέγραψε κάτι αντίστοιχο και για την γυναίκα χρησιμοποιώντας τον όρο puella, ενώ και εδώ υπογράμμισε την εξάρτηση της από την παρουσία και την ψυχολογική δύναμη του πατέρα μέσω του αρχέτυπου animus.
Ένα εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό αυτού του εσωτερικού συμπλέγματος είναι η απροθυμία του ατόμου να αναλάβει την ευθύνη της ζωής του αλλά και των καταστάσεων που βιώνει. Έχοντας ακόμα μία εσωτερική νοοτροπία παιδιού, αποζητά συνήθως από τους άλλους να βρουν λύση στα δικά του ζητήματα και αποφεύγει επιμελώς να δεσμεύεται για οποιαδήποτε κατάσταση. Αυτό στην πορεία μεταφράζεται ως αδυναμία να συνάψει υγιείς προσωπικές σχέσεις καθώς και να λάβει σημαντικές αποφάσεις σχετικά με την επαγγελματική του πορεία. Σαν ένας άλλος Πήτερ Παν, ο «αιώνιος έφηβος» έχει ως στόχο να «μάχεται» σθεναρά την ενηλικίωση που συμβολίζει ο Κάπταιν Χουκ, προσπαθώντας συνεχώς να ξεφύγει από τον γάντζο των ευθυνών που χρειάζεται να επωμιστεί.
Σύμφωνα με την Γιουνγκιανή ψυχοθεραπεύτρια von Frantz (2000), ένας άνθρωπος που βρίσκεται κάτω από την επιρροή αυτού του συμπλέγματος δρα ασυνείδητα, ορμώμενος μόνο από ενστικτώδεις συμπεριφορές. Αυτό που έχει ως κύριο στόχο είναι να κάνει ό,τι θεωρεί o ίδιος καλύτερο για εκείνον – δηλαδή, οτιδήποτε του δημιουργεί λιγότερο άγχος και ευθύνη. Ο puer aeternus ωστόσο είναι τόσο αποξενωμένος από τα αυθεντικά του συναισθήματα ώστε αυτό που θεωρεί ως καλό την μία στιγμή, το απορρίπτει την επόμενη. Έτσι, δρα περισσότερο με αυθορμητισμό παρά με εσωτερική ενσυναίσθηση, χωρίς να υπολογίζει τις επιπτώσεις των συμπεριφορών του.
Στον αντίποδα του puer aeternus βρίσκεται ο σοφός ή senex, έχοντας τις ποιότητες της οργανωτικότητας, της συνειδητότητας και της πειθαρχίας. Είναι αυτό το εσωτερικό κομμάτι που βιώνει όλο και μεγαλύτερη πληρότητα με το πέρασμα του χρόνου, κατανοώντας πως η εμπειρία είναι αυτή που δίνει μεγαλύτερη κατανόηση των εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων που διαμορφώνουν την ίδια τη ζωή. Ο σοφός έχει υπομονή και ορθολογισμό, χαρακτηριστικά άκρως αντίθετα από αυτά που εμφανίζει το σύμπλεγμα του αιώνιου εφήβου.
Για τον ίδιο τον Jung (1967), η θεραπεία απέναντι σε ένα τέτοιο σύμπλεγμα είναι η αυθεντική εσωτερική εργασία. Είναι η διάθεση κάποιος να συναντήσει αυτόν τον περιπλανώμενο έφηβο και να συμφιλιωθεί μαζί του αντί να του δώσει τα ηνία να ξεκινήσει για νέες περιπέτειες στην (ιδανική για αυτόν) Χώρα του Ποτέ, εκεί όπου κανείς δεν ενηλικιώνεται αλλά περνά αμέριμνος τις ώρες του. Αυτό όμως που καλείται να αναρωτηθεί αυτός ο εσωτερικός Πήτερ Παν είναι το εξής: τελικά αυτή η αιώνια εφηβεία είναι τόσο ιδανική ή μήπως είναι ένας αντιπερισπασμός από τη σοφία και εξέλιξη που φέρνει η ψυχολογική ενηλικίωση;
Βιβλιογραφικές αναφορές
von Franz, M.L. (2000). The Problem of the Puer Aeternus. Toronto: Inner City Books.
Jung, C. G. (1967). Symbols of transformation, The collected works of C. G. Jung (Vol. 5, 2nd ed.). Princeton, NJ: Princeton University Press.