ΑnimartistsΆρθρο: Mick Cooper
Καθηγητής Συμβουλευτικής Ψυχολογίας – University of Roehampton
Mετάφραση: Μαριαλένα Κατσούρα
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Μύθος: Η προσωποκεντρική θεραπεία αφορά «απλά τα βασικά» — όλοι το κάνουν, απλά ορισμένοι θεραπευτές προχωρούν και σε πιο εξελιγμένες μεθόδους όπως η ψυχοδυναμική ή η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία.
Πραγματικότητα: Η ανάπτυξη της ικανότητας συναναστροφής με έναν άλλο άνθρωπο σε επίπεδο διαπροσωπικής εμβάθυνσης αποτελεί επίτευγμα ζωής. Λίγοι ‘αμιγώς’ προσωποκεντρικοί θεραπευτές, ακόμη και μετά από πολλά χρόνια, θα ισχυρίζονταν ότι έχουν φτάσει στο τέρμα αυτής της διαδρομής, συνεπώς οι πιθανότητες να φτάσει κανείς εκεί μετά από λίγα χρόνια σπουδών είναι αμυδρές. Επιπλέον, οι δεξιότητες και οι ιδέες άλλων θεραπευτικών προσεγγίσεων –όπως η ψυχοδυναμική θεραπεία ή η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία- δεν μπορούν απλά να ‘πεταχτούν’ πάνω σε προσωποκεντρικό υπόβαθρο: χρειάζονται προσεκτική ενσωμάτωση. Τέλος, παρόλο που αληθεύει ότι οι δεξιότητες και οι ιδέες που σχετίζονται με την προσωποκεντρική θεραπεία μπορούν να διδαχθούν σε σχετικά βασικό και προσιτό επίπεδο, ωστόσο οι ρίζες της προσέγγισης θεμελιώνονται σε πολύ πιο σύνθετες ιδέες. Η κατανόηση της προσωποκεντρικής προσέγγισης κατά συνέπεια ενδέχεται να συνδέεται με ιδέες φιλοσόφων όπως οι Martin Buber και Edmund Husserl, καθώς και τις σύνθετες ψυχολογικές διαδικασίες που ο Carl Rogers, πατέρας της προσέγγισης, συνόψισε στη θεωρεία του για τη θεραπεία, την προσωπικότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Μύθος: Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η προσωποκεντρική θεραπεία λειτουργεί.
Πραγματικότητα: Ο Rogers ήταν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που μελέτησε συστηματικά τη θεραπευτική διαδικασία και η υπόθεσή του για τις αναγκαίες και επαρκείς συνθήκες για τη θεραπευτική αλλαγή προσωπικότητας βασίζονταν σε ακράδαντα εμπειρικά δεδομένα. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι η προσωποκεντρική θεραπεία είναι αποτελεσματική με πληθώρα ψυχολογικών δυσκολιών και ότι οι σχεσιακοί παράγοντες -όπως ενσυναίσθηση, άνευ όρων αποδοχή και αυθεντικότητα- είναι βασικά στοιχεία στη διαδικασία της θεραπευτικής αλλαγής.
Μύθος: Η προσωποκεντρική θεραπεία δεν έχει κάποιο μοντέλο ψυχοπαθολογίας.
Πραγματικότητα: Είναι σίγουρα αλήθεια ότι οι προσωποκεντρικοί θεραπευτές προσπαθούν να δουν τους πελάτες τους, πρωτίστως, ως μοναδικά άτομα και όχι ως εκπροσώπους κάποιας συγκεκριμένης ταμπέλας. Είναι επίσης αλήθεια ότι οι προσωποκεντρικοί θεραπευτές ενδιαφέρονται τόσο για τις προσωπικότητες όσο και για τα προβλήματά τους των πελατών τους. Αλλά τα τελευταία χρόνια, αρκετοί θεραπευτές εντός της προσωποκεντρικής κοινότητας αποπειράθηκαν να κατανοήσουν σοβαρές ψυχικές διαταραχές από ανθρωπιστική σκοπιά. Για παράδειγμα, το έργο της Margaret Warner για ‘δύσκολες’ και ‘εύθραυστες’ ψυχικές διεργασίες, οι αναφορές της Elke Lambers για την ψύχωση, τη νεύρωση και τις διαταραχές προσωπικότητας και το έργο του Gary Prouty στο πλαίσιο της ‘προ-θεραπείας’ με σχιζοφρενείς και πελάτες που αντιμετωπίζουν άλλες ‘δυσκολίες να έρθουν σε επαφή’.
Μύθος: Η προσωποκεντρική θεραπεία είναι μία, συγκεκριμένη προσέγγιση στη θεραπεία.
Πραγματικότητα: Τόσο εντός όσο και εκτός προσωποκεντρικού πλαισίου, πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν το ευρύτατο φάσμα και τη διαφορετικότητα εντός αυτής της προσέγγισης. Στο ένα άκρο του φάσματος, είναι οι ‘κλασικοί προσωποκεντρικοί θεραπευτές’ που προσδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στη μη κατευθυντικότητα του πελάτη με οποιονδήποτε τρόπο. Ταυτόχρονα, υπάρχουν άλλοι που προσδίδουν πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην εκκίνηση ενός διαλόγου με τον πελάτη και την αναγνώριση ότι ο πελάτης μπορεί να επηρεαστεί από τον θεραπευτή (και το αντίστροφο) με διάφορους τρόπους. Έπειτα, υπάρχουν εκείνοι που πρόσκεινται περισσότερο στο πεδίο των ‘διαδικαστικών βιωματικών θεραπειών’, που θα προσκαλέσουν ενεργά τους πελάτες τους να επεξεργαστούν το βίωμά τους με συγκεκριμένο τρόπο (ενώ δεν επιχειρούν να κατευθύνουν το περιεχόμενο των εν λόγω βιωμάτων). Υπάρχουν επίσης προσεγγίσεις που βασίζονται στις τέχνες στο πλαίσιο της προσωποκεντρικής θεραπείας, οι προαναφερθείσες προσωποκεντρικές προσεγγίσεις που δουλεύουν με πελάτες που αντιμετωπίζουν ‘δυσκολίες να έρθουν σε επαφή’ και προσεγγίσεις θεμελιωδώς ενοποιητικής/πλουραλιστικής φύσης. Στην πραγματικότητα σήμερα, πολλοί άνθρωποι μιλούν για την ‘οικογένεια’ των προσωποκεντρικών και βιωματικών θεραπειών ή για τις διαφορετικές ‘φυλές’ της προσωποκεντρικής θεραπείας για να επισημάνουν τη διαφορετικότητα των ιδεών και των πρακτικών εντός αυτού του πεδίου.
Μύθος: Οι προσωποκεντρικοί θεραπευτές δεν πρέπει να απευθύνουν ερωτήσεις.
Πραγματικότητα: Οι περισσότεροι προσωποκεντρικοί θεραπευτές τρέφουν έναν ενθουσιασμό για να αναλάβουν οι πελάτες τα ηνία του θεραπευτικού έργου, και για τον λόγο αυτό, θα αποφύγουν να βομβαρδίσουν τον πελάτη με ερωτήσεις. Αλλά δεν υπάρχουν ‘πρέπει’, ‘δεν πρέπει’, ‘κάνε’ ή ‘μην κάνεις’ στην προσωποκεντρική θεραπευτική πρακτική, γιατί η προσωποκεντρική θεραπεία δεν αφορά κάποια συγκεκριμένη συμπεριφορά έναντι των πελατών, αλλά μια συγκεκριμένη ανθρώπινη στάση ενώπιον ενός άλλου ανθρώπου. Έτσι, για παράδειγμα, στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης μιας ενσυναισθητικής κατανόησης του πελάτη, ένας προσωποκεντρικός θεραπευτής ίσως κάνει κάποια ερώτηση ή ενδεχομένως να απευθύνει κάποιο ερώτημα ως έκφραση του ενδιαφέροντός του για το βίωμα του πελάτη.
Μύθος: Δεν είναι προσωποκεντρικό να απευθύνεις προκλήσεις σε πελάτες.
Πραγματικότητα: Οι προσωποκεντρικοί θεραπευτές προσέχουν ώστε να αποφεύγουν την κριτική σε πελάτες και να υπονομεύουν την αίσθηση της αυτοαξίας τους, αλλά μπορεί να είναι και μία από τις πιο άμεσες και γεμάτες προκλήσεις μορφές θεραπείας. Με το να είναι αυθεντικός με κάποιον πελάτη, για παράδειγμα, ένας προσωποκεντρικός θεραπευτής μπορεί πραγματικά να γνωστοποιήσει στον πελάτη πόσο πληγωμένος ή θυμωμένος είναι απέναντί του ή της. Ή με την άνευ όρων αποδοχή προς τον πελάτη, ένας προσωποκεντρικός θεραπευτής μπορεί στ’ αλήθεια να προκαλέσει τα αισθήματα χαμηλής αυτοαξίας κάποιου πελάτη.
Μύθος: Το να είναι κάποιος προσωποκεντρικός θεραπευτής προϋποθέτει ότι πρέπει να συμπαθεί τους πελάτες του και ό,τι αυτοί κάνουν.
Πραγματικότητα: Στη καρδιά της προσωποκεντρικής προσέγγισης έγκειται ο διαχωρισμός μεταξύ αυτού που κάποιος άνθρωπος βιώνει και του τρόπου που αυτός συμπεριφέρεται. Συνεπώς, ενώ ένας προσωποκεντρικός θεραπευτής θα ήθελε να εκτιμά άνευ όρων όλες τις εμπειρίες του πελάτη του –είτε πρόκειται για αγάπη, ζήλια είτε θυμό- αυτό δεν σημαίνει ότι θα εκτιμά άνευ όρων κάθε τρόπο συμπεριφοράς του πελάτη. Εάν ένας πελάτης απειλήσει σωματικά κάποιο άλλο πρόσωπο, για παράδειγμα, ένας προσωποκεντρικός θεραπευτής ενδεχομένως να βιώσει συναισθήματα ενόχλησης ή θυμού και ενδέχεται να το κοινοποιήσει αυτό στον πελάτη του. Αυτό που επίσης θα προσπαθήσει και θα κάνει όμως είναι να επικοινωνήσει στον πελάτη ότι εκτιμά τα συναισθήματα και τα βιώματα που υποβόσκουν κάτω από αυτές τις συμπεριφορές καθώς και την πεποίθηση ότι ο πελάτης διαθέτει το δυναμικό να βρει πιο εποικοδομητικούς τρόπους να εκφράσει αυτά τα συναισθήματα.